Ενα περίεργο πράγμα. Οι αγορές, ο Economist δεν καταλαβαίνουν πολύ από το τι γίνεται και κουβεντιάζεται στο «πεζοδρόμιο». Αλλά και το «πεζοδρόμιο» –όταν έρχεται η ώρα των αποφάσεων– δεν δίνει δεκάρα για το τι λένε οι αγορές ή ο Economist. Αυτό φάνηκε το βράδυ της Κυριακής στην Τουρκία. Οπως φάνηκε και στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015.
Λίγοι περίμεναν τον Ερντογάν να δείξει τέτοια αντοχή και να έλθει πρώτος ύστερα από όσα έχουν συμβεί. Η Ουάσιγκτον, οι Βρυξέλλες, οι αγορές ήταν σχεδόν βέβαιες ότι θα έχανε. Εβλεπαν τα πράγματα μέσα από τις δικές τους επιθυμίες και αιφνιδιάστηκαν. Η διαφορά είναι πως ο Ερντογάν είναι ένας μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος της πολιτικής που ξέρει, καλύτερα από οιονδήποτε άλλον, να πιάνει τον σφυγμό του μέσου Τούρκου, να καταλαβαίνει το «πεζοδρόμιο». Και έπαιξε το παιχνίδι αναλόγως.
Υπάρχει όμως μία ακόμη ομοιότητα μεταξύ των τουρκικών εκλογών και των ελληνικών του 2015. Τότε, όπως και τώρα, οι δηλώσεις, τα δημοσιεύματα, οι παρεμβάσεις των ξένων ηγετών και αξιωματούχων έφεραν το εντελώς αντίστροφο αποτέλεσμα. Εγιναν μπούμερανγκ. Το θυμόμαστε την ταραχώδη περίοδο του δημοψηφίσματος όταν κάθε τέτοια παρέμβαση, εγχώριου ή ξένου παράγοντα, αύξανε τη στήριξη στο «Οχι» κατά μία μονάδα. Το ίδιο συνέβη στην Τουρκία. Παρόμοια με τους οπαδούς του «Μένουμε Ευρώπη», το 2015, είναι τώρα και η απελπισία των ανθρώπων που θέλουν μια ευρωπαϊκή και σύγχρονη Τουρκία. Βλέπουν τη χώρα τους να ακολουθεί έναν άλλο δρόμο, χωρίς να μπορούν να κάνουν πολλά γι’ αυτό. Οι πολίτες-ψηφοφόροι δεν σκέπτονται, όμως, πάντοτε εγκεφαλικά, ψυχρά. Και όποιος δεν τους «ακούει» είναι βέβαιο ότι θα εκπλαγεί δυσάρεστα.
Στην Τουρκία λειτούργησε υπέρ του Ερντογάν ένα παράδοξο μείγμα συναισθηματικής προσήλωσης στον ίδιο· ένα μείγμα εθνικισμού, οργής απέναντι στη Δύση και στις επιταγές της. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για μια ψήφο βασισμένη σε ψευδαισθήσεις. Οι αγορές μπορεί να μην πιάνουν τον σφυγμό στο «πεζοδρόμιο», έχουν ωστόσο έναν δικό τους τρόπο να υποβάλλουν ηγέτες και ψηφοφόρους σε ένα κρύο ντους από το οποίο συνέρχεται και ο πιο παθιασμένος αρνητής της πραγματικότητας. Η Τουρκία θα βρεθεί σύντομα μπροστά στην άβυσσο μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης. Ο Ερντογάν είτε θα διαψεύσει τις βασικές παραδοχές της οικονομικής επιστήμης και θα συνεχίσει να δοκιμάζει δικές του μεθόδους είτε θα πέσει σε τοίχο. Είτε θα τα βρει με τη Δύση και θα κάνει τη δική του κωλοτούμπα, για να προσγειωθεί κάπως ήπια, είτε θα προκαλέσει ένα κραχ, ρίχνοντας την ευθύνη στη Δύση, στους τοκογλύφους και σε άλλους συνήθεις ύποπτους-δαίμονες.
Η διαφορά με την Ελλάδα; Εμείς χορέψαμε το απελευθερωτικό τσάμικο, αλλά μείναμε εκεί όπου νιώθουμε ότι ανήκουμε και μας συμφέρει. Η πλειοψηφία στην Τουρκία είναι από καιρό σε έναν άλλο δρόμο και αφήνει πίσω της το κομμάτι της κοινωνίας που βλέπει με απελπισία τη χώρα του να σαλπάρει μακριά από τη Δύση, από εμάς…