Οι τεχνολογικοί μας καιροί τρέχουν. Είναι πιθανό, εντός ολίγου, αλγόριθμοι να κρίνουν μεμονωμένα για κάθε ψηφοφόρο, με βάση τα χαρακτηριστικά και τη θέση του στον κόσμο, το πώς θα ψηφίζει. Με φωνητική εντολή, ίσως, ένα νεύμα, με το άβατάρ του… Ομως σήμερα, πυρήνας της διαδικασίας στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών παραμένει –καθολικά ή εν μέρει– η παραδοσιακή σφραγισμένη κάλπη. Επιζεί ακόμη και εκεί όπου δοκιμάστηκαν και λειτουργούν ποικίλες συσκευές ηλεκτρονικής υποβολής ψήφου, όπου είναι σε ισχύ η επιστολική και η από απόσταση διαδικτυακή ψήφος. Εμείς έχουμε αποκλειστικά κάλπη. Δεν είναι μόνο ζήτημα ουσίας, ότι η διαδικτυακή ψήφος (διότι η υποβολή σε ηλεκτρονικές συσκευές απαιτεί πάλι τη μετακίνηση του ψηφοφόρου) προϋποθέτει ένα πολύπλοκο ώριμο σύστημα ασφάλειας. Δηλαδή, δεν είναι μόνο ζήτημα δημόσιας εμπιστοσύνης, αλλά και πολιτικοκοινωνικών ιδεών, αρχών.
Η κάλπη, θεωρούμε, προσδίδει στον ψηφοφόρο την ιδιαίτερη πολιτική δύναμή του. Η φυσική του παρουσία, η σωματική συμμετοχή του στην εκλογική διαδικασία προσδίδουν βιωματικό βάθος στη δημοκρατία. Είναι ένα αίσθημα που δεν επηρεάζεται από την αξιοπιστία ή μη των κρυπτογραφήσεων και των πολλαπλών ταυτοποιήσεων ενάντια σε πιθανούς διάτρητους μηχανισμούς, διαβλητά ηλεκτρονικά συστήματα, κακόβουλες επιθέσεις, νοθεία. Περισσότερο είναι η αντίληψη ότι οι εθνικές εκλογές δεν συνάδουν με το «βόλι» από το σαλόνι ή την παραλία, δεν είναι πανεπιστημιακές, συντεχνιακές ή τηλεοπτικές ψηφοφορίες. Υπονοούν την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος σε ένα συλλογικό τώρα, που συμφιλιώνει και τους τρεις χρόνους, αναμετρά όλους τους μόχθους, έχει τη σαγήνη της ύψιστης στιγμής του δημόσιου βίου, κατά την οποία ο πολίτης νομιμοποιεί το πολίτευμα με την κορυφαία πολιτική πράξη του, την ψήφο.
Υπάρχει και ο αντίλογος. Οτι ζυμώσεις επιτελούνται και στα κοινωνικά δίκτυα. Συλλογικότητα διαπνέει και τον διαδικτυακό χώρο. Ο πολίτης δεν είναι μόνος. Επειτα, η ηλεκτρονική ψήφος ενισχύει και διευρύνει τη δημοκρατία, καθώς επιτρέπει τη συμμετοχή στους εκτός των τειχών, στους ασθενείς, στους νέους που δεν έχουν ζυμωθεί με την κουλτούρα της κάλπης, στους αποδήμους που παραπονιούνται για την αδυναμία προσέλευσης ή την προφανή ταλαιπωρία – 99 τμήματα σε 35 χώρες για ένα εκατ. Ελληνες του εξωτερικού· 22.855 γράφτηκαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Τεχνολογία και δημοκρατία δεν είναι κεφάλαια ασύνδετα. Τουναντίον. Οι εποχές οικοδομούν και στερεώνουν το νέο, ακόμη και στη μακροχρόνια, σχεδόν απαράλλακτη, διαδικασία της εκλογής. Διά βοής ή ανάτασης του χεριού στην αρχαιότητα, αλλά και με τη ρίψη λευκού ή μελανού μικρού λίθου στη στάμνα (κάλπιν), την απόθεση κυάμου (κουκιού) ή οστράκου – για τον οστρακισμό πολιτικών αντιπάλων. Διά ψηφοδελτίου (το πρωτοχρησιμοποίησαν οι Ρωμαίοι το 139 π.Χ.) στη νεότερη Ελλάδα, αρχικά άγραφου (ο πολίτης σημείωνε πάνω του το όνομα του εκλεκτού του) επί 31 χρόνια (1834-1865). Με μολύβδινο σφαιρίδιο, γνωστό στα Επτάνησα από την εποχή της Ενετοκρατίας, επί 61 χρόνια· οι ψηφοφόροι το δάγκωναν πριν το ρίξουν στη λευκή μεριά της κάλπης σε ένδειξη αφοσίωσης στον δικό τους υποψήφιο, αλλά και για να αναγνωρίζεται το «ναι» στην καταμέτρηση και να αποφεύγεται η καλπονοθεία. Με τυπωμένο, αυτή τη φορά, ψηφοδέλτιο, από το 1926 έως σήμερα.
Μόνο η φυσική συμμετοχή του ψηφοφόρου στην εκλογική διαδικασία προσδίδει βιωματικό βάθος στη δημοκρατία;
Εδώ, καμία χρήση συσκευών ψηφοφορίας, οι οποίες εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Στις ΗΠΑ, μηχάνημα ψηφοφορίας με μοχλό που κινούνταν πάνω ή κάτω σηματοδοτούσε έως το 1960 τη θετική ή την αρνητική ψήφο για κάθε υποψήφιο. Το νήμα έπιασαν οι διάτρητες κάρτες που τοποθετούνται απευθείας σε συσκευή μηχανογράφησης και στον 21ο αι. οι συσκευές με οθόνη αφής, εκτύπωση απόδειξης υποβολής ψήφου και παράδοσή της στην εφορευτική επιτροπή (ΗΠΑ, Βενεζουέλα)· οι συσκευές άμεσης καταμέτρησης – DRE, τα μηχανήματα αυτόματης καταγραφής ψήφου (Βραζιλία, ΗΠΑ, Ινδία), τα συστήματα οπτικής σάρωσης (Φιλιππίνες), οι έξυπνες κάρτες ή τα ειδικά τερματικά πάντα σε ελεγχόμενα εκλογικά σημεία, περίπτερα ή κιόσκια. Και βέβαια, η αποστολή ψήφου μέσω ταχυδρομείου (ΗΠΑ, Ελβετία) και η από απόσταση διαδικτυακή ψηφοφορία. Εφαρμόζεται σε περισσότερες από δέκα χώρες, σε δημοψηφίσματα, τοπικές εκλογές, για τον στρατό ή κατοίκους του εξωτερικού – στην Εσθονία στις εθνικές εκλογές από το 2007. Μια καινοτομία στο κοχλάζον καζάνι της αμφιβολίας, ένας εναλλακτικός, όχι μοναδικός τρόπος συμμετοχής στη διαδικασία. Ακόμη.
Καλό βόλι!