Ηταν ωραία ως σύνολο τα αναπτυξιακά διαγράμματα, οι τεκμηριωμένες επιστημονικές παρουσιάσεις και αναλύσεις, τα επιβλητικά συμβούλια με τις συνάξεις των περιωνύμων ηγετών, που οικοδομούσαν με επιμέλεια έναν «επίγειο παράδεισο» για τα έθνη της Ευρώπης. Αυτό ήταν επί δεκαετίες το «παραμυθικό αφήγημα» της Ε.Ε. Υπήρχαν όμως κάποιοι άλλοι «ανήσυχοι», που διατύπωναν αιρετικές απόψεις. Και μεταξύ αυτών ο Robert Connolly, ένας πεισματωμένος Βρετανός οικονομολόγος και ανώτατο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έγραφε στο μακρινό 1995 ότι «η εγχρήματη οικονομία –η νομισματική πολιτική, όπως τη λέμε σήμερα– είναι το μέσο της πολιτικής ηγεμονίας ενός κράτους ή μιας ελίτ». Για να επισημάνει στη συνέχεια πως «όσο ευρύτερη είναι η περιοχή κυκλοφορίας του νομίσματος τόσο είναι μεγαλύτερη η ισχύς εκείνων που το ελέγχουν».
Από την άλλη πλευρά, το πολιτικό σύστημα της μεταπολεμικής Ευρώπης οικοδομήθηκε κυρίως πάνω σε δύο πυλώνες – της Κεντροδεξιάς και της Σοσιαλδημοκρατίας. Η εναλλαγή στην εξουσία των δύο αυτών κομμάτων εξασφάλιζε μια ισορροπία μεταξύ κοινωνικών ομάδων με διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα και ιδεολογικές αφετηρίες.
Η ανάγκη των βιαίων οικονομικών προσαρμογών της παγκοσμιοποιήσεως και η πλήρης υιοθέτηση του φιλελευθερισμού στην αμερικανική του εκδοχή επέβαλαν ανορθόδοξες πολιτικές συγκλίσεις που οδήγησαν σταδιακώς στην απαξίωση των κομμάτων και στην ανάδειξη του ρόλου μιας απρόσωπης και ισχυρότατης ελίτ. Το αποτέλεσμα ήταν η ενίσχυση των εθνικιστικών κομμάτων της «άκρας Δεξιάς». Δεν πρόκειται βεβαίως για αναβίωση του φασισμού, αλλά για πλήρη αποτυχία της ευρωπαϊκής ελίτ να εναρμονίσει την οικονομική πολιτική της με τις ανάγκες των πολιτών μιας χώρας.
Ούτε όμως οι ανησυχίες που δια-τυπώνονται από διάφορες πλευρές έχουν καμία βάση. Ανύπαρκτη η δυνατότητα εξόδου από το σύστημα και ως εκ τούτου αναπόφευκτη η προσαρμογή. Oμως κάτι πολύ ουσιαστικό έχει συμβεί τους τελευταίους μήνες. Επί δεκαετίες αγωνίζονται οι ιθύνοντες της Ε.Ε. να συγκροτήσουν σύστημα ευρωπαϊκής πολιτικής ενοποιήσεως κατά τα πρότυπα του ισχύοντος στις ΗΠΑ. Και επί της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ έντονη υπήρξε η δυσαρέσκεια των Ευρωπαίων, που άρχισαν να αερολογούν περί ευρωπαϊκής αμύνης και απεξαρτήσεως από την Ουάσιγκτον.
Και ανεδείχθη ο Τζο Μπάιντεν πρόεδρος της Αμερικής, ο παράκλητος, και εν μια νυκτί απαίτησε την ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία. Και στην πρώτη του συνάντηση με τον καγκελάριο Σολτς έσπευσε να δηλώσει ότι θα καταστρέψει τον νέο γερμανορωσικό αγωγό αερίου. Και διά της σιωπής του ο «ηγέτης» της ισχυρότερης ευρωπαϊκής χώρας εδήλωσε συμμόρφωση και υποταγή.
Αλλά ας μην ανησυχούν οι «ευρωπαϊστές». Δεν πρόκειται να διαλυθεί ολοσχερώς η Ενωση. Θα γίνει απλώς «παράρτημα» της αμερικανικής ηγεμονίας. Κανείς δεν πρόκειται βεβαίως να θρηνήσει για την εξέλιξη αυτή. Και επί τέλους η Ευρώπη θα γίνει η ήπειρος «όπου οι νεκροί κυκλοφορούν και οι ζωντανοί είναι φτιαγμένοι από χαρτόνι», κατά πως έλεγε και ένας ποιητής.