Μολονότι η Βία (κόρη της Στυγός και του Πάλλαντα, κατά τον Ησίοδο) βοήθησε τον Ηφαιστο να δέσει τον Προμηθέα στα βράχια του Καυκάσου, οι ανά τους αιώνες επαναστάτες δεν ενοχλούνται να έχουν τον Προμηθέα ίνδαλμα και τη βία εργαλείο τους. Αλλά αυτοί είναι μαθημένοι στις αντιφάσεις. Ασυγχώρητα αντιφατικοί μένουν οι Ελληνες πανεπιστημιακοί, καθώς βανδαλισμοί, κλοπές ή καταστροφές, σε αναίτιες καταλήψεις, επαναλαμβάνονται επί δεκαετίες, αλλά κανείς τους δεν μαθαίνει κάτι. Εστω και αν η επανάληψη θεωρείται μητέρα της μάθησης.
Δέκα χρόνια μετά τον (ψηφισμένο με ενθουσιασμό) νόμο Διαμαντοπούλου, δεκαπέντε μετά τις μεταρρυθμιστικές απόπειρες της Μαριέττας Γαννάκου, το «όλη η εξουσία στις Γ.Σ. των φοιτητών», που αναγράφουν σε τοίχους σχολών ποικίλα αριστερίστικα σχήματα, καλά κρατεί. Το λεγόμενο «φοιτητικό κίνημα» φόρεσε το κλέος της κατάληψης του Πολυτεχνείου το 1973 και, έκτοτε, δεν λέει να φορέσει τίποτε άλλο· ούτε καν να βάλει πλυντήριο για τη στολή. Μετά τα μέσα του 1980, αυτή συσσωρεύει και τη βρωμιά του υποκόσμου.
Προ μηνός, η αστυνομία ελευθέρωσε έναν επί 34 χρόνια «κατειλημμένο» χώρο του ΑΠΘ. Μόλις άρχισε η αποκατάστασή του, κάποιοι πυρπόλησαν τα γραφεία της εργολαβικής εταιρείας που την είχε αναλάβει, διακηρύσσοντας: «Η επίθεσή μας είναι μια πρώτη κίνηση για την υπεράσπιση των αυτοδιαχειριζόμενων χώρων αγώνα. Προετοιμάζουμε νέο κύκλο επιθέσεων. Στον πόλεμο απαντάμε με πόλεμο». Ο «νέος κύκλος» ήρθε πάραυτα, με εισβολές σε γραμματείες τμημάτων και καταστροφές πανεπιστημιακής περιουσίας. Οι αμείλικτα αποφασισμένοι να αλλάξουν τον κόσμο αποδεικνύονται ακόμα πιο αμείλικτοι στο να διατηρήσουν τα λάφυρά τους: τα «αυτοδιαχειριζόμενα» στέκια, όπου οι καπνιστές του οπίου της επανάστασης συγχρωτίζονται με κανονικούς οπιομανείς.
Ωστόσο, υπάρχουν καθηγητές του ΑΠΘ που δηλώνουν ότι: «Η απόλυτη προτεραιότητα κυβέρνησης και πρυτανείας για την παιδεία είναι η καταστολή των φοιτητικών κινητοποιήσεων και η αποστείρωση του πανεπιστημίου από τον μοναδικό ιό που τους τρομοκρατεί, αυτόν της ανυπακοής»!
Οταν δεν τους συνεπαίρνει ο επαναστατικός οίστρος, οι υπόλοιποι καθηγητές κρατούν την ουρά απέξω, φοβισμένοι ή απερίσπαστοι στο επιστημονικό τους έργο. Ορισμένοι επικρίνουν «τη σιωπή ή την αδράνεια», ζητώντας επίδειξη «ακαδημαϊκής ευθύνης εν τοις πράγμασι». Αλλά την «εν τοις πράγμασι» ευθύνη την εννοούν ως καλόπιασμα των αφιονισμένων, ώστε «να φτιάξουμε όλοι μαζί νέες ταυτότητες» και να «ενδυναμωθεί η ασφάλεια-ως-σιγουριά, όχι η ασφάλεια-ως-ευταξία»! Προπαντός όχι «ευταξία», διότι αυτήν επιδιώκουν οι αντιδραστικοί. Προοδευτικό είναι το χάος, η αποδόμηση, η χαλαρότητα του διφορούμενου.
Ακόμα και για τη φρικιαστική δολοφονία του 19χρονου, κάποιοι ψάχνουν τις «βαθιές αιτίες της παραβατικότητας ή της εγκληματικότητας που ασκείται από νεαρά άτομα» στο: «υπόβαθρο φτωχοποίησης και μειωμένης πρόσβασης στην εκπαίδευση, που οδηγεί σε φανατισμό, μισαλλοδοξία, τυφλή βία». Οι καπιταλιστικές ανισότητες, με άλλα λόγια, εξηγούν και εν μέρει δικαιολογούν αποτρόπαια κακουργήματα, επειδή τα διαπράττουν απαίδευτοι κι αδικημένοι – θύματα, και αυτοί, μιας κοινωνίας που πρέπει ν’ αλλάξει. Σαν να βρισκόμαστε στο 1848 και στο καλωσόρισμα της επαναστατικής βίας από τον Μαρξ, αφού αυτή θα «ξεγεννήσει» ταχύτερα τον καινούργιο κόσμο.
Δεν ξέρω ποιον καινούργιο κόσμο θέλουν οι πρόθυμοι να υπερασπιστούν καταληψίες και να κατανοήσουν δολοφόνους, αλλά δεν έχει βρεθεί καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίζεται η βία παρά με την ελεγχόμενη από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση βία, την οποία δικαιούνται να ασκούν τα αστυνομικά όργανα. Βία που όταν εξοκέλλει οφείλει να λογοδοτεί, ενώ η ανεξέλεγκτη βία λογοδοτεί μόνο στο σύνθημα: «Εκτός από τη λογική, υπάρχει και το όνειρο». Σύνθημα ικανό να καλύψει ακρότητες των κάθε λογής μαστουρωμένων.
Η ατιμωρησία «ταΐζει» το τέρας της βίας στα πανεπιστήμια, όσο στα γήπεδα. Μεταξύ οργανωμένων οπαδών αφθονούν οι μαχαιροβγάλτες, μεταξύ καταληψιών, οι χασισέμποροι. Από τον αντιεξουσιαστή με τη μολότοφ στον οργανωμένο οπαδό με τη ματσέτα, οι διαφορές είναι δυσδιάκριτες. Τα οπλοστάσια σε «γραφεία» οπαδών δεν διαφέρουν από εκείνα στα «αυτοδιαχειριζόμενα» στέκια, και οι χρήστες τους συχνά ταυτίζονται. Οσο για την κοινωνία, ακαδημαϊκή και ευρύτερη, έχει εξοικειωθεί με το κακό.
Ισως επειδή η βία είναι το ίδιο της το αναισθητικό. Προκαλεί το μούδιασμα που εμποδίζει κάθε αντίδραση στην κλιμάκωσή της. Κι όταν πια γίνεται φονική, ο θρήνος για το θύμα, αυθεντικός ή θεατρικός, δεν οικοδομεί καμιά αποφασιστικότητα για τα μέτρα που πρέπει να ακολουθήσουν. Κάθε σχετική πρόταση θα αντιμετωπιστεί ως απειλή αστυνομοκρατίας.
«Σε κανένα πανεπιστήμιο του κόσμου δεν υπάρχει αστυνόμευση που να μην υπάγεται στις πρυτανικές αρχές», δηλώνουν διάφοροι πολιτικοί. Ισως, αλλά και σε κανένα πανεπιστήμιο του κόσμου δεν βλέπεις τέτοια ασυδοσία. Στο ΑΠΘ, παρά τις δάφνες του σε πολλούς τομείς, χάρη σε αφοσιωμένους δασκάλους και προικισμένους φοιτητές, μια παράδοση «προοδευτικότητας» δρα σε βάρος της λειτουργίας του.
Ισως, πάλι, να παίζει ρόλο και η πόλη. Συμπρωτεύουσα ή μεγάλη φτωχομάνα, η Θεσσαλονίκη δοξάζεται ως πόλη των ποιητών, αλλά δεν έπαψε να είναι και πόλη τραμπούκων. «Τριεψιλίτες» ή «Χαλυβδόκρανοι» σε αντισημιτικά πογκρόμ, το 1927, οργάνωση «καρφίτσα» στη δολοφονία Λαμπράκη, το 1963, ο υπόκοσμος έχει μακρά παράδοση. Στην Αθήνα υπάρχει αγορά και για την εκλέπτυνση. Εδώ, η αγορά ευνοεί την αγριάδα. Στις πανεπιστημιακές σχολές, σαν επίδειξη κοινωνικής ενσυναίσθησης· στο ποδόσφαιρο, σαν τελετουργία μύησης στον «Ολυμπο» των παλικαράδων. Με την επανάληψη να αποδεικνύεται πολύ κακή μητέρα, αφού αρνείται να διδάξει.
* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.