Ηταν Παρασκευή, πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα, όταν ο διευθυντής του σχολείου μάς έδιωξε γιατί «έχουμε έκτακτες πολιτικές εξελίξεις». Οι περισσότεροι –παιδιά δευτέρας γυμνασίου την 21η Απριλίου 1967– μάλλον χαρήκαμε που κερδίσαμε δύο επιπλέον ημέρες διακοπών. (Τότε και το Σάββατο κάναμε κανονικά μαθήματα.) Απαγόρευση κυκλοφορίας, τανκς στους δρόμους και περιπολίες στρατιωτών, διφορούμενη η στάση στο κοινωνικό περιβάλλον της οικογένειάς μου. Αλλοι ήταν ανακουφισμένοι που γλιτώσαμε τα χειρότερα και άλλοι υποστήριζαν πως ήρθαν τα χειρότερα.
Σήμερα, 55 χρόνια μετά, η ιστορική αποτίμηση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 έχει γίνει, τα γεγονότα έχουν αναλυθεί επαρκώς, καθώς έχουν φωτισθεί σχεδόν όλες οι πτυχές τους που οδήγησαν στο πραξικόπημα. Δεν περιμένουμε νέο πραγματολογικό υλικό, αφού οι πρωταγωνιστές είτε έχουν εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο είτε ό,τι είχαν να πουν, το είπαν. Ομως, υπάρχουν μερικά ερωτήματα που κινούνται στον χώρο της ερμηνείας και, ως εκ τούτου, επιδέχονται διαφορετικές απαντήσεις.
Η 21η Απριλίου 1967 ήταν εγγεγραμμένη στην αφετηρία της μετεμφυλιακής περιόδου; Ηταν δηλαδή η αναπόδραστη κατάληξη της αποκληθείσας «καχεκτικής δημοκρατίας» ή μήπως ήταν απλώς ένα από τα ενδεχόμενα αυτής της περιόδου; Με απλά λόγια, μπορούσε η δικτατορία να αποτραπεί και η πολιτική ζωή της Ελλάδας να κυλήσει κατά τρόπο ομαλό, παρ’ όλες τις πολιτικές εντάσεις; Μήπως η γενιά που γεννήθηκε στον εμφύλιο πόλεμο ασφυκτιούσε μέσα στο θεσμικό πλαίσιο που συγκρότησαν οι νικητές του αμέσως μετά τη λήξη του; Μήπως τα αιτήματα αυτής της γενιάς που βίωσε αλλά δεν πρωταγωνίστησε στον Εμφύλιο, προσελήφθησαν από τα κέντρα εξουσίας ότι απειλούσαν τις τρεις σταθερές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η μετεμφυλιακή Ελλάδα; Δηλαδή, τον θεσμό της βασιλείας, το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα και τον εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας. Εγγυητής και οπισθοφυλακή αυτών των τριών σταθερών ήταν ο στρατός. Και όταν η ηγεσία του, σε όλα τα επίπεδα, αισθάνθηκε ότι αυτές οι τρεις σταθερές απειλούνται από τις εξελίξεις, επενέβη με τους συνταγματάρχες. Γιατί ας μη λησμονούμε πως εκτός από τη χούντα των συνταγματαρχών ήταν έτοιμη και η χούντα των στρατηγών.
Αύριο μερικές σκέψεις για τα ιστορικά ορόσημα στην πορεία προς τη δικτατορία.