Οπως κι αν εξελιχθούν οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας στο επίπεδο κυβερνήσεων, το δέος μπροστά στους καταστροφικούς σεισμούς και οι ανθρώπινες στιγμές που μοιράστηκαν οι δύο λαοί με αφορμή τη συνδρομή Ελλήνων στις επιχειρήσεις διάσωσης παρουσιάζεται μια ευκαιρία να βελτιωθούν οι αντιλήψεις που έχει ο ένας λαός για τον άλλον. Τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν πιο σημαντικό απ’ όποια «διπλωματία των σεισμών», που, όπως είδαμε μετά το 1999, μπορεί να διαρκέσει κάποια χρόνια χωρίς, όμως, να οδηγήσει σε ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων. Επειδή και στην Ελλάδα και στην Τουρκία η εξωτερική πολιτική και οι εξελίξεις στο εσωτερικό αλληλεξαρτώνται και επειδή η πολιτική εκμετάλλευσή τους βασίζεται στις αντιλήψεις που διαμορφώθηκαν μέσα από την Ιστορία, η όποια αλλαγή του κλίματος μεταξύ των δύο χωρών θα εξαρτηθεί από το πώς βλέπει ο ένας λαός τον άλλον.
Οι τελευταίοι σεισμοί στην Τουρκία μάς έφεραν σε κομβικό σημείο. Εδώ και αρκετά χρόνια η πολιτική του Ερντογάν στόχευε στην ένταση και, παρά την αρχική αδιαφορία των πολλών Τούρκων πολιτών για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και (σε διαφορετικό, όμως, βαθμό) για το Κυπριακό, είχε αρχίσει να το πετυχαίνει.
Είχε περάσει στους Τούρκους πολίτες την αντίληψη ότι αυτός μάχεται εναντίον της ελληνικής βουλιμίας και επιθετικότητας, αποκρύπτοντας ή υποτιμώντας τη συμπεριφορά της κυβέρνησής του. Για τους Ελληνες, η τουρκική απειλή ήταν πάντα υπαρκτή, λόγω της επιθετικής ρητορικής και των πράξεων της κυβέρνησης Ερντογάν, αλλά και λόγω της μακράς Ιστορίας και της μνήμης μεγάλων τραυμάτων. Τραύματα τα οποία ο Ερντογάν φρόντιζε επιμελώς να σκαλίζει.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί είχε τον διπλό στόχο να κολακεύσει εαυτόν και τους οπαδούς του και να σκορπίσει θλίψη στους Ελληνες και σε Τούρκους που πιστεύουν στο κοσμικό κράτος.
Η πολιτική εκμετάλλευση μεταναστών και προσφύγων, η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης (και ταυτόχρονα η αμφισβήτηση της κυριότητας ελληνικών νησιών βάσει παρερμηνείας της ίδιας Συνθήκης), οι συνεχείς απειλές «θα έρθουμε μια νύκτα» και «θα σας πετάξουμε στη θάλασσα όπως κάναμε στους παππούδες σας», πολλαπλασιάζονταν στα κοινωνικά μέσα, οδηγώντας σε σκλήρυνση θέσεων και στις δύο πλευρές. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση θα ήταν υποχρεωμένη να εξασφαλίσει συμμαχίες και να θωρακίσει τη χώρα με όποιον τρόπο μπορούσε. Η όποια βελτίωση στις σχέσεις με την Τουρκία θα έπρεπε να περιμένει.
Τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών είναι πολύπλοκα. Περιπλέκονται περαιτέρω από τον τουρκικό αναθεωρητισμό και την ακόμη πιο επιθετική εξωτερική πολιτική των τελευταίων χρόνων.
Σήμερα προέκυψε ευκαιρία να παρουσιαστούν με ειλικρίνεια και σαφήνεια τα προβλήματα, να αναλυθούν χωρίς υπερβολές, χωρίς φόβο η Ιστορία και οι προοπτικές μιας εξομάλυνσης των σχέσεων. Από εκεί αρχίζει ο δύσκολος αλλά αναγκαίος δρόμος της εποικοδομητικής συνύπαρξης. Οι κυβερνήσεις συνήθως τολμούν όταν πιστεύουν ότι η κοινωνία, όχι μόνο το ανέχεται, αλλά το θέλει.