Στο μυαλό του Γιάνη Βαρουφάκη μαίνονται κοσμοϊστορικές μάχες: η ιδιοφυΐα του πολεμάει αδιάκοπα τον τερατώδη καπιταλισμό· η ακαδημαϊκή του αγωνιστικότητα λειτουργεί ως ανάχωμα στην επέλαση της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας· η κομματική του δημιουργία αποτελεί όπλο εναντίον του παλαιοκομματικού κατεστημένου· το διεθνούς εύρους πολιτικό του κίνημα συνιστά πόλο συσπείρωσης μιας νέας, κοσμοπολίτικης Αριστεράς· ο λόγος του είναι ένα μοντέρνο κομμουνιστικό ευαγγέλιο, που επιδιώκει να ασκήσει στις ευεπίφορες μάζες την έλξη που ασκεί στους απανταχού woke η εύπεπτη νεομαρξιστική κατήχηση. Περισσότερο απ’ όλα, όμως, τον Γιάνη Βαρουφάκη απασχολεί το στυλ. Είναι σημαντικό να φαίνεται μαχητικός· είναι σημαντικό να φαίνεται. Ο πολιτικός απευθύνεται σε μια δεξαμενή ακολούθων-ψηφοφόρων που δίνουν στο λαϊφστάιλ της Αριστεράς περισσότερη σημασία απ’ ό,τι στην ουσία της. Γι’ αυτό και η φασιστική επίθεση που δέχτηκε στα Εξάρχεια τον δεσμεύει αντί να τον διαφωτίζει. Ο Γιάνης Βαρουφάκης έπεσε θύμα πολιτικής βίας και, δευτερευόντως, θύμα του δογματισμού του: πώς να καταδικάσει ανοιχτά και αδιαπραγμάτευτα την πολιτική βία που υπέστη, όταν το ακροατήριο που έχει επιλέξει, βλέπει σ’ αυτήν ένα τόσο θελκτικό αξεσουάρ; Τα αριστερά προσχήματα φυλακίζουν κυρίως εκείνους που τα κρατούν.
Προτεραιότητες
Πρώτο μέλημα του Βαρουφάκη μετά τη βίαιη επίθεση εις βάρος του ήταν να επισημάνει πως δεν πρέπει να την αφήσουμε να μας αποπροσανατολίσει από τον θρήνο για τους «57 των Τεμπών». Είχε δίκιο. Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος μάς αποπροσανατόλισε από τους υπαιτίους της επίθεσης, πράγμα που δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει πιο ανασταλτικά για τον αρχικό του στόχο. Ο τραυματισμένος πολιτικός έσπευσε να μας διαβεβαιώσει ότι οι δράστες «δεν ήταν αναρχικοί, αριστεριστές, κομμουνιστές ή μέλη κανενός κινήματος». Ο πολιτικός είδε, μάλιστα, τους ανήλικους και οριακά ενήλικους επιτιθέμενους ως «μπράβους της νύχτας». Εκ των υστέρων, βέβαια, μαθαίνουμε ότι οι συλληφθέντες κινούνται στον αντιεξουσιαστικό χώρο και ότι είναι εν πολλοίς γνωστοί στις Αρχές. Και να μην το μαθαίναμε, πάντως, η ιδέα ότι σε έναν πολιτικό που συχνάζει στα Εξάρχεια επιτέθηκαν «μπράβοι της νύχτας» δεν είναι ιδιαίτερα πειστική, εκτός εάν συνοδεύεται από σχετική αιτιολογία: έχει ο πολιτικός δοσοληψίες μαζί τους;
Αρνηση της πραγματικότητας
Για τον πρώην υπουργό Οικονομικών, η πραγματικότητα παρουσιάζει δύο αφηγηματικές δυσχέρειες· η πρώτη είναι ηθική: οι δράστες της επίθεσης εναντίον του δεν είναι αριστεροί, γιατί οι αριστεροί είναι εξ ορισμού οι καλύτεροι άνθρωποι του κόσμου. Αν παραδεχτεί ότι του επιτέθηκε κόσμος της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, κινδυνεύει να διαρρήξει τον παραμυθικό όρο που συνέχει την κοσμοθεωρία του· ο εχθρός βρίσκεται απέναντι, όχι ανάμεσά μας· κάτι τέτοιο θα ήταν υπερβολικά περίπλοκο για το μονολιθικό κοινό του. Η δεύτερη δυσχέρεια είναι ταυτοτική: η αριστερή βία είναι καλή βία, συνεπώς αν ένας αριστερός επιτεθεί σε κάποιον άλλο έχει σίγουρα μια ικανοποιητική δικαιολογία. Τι γίνεται όμως αν στόχος της καλής αριστερής βίας είναι ένας αριστερός και μάλιστα πολιτικός αρχηγός; Πρόκειται για δογματικό βραχυκύκλωμα: προφανώς, κάποια από τις δύο πλευρές δεν είναι όσο αγαθή ισχυρίζεται. Ομως, καμία εκδοχή δεν βολεύει τον Βαρουφάκη.
Συναισθηματικές ροπές
Στον δημοκρατικό κόσμο, το θέμα δεν σηκώνει συζήτηση. Μόνο καταδίκη. Προστασία των πολιτικών προσώπων, προάσπιση του θεσμικού τους ρόλου και καταστολή όλων εκείνων που επιβάλλουν με γροθιές τον θυμό και την ανοησία τους. Είναι όμως η αριστερή σχετικοποίηση της βίας, η ανάλυσή της σε επιτρεπτές και ανεπίτρεπτες ιδεολογικές αποχρώσεις, που θέτει τη βία σε πρώτο πλάνο έτσι όπως δεν θα έπρεπε ποτέ να τίθεται, δηλαδή ηθικά νομιμοποιημένη. Είναι η σχέση χρησιμοθηρικής τρυφερότητας που διατηρεί η Αριστερά με τα ακραία, περιθωριακά στοιχεία της, αυτή που έδωσε στον εξαρχειώτικο όχλο το ελεύθερο να ξυλοκοπήσει έναν εκλεγμένο αντιπρόσωπο των πολιτών στο Κοινοβούλιο. Το εύκολο, χαιρέκακο συμπέρασμα είναι ότι ένας αριστερός πολιτικός «λούστηκε» τις συνέπειες της χαλαρής στάσης του απέναντι στην πολιτική βία. Το δύσκολο αλλά ορθότερο συμπέρασμα είναι ότι, ακόμη και μετά αυτή την περιπέτεια, ο πολιτικός εξακολουθεί να μην καταλαβαίνει. Υποτάσσεται ακόμη προθυμότατα στις χειρότερες έξεις εκείνων που θέλει να τον θαυμάζουν.
Ο συλλογικός κίνδυνος
Το πώς θα αντιμετωπίσει το τραύμα του ο Γιάνης Βαρουφάκης, είναι στη διακριτική του ευχέρεια. Μπορεί να κατακεραυνώσει τους δράστες της επίθεσης ως μπράβους του παρακράτους ή να τους ξεπλύνει τεχνηέντως αν αποδειχθούν οριστικά οι αριστερές καταβολές τους. Δεν είναι όμως στο χέρι του να προσποιηθεί ότι η επίθεση έπληξε μόνο τον ίδιο. Η βία εναντίον ενός βουλευτή που δεν πειράζει κανέναν είναι βία εναντίον όσων των εξέλεξαν, βία εναντίον της δημοκρατίας. Ο κίνδυνος που διέτρεξε ο πολιτικός θα έπρεπε να του επιστήσει την προσοχή στον κίνδυνο που διατρέχουν καθημερινά οι πολίτες από παραβατικά άτομα των οποίων τη δράση θεωρεί αμελητέα ή και θεμιτή. Η ταυτότητα των τραμπούκων δεν είναι τίποτα μπροστά στην πολιτική κουλτούρα που τους μαθαίνει κι έπειτα τους επιτρέπει να τραμπουκίζουν. Ο Γιάνης Βαρουφάκης τώρα θα κυκλοφορεί φρουρούμενος. Οι πολίτες δεν έχουν την ίδια πολυτέλεια.