Η καχυποψία στοιχειώνει τις ένοχες συνειδήσεις.
ΣΑΙΞΠΗΡ, Ερρίκος Δ΄
Εχασα τη φιλία πολλών συναδέλφων, πριν αφυπηρετήσω, με αιτία τις καταλήψεις. Μαζική απώλεια προκάλεσε ο «νόμος Διαμαντοπούλου», το 2011. Είχαν προηγηθεί, όπως και ακολούθησαν, καταλήψεις για παρατάσεις εξεταστικών περιόδων, τους τρόπους εκλογής πρυτανικών αρχών, το αν μικροπωλητές θα περιφέρονται σε πανεπιστημιακούς χώρους ή για να παραμένει το campus λειμώνας του υποκόσμου. Το μόνο που δεν έγινε αίτημα κατάληψης ήταν η κατάργηση της θνητότητας. Κάτι που ευλόγως θα επιδοκίμαζαν διδάσκοντες μιας ηλικίας.
Σταθερή απώλεια, πέρα από τις φιλίες, ήταν οι εβδομάδες μαθημάτων. Κι ομολογώ ότι συνήργησα στην ταχυδακτυλουργία να θεωρούνται «διπλές» κάποιες παραδόσεις, ώστε να μη χαθεί το εξάμηνο. Τακτική όνειδος για την πανεπιστημιακή κοινότητα. Παρά το επαναστατικό σφρίγος στους υποστηρικτές των καταλήψεων, η καλογερική πονηριά, να βαφτίζεται το κρέας ψάρι, δεν δημιούργησε ποτέ πρόβλημα.
Και για τους μεν φοιτητές, η νεανική αμεριμνησία δικαιολογεί κάθε στάση. Κάποιοι φαντασιώνονται κατορθώματα επαναστατών, άλλοι επωφελούνται από εκτός προγράμματος διακοπές. Αλλά για διδάσκοντες, η συναίνεση σε καταλήψεις μοιάζει αδιανόητη. Είναι, όπως είπα στη διάρκεια μιας κατάληψης κι έχασα πάραυτα δυο φίλους, το ισοδύναμο ραβίνων που θα εγκωμίαζαν τα τάγματα εφόδου στη Βαϊμάρη του 1930.
Υπήρξαν, ιστορικά, καταλήψεις που αξίζουν όλο τον σεβασμό μας. Εκείνη του Πανεπιστημίου της Βιέννης την άνοιξη του 1848 λ.χ., η οποία, μεταξύ άλλων γεγονότων, οδήγησε στην παραίτηση του Μέτερνιχ από τη θέση του υπουργού. Ή εκείνη της Νομικής Σχολής Αθηνών κι έπειτα του Πολυτεχνείου, το 1973. Δεν έριξαν τη Χούντα, αφύπνισαν όμως χαυνωμένες συνειδήσεις. Στις μετά το 1974 καταλήψεις είχαμε μόνο κακό θέατρο ή, κατά το χιλιοειπωμένο, «επαναστατική γυμναστική». Με την καχυποψία να αντιμετωπίζει οποιοδήποτε νέο μέτρο.
Τα πανεπιστήμια είναι εστίες άνθησης της γνώσης όσο και της αυτογνωσίας. Καλλιέργεια δεξιοτήτων μαζί με τη συνειδητοποίηση όλου του ανθρώπινου αγώνα για την κατανόηση του σύμπαντος. Από τις περί Φυσικής αριστοτελικές πραγματείες μέχρι την κβαντική βαρύτητα του Στίβεν Χόκινγκ, για τους φοιτητές των φυσικών επιστημών· από την ποίηση των Σουμερίων ώς τους εσωτερικούς μονολόγους στη μοντέρνα πεζογραφία, για τους φοιτητές των ανθρωπιστικών. Και το κυρίως θέμα έγκειται στο πόσο αλλαγμένοι, ως άτομα, καταλήγουν οι σπουδαστές.
Κανένα ρόλο δεν παίζει αν αυτή η γνώση θα αντλείται από δημόσια ή από ιδιωτικά πανεπιστήμια. Δεν είναι ο νομικός χαρακτήρας του πανεπιστημίου που θα εμποδίσει οποιονδήποτε να σμιλέψει τη σκέψη του βυθιζόμενος στις σελίδες του Λέοναρντ Μλοντίνοφ ή σ’ εκείνες του Καρλ Πόπερ, για την ύπαρξη μιας λογικής στην εξέλιξη των επιστημονικών ανακαλύψεων, στις σελίδες του Χάρολντ Μπλουμ ή σ’ εκείνες του Ερνστ Γκόμπριχ, για το αν υφίσταται «Κανόνας» στην ιεραρχία των λογοτεχνικών έργων ή «χρονικά» στις αλληλεπιδράσεις των εικαστικών.
Το ενδιαφέρον για όλα αυτά είναι το πιο σημαντικό κέρδος των σπουδών, όπου κι αν γίνονται. Με τους καθηγητές να εμπνέουν και να πλοηγούν ανάλογα, είτε ο πτυχιούχος καταφέρει να εξασφαλίσει το ψωμί του στον επαγγελματικό του βίο είτε όχι. Τουλάχιστον, θα έχει φιλοτεχνήσει μια προσωπικότητα ικανή να αντεπεξέρχεται σ’ έναν κόσμο συνεχών αλλαγών.
Η επαγγελματική εξασφάλιση είναι δευτερεύουσα απόρροια των σπουδών· η απόκτηση μιας αδιάπτωτης μαθησιακής βουλιμίας προέχει. Ποια θα είναι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μένει να φανεί. Η εκ των προτέρων απόρριψη και η καχυποψία δείχνουν ανασφάλεια. Η Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι δεν έχασε τίποτα επειδή το 1986 άνοιξε εκεί ένα παράρτημα του Parsons School of Design, προσφέροντας μαθήματα αποκλειστικά στα αγγλικά, ούτε στερήθηκαν τριτοβάθμιες σπουδές φτωχοί Ολλανδοί, επειδή τα δημόσια πανεπιστήμιά τους έχουν δίδακτρα. Υποτροφίες αντισταθμίζουν τις δυσχέρειες. Κι ούτε η Σορβόννη ή άλλο ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο κόβει την επαφή του με την κοινωνία, επειδή στις εισόδους υπάρχει έλεγχος, ώστε μόνο φοιτητές και προσωπικό να δικαιούνται την είσοδο.
Την όρεξη για μάθηση, το πιο κρίσιμο απόκτημα, δεν το εγγυάται το δημόσιο ή το ιδιωτικό ίδρυμα και, σίγουρα, δεν το ευνοούν οι καταλήψεις. Η γνώση αποτελεί το μόνο αγαθό που, όσο σπάταλα και αν εκχωρείται, ποτέ δεν οδηγεί σε πτώχευση.
Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.