Η ζωή του Ροβήρου Μανθούλη ήταν μέρος της Ιστορίας του 20ού αιώνα. Oχι τόσο γιατί πέθανε σε ηλικία 92 ετών, άρα είχε προλάβει να δει και να συμμετάσχει σε γεγονότα πολιτικά, κοινωνικά και, πρωτίστως, δημιουργικά – καλλιτεχνικά, αλλά γιατί έζησε πυκνά και περιπετειώδη ανάμεσα σε ανθρώπους που κι εκείνοι κατέγραφαν, ο καθένας με τον τρόπο του, τον παλμό του αιώνα. Κατέγραφαν και, ταυτόχρονα, επηρέαζαν τη μοίρα τους και τη μοίρα μας.
Τα συμβάντα, στο χρονικό των αναμνήσεών του «Ο κόσμος κατ’ εμέ», αφήνουν τον αναγνώστη και θεατή σιωπηλό και μάλλον εκστατικό: μεταξική δικτατορία, πόλεμος, κατοχή, αντίσταση, Δεκέμβρης ’44, Εμφύλιος, «Πατάρι του Λουμίδη», σπουδές στην Αμερική, συνομιλίες με τον Δημήτρη Μητρόπουλο και τον Ιγκόρ Στραβίνσκι, επιστροφή στο «Πατάρι» παρέα με τους Μιχάλη Κατσαρό, Δημήτρη Χριστοδούλου, Λεωνίδα Ζενάκο, Μίνωα Αργυράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκο Γκάτσο, στρατιωτική θητεία ως διερμηνέας του πρωθυπουργού στρατάρχη Παπάγου, διεύθυνση σπουδών Σχολής Κινηματογράφου, καθιέρωση του δημιουργικού ντοκιμαντέρ, σκηνοθεσίες (οι βραβευμένες «Ψηλά τα χέρια, Χίτλερ!», «Πρόσωπο με πρόσωπο», «Μπλουζ με σφιγμένα δόντια»), εξορία στη Γαλλία, αντιχουντικός αγώνας, σκηνοθεσίες για τη γαλλική τηλεόραση (το «Ανεβαίνοντας τον Μισισιπή» εγκαινιάζει το Τρίτο γαλλικό κανάλι) γενικός διευθυντής Προγράμματος ΕΡΤ (1 και 2), προεδρία της ελληνικής κοινότητας Παρισιού, συνομιλίες με Κωνσταντίνο Καραμανλή, Γεώργιο Ράλλη, Γεώργιο Παπανδρέου, Ανδρέα Παπανδρέου, Ερευνες: Κυπριακό, η μαφία στην Κούβα, η (αποτυχημένη) μυστική εισβολή στην Αλβανία, δολοφονία του Κένεντι, Γουότεργκεϊτ.
Και πόσα ακόμη ενδιάμεσα, που συνθέτουν πολλούς παράλληλους βίους.
«Η κάμερα μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αν ο κόσμος θέλει ν’ αλλάξει».
«Για να συναντηθούμε έπρεπε να ταξιδεύουμε συνεχώς. Περνάγαμε το Σιδηρούν Παραπέτασμα, άλλοι χωρίς διαβατήρια, άλλοι με διαβατήρια, άλλοι έμεναν πίσω. Η ζωή μας ήταν γεμάτη από ευτράπελα επεισόδια – η άλλη πλευρά του νομίσματος, του δράματος. Από τη μια πρόσφυγες, από την άλλη το παράλογο», έλεγε σε συνέντευξή του στην «Κ» (24.3.2002).
Ηταν η χρονιά που παρουσίασε την ταινία του «Lilly’s story». Περιέγραφε το σουρεαλιστικό τοπίο μέσα στο οποίο γεννήθηκε το αρχικό σενάριο. Στηριζόταν σε μια ιδέα της Μελίνας Μερκούρη που έγινε πραγματικότητα. Θέμα του, οι εξόριστοι Ελληνες στην περίοδο της δικτατορίας στο Παρίσι, μέσα από την προετοιμασία μιας ταινίας που δεν γυρίστηκε ποτέ. Πραγματικά τα περιστατικά, πραγματικά και τα πρόσωπα που υποδύονται οι ηθοποιοί, ο ρόλος της μυθοπλασίας περιορίζεται στην όσο το δυνατόν πιστότερη αναπαραγωγή των γεγονότων. Το «Lilly’s story» αναπλάθει την ατμόσφαιρα της παρέας του Παρισιού, σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η αβεβαιότητα.
Η αναστατωμένη ζωή του Ροβήρου Μανθούλη χρειάστηκε 122 ταινίες (ντοκιμαντέρ κυρίως, ελάχιστες μυθοπλασίας) και 22 βιβλία για να «χωρέσει». Και πάλι· είναι βέβαιο ότι δεκάδες ιστορίες δεν αποτυπώθηκαν. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο παρατηρώντας λαούς και πρόσωπα. «Οταν γυρίζεις ντοκιμαντέρ αισθάνεσαι ότι είσαι ένα μόριο που κυκλοφορεί στον πλανήτη… Πότε γίνεσαι Αυστραλός, πότε Ινδός… Μπαίνεις μέσα στα διαμερίσματα της ζωής ενός λαού, μιας κοινότητας ανθρώπων, μιας χώρας και γίνεσαι μέρος τους», έλεγε στο «Παρασκήνιο», την εμβληματική εκπομπή της ΕΡΤ, το 2007. Ο τίτλος, δεν θα μπορούσε να αποδίδει με μεγαλύτερη ακρίβεια τον Ροβήρο Μανθούλη: «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή» (αναφορά στο αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ του Τζίγκα Βερτόφ).
Ηταν όλες οι ταινίες που γύρισε «εξαιρετικές»; Οχι. Είναι αδύνατον σε τέτοιο όγκο δουλειάς να είναι όλα αξιομνημόνευτα. Εκείνο που παραμένει ξεχωριστό είναι ο οίστρος της ζωής, η περιέργεια της ανακάλυψης, οι διαρκείς πτήσεις στο άγνωστο με μόνο πλέγμα ασφαλείας τις «παρέες». Τους φίλους του, με τους οποίους συνυπήρξε και ύφαναν από κοινού την ατμόσφαιρα μιας εποχής. Μετακίνησαν, άραγε, τον κόσμο; Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος: «Η κάμερα μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, αν ο κόσμος θέλει ν’ αλλάξει».