Καθώς παρακολουθούμε τις τραγικές εξελίξεις στην Ουκρανία, θυμόμαστε την έννοια της διαχρονικής ρευστότητας σε όλη την ευρωπαϊκή περιοχή ανατολικά του άξονα Στοκχόλμης – Βερολίνου – Βιέννης – Τεργέστης. Στην Ελλάδα είμαστε κάπως εξοικειωμένοι με την περίπτωση της Βαλκανικής, αλλά ελάχιστα διδασκόμαστε για τη μακραίωνη παρουσία, ισχύ και αίγλη, π.χ., της Πολωνίας στην Ανατολική Ευρώπη, της Λιθουανίας, των διαφόρων περιοχών της άλλοτε Αυστροουγγαρίας και ασφαλώς της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος της οποίας επηρεάστηκε από την πτώση των αυτοκρατοριών μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την άνοδο του εθνικισμού ήδη από τον 19ο αιώνα.
Ενα συναρπαστικό βιβλίο για την περίπτωση της Ουκρανίας και της ουκρανικής εθνικής συνείδησης είναι ένα από τα βιβλία του διάσημου και πολυγραφότατου Αμερικανού ιστορικού Τίμοθι Σνάιντερ, πολυδιαβασμένου και στην Ελλάδα. Επικεντρώνεται στην ξεχασμένη, λίγο πολύ, περίπτωση του επονομαζόμενου Κόκκινου Πρίγκιπα, του αρχιδούκα Βίλχελμ της Αυστρίας (Γουλιέλμου, 1895-1948), προτομή του οποίου υπάρχει σήμερα στο Κίεβο. Ο Βίλχελμ, όπως θαυμάσια αφηγείται ο Σνάιντερ στο βιβλίο με τίτλο στα αγγλικά «Ο Κόκκινος Πρίγκιπας: Η πτώση μιας δυναστείας και η ανάδυση της σύγχρονης Ευρώπης» (The Red Prince), ενστερνίστηκε την ουκρανική υπόθεση, επέλεξε δηλαδή να υπηρετήσει την Ουκρανία, να γίνει λίγο-πολύ Ουκρανός, παρότι ήταν Αψβούργος και ο πατέρας του (Πολωνός) τον είχε γαλουχήσει με περιφρόνηση απέναντι στους φτωχότερους Ουκρανούς.
Η περίπτωση του Βίλχελμ είναι ενδεικτική της ρευστότητας των ταυτοτήτων μετά τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας με την παράλληλη ενδυνάμωση του εθνικισμού. Οπως είχε γράψει ο Μαρκ Μαζάουερ γι’ αυτό το βιβλίο του Τίμοθι Σνάιντερ, είναι μια αφορμή να θυμηθούμε τα δεινά της Ευρώπης από τη μονοκαλλιέργεια του καθαρόαιμων εθνών που επιδίωκε ο Μεσοπόλεμος και που οδήγησαν από την παρακμή των αυτοκρατοριών στον όλεθρο της δεκαετίας του ’40. Ο «Κόκκινος Πρίγκιπας» που αγάπησε την Ουκρανία, όπου είναι γνωστός ως Βασίλι Βισιβάνι, μπορεί να υπήρξε ασταθής, αμφιλεγόμενος, παραπαίων ανάμεσα σε ολοκληρωτικές σειρήνες, κατασκοπευτικές αποστολές και εξάρσεις πατριωτισμού, έμελλε όμως να μείνει στην ιστορία (χάρη στον Τίμοθι Σνάιντερ) ως ο άνθρωπος που αντανακλά τη δίνη της Ανατολικής Ευρώπης τον 20ό αιώνα, των ρευστών και κατά παραγγελία, ενίοτε, ταυτοτήτων, αλλά και των πυκνών δικτύων παράλληλων εθνικών φρονημάτων. Η περίπτωσή του (τελικά συνελήφθη από τους Σοβιετικούς και πέθανε από φυματίωση) μας θυμίζει τις περίπλοκες διαδρομές στην υπό διαρκή ανασυγκρότηση Ανατολική Ευρώπη.