Αξιοι και αξίες
Το γεγονός ότι μέχρι τη μαζική συναυλία του στη Νέα Σμύρνη, ο ράπερ ΛΕΞ ήταν γνωστός κυρίως στις κοινότητες όπου απευθύνεται η μουσική του, δεν είναι ούτε παράξενο ούτε ντροπιαστικό για οποιαδήποτε πλευρά. Η διασημότητα και η αξία δεν είναι μεγέθη με καθολικό χαρακτήρα· μπορεί κάλλιστα κανείς να είναι πασίγνωστος και σπουδαίος σε έναν κύκλο ατόμων (μικρό ή μεγάλο) και παντελώς άγνωστος και αδιάφορος σε άλλους κύκλους (μικρούς, μεγάλους ή ακόμη και στον λεγόμενο μέινστριμ). Η τέχνη και ο αντίκτυπός της ορίζονται από ποικίλες παραμέτρους που ανθίστανται στη στατικότητα, όσο κι αν αρέσει σε πολλούς να φαντασιώνονται διαχρονικά «ιερά τέρατα» και αντικειμενικές προδιαγραφές. Είναι σίγουρο ότι αν ρωτήσουμε περαστικούς στον δρόμο ποιος είναι ο Ντοστογιέφσκι, πολλοί θα τον μπερδέψουν με επώνυμη μάρκα ρούχων· άλλοι ενδέχεται να νομίζουν ότι ο Φελίνι είναι είδος ζυμαρικού συγγενικό με το τορτελίνι ή να μην έχουν καν ακουστά τον Σινάτρα (αυτόν ίσως τον συνδέσουν με το ομώνυμο μπαρ στο κέντρο). Η αλήθεια είναι πως η γεωγραφία, η νοημοσύνη, ο χαρακτήρας, η καλλιέργεια, οι καταβολές, αλλά και η ίδια η τύχη προξενούν τομές και διαιρέσεις ανάμεσά μας, που χωρούν ολόκληρους κόσμους. Αυτό δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό. Απλώς είναι.
Μάχη γενεών
Στην Αμερική και στη Μεγάλη Βρετανία, όσοι αναλύουν πολιτισμικά και ποπ φαινόμενα αρέσκονται να επινοούν «γενιές», συχνά με αρκετά ασαφή ή ασυνεπή τρόπο, και να υπαγάγουν τους ανθρώπους σε αυτές, προκειμένου να εξηγήσουν διαφορετικές συμπεριφορές και ήθη. Στην Ελλάδα, μας αρέσει όχι τόσο να επινοούμε και να αναλύουμε τις γενιές, όσο να τις βάζουμε να συγκρούονται. Στην πολιτική, το μοτίβο «νέοι εναντίον γέρων» είναι σύνηθες εργαλείο προσεταιρισμού αφελών και υφαρπαγής ψήφων. Στα Μέσα, οι διαγενεακές διαμάχες φέρνουν κλικ και αναγνώσεις γιατί πυροδοτούν τον οπαδισμό, ενώ στις τέχνες τα δίπολα προξενούν εύκολη συγκίνηση και αυξημένες πιθανότητες ταύτισης. Η αλήθεια είναι ότι η σύγκρουση είναι απολύτως τεχνητή. Διάσταση και ετερότητα δεν σημαίνουν απαραιτήτως εχθρότητα. Οι διαφορετικοί άνθρωποι –είτε λόγω γενιάς είτε λόγω προσωπικότητας– δεν προορίζονται για κάποια μεγάλη αναμέτρηση. Πρόκειται περί παρεξήγησης.
Επίκαιροι ανταγωνισμοί
Η προσπάθεια πολλών να χρησιμοποιήσουν την απροσδόκητη επιτυχία της συναυλίας του ΛΕΞ για να καταδείξουν τάχα ένα συγκλονιστικό κοινωνικό φαινόμενο (ποιο, αλήθεια; Ακόμη αναρωτιόμαστε) ήταν εν μέρει ατσούμπαλο αποτέλεσμα στρες, του περίφημου «fomo» (fear of missing out), δηλαδή του φόβου μη «χάσουν» κάτι και μείνουν στην απ’ έξω. Ενας εναλλακτικός καλλιτέχνης εκτός μιντιακών ραντάρ και οργανωμένων βιομηχανιών κάνει χαμό με μια ανεπανάληπτη συναυλία. Οσοι δεν τον γνώριζαν, πώς γίνεται να μην τον γνώριζαν; Οσοι τον γνώριζαν και δεν βρέθηκαν στη συναυλία πώς θα ζήσουν με τον εαυτό τους; Οσοι τον γνώριζαν και βρέθηκαν και στη συναυλία πώς θα εισπράξουν τα σχετικά εύσημα; Ο κόσμος έπρεπε να χωριστεί σε καλό και κακό, δηλαδή σε άξιους θαυμαστές του καλλιτέχνη και σε ανάξιους πολεμίους. Παράλληλα, ήταν μια καλή ευκαιρία για δημοσιογράφους και δημοσιολογούντες να υιοθετήσουν τον ρόλο του πεφωτισμένου τιμητή που τόσο αγαπούν: όσοι δεν ήξεραν τον ΛΕΞ είναι αραχνιασμένα σύμβολα της παρακμής του κόσμου· όσοι τον ήξεραν, αποτελούν τη θεϊκή ελπίδα της προόδου. Η ραπ ως αφορμή κοινωνικού ανταγωνισμού και αυτοεπιβεβαίωσης.
Φαντασιώσεις
Η μοιραία σύγκριση του ΛΕΞ με τους θλιβερά επίκαιρους τράπερ των φανταχτερών μπιχλιμπιδιών και των κακότεχνων κρυπτο-λαϊκών σουξέ έδωσε στον ΛΕΞ ένα ηθικό και καλλιτεχνικό πλεονέκτημα που ούτε ζήτησε ούτε χρειάζεται. Την εβδομάδα που μας πέρασε, Τύπος και κοινωνικά δίκτυα αποφάσισαν να μεταμορφώσουν τον ράπερ σε άβαταρ των αισθητικών και πολιτικών τους εμμονών. Η εμφάνιση του ΛΕΞ έπρεπε οπωσδήποτε να δηλώνει κάτι βαρυσήμαντο: ότι ένα κύμα αόριστης αντίστασης σε κάτι αόριστα απειλητικό επιτέλους ξεσηκώνεται· ότι τα άγρια και υποτιμημένα ήρθαν να διώξουν τα ήμερα και καθεστωτικά· ότι οι πολιτιστικές και κοινωνικές ισορροπίες αλλάζουν. Η υπερβάλλουσα έμφαση σε ένα μη θέμα, όπως είναι μία επιτυχημένη συναυλία, δημιούργησε μια ψευδή ανάγκη στράτευσης: όσοι δεν ήξεραν τον ΛΕΞ ένιωσαν ότι έπρεπε να υπερασπιστούν με στόμφο το δικαίωμά τους στην άγνοια και όσοι τον αγαπούν αποφάσισαν να επιτεθούν στους προηγούμενους για την απαράδεκτη αμάθειά τους. Η συναυλία στη Νέα Σμύρνη αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για μια αντίθεση που προσπαθεί να αποκτήσει εκρηκτικό πολιτικό περιεχόμενο με το ζόρι, ενώ είναι απλώς ένα αμελητέο θέμα συγκυρίας και γούστου.
Χωρίς τον ξενοδόχο
Ειλικρινώς ευαίσθητος και ευαίσθητα ειλικρινής –και παρά την ειδολογικά αναμενόμενη ροπή του στη ναρκισσιστική αυτολύπηση–, ο ΛΕΞ μέσα από τους στίχους του δεν φαίνεται να συμμερίζεται το πολεμοχαρές κλίμα που καλλιεργείται γύρω του. Τα μανιφέστα και οι πομπώδεις κοινωνικές αναλύσεις που διατυπώνονται από φίλους και αντιπάλους με αφορμή ένα προσωπικό του επίτευγμα μοιάζουν με στοιχεία της συστημικής νοσηρότητας την οποία μέμφεται ως καλλιτέχνης. Οι επιτυχημένοι, όμως, δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με τον αχό της παραφιλολογίας που γεννούν. Οι επιτυχημένοι με όραμα, μάλιστα, δεν έχουν καν τη σχετική όρεξη.