Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις φέτος διεξάγονται σε πολύ διαφορετικό πλαίσιο απ’ ό,τι τις προηγούμενες χρονιές. Το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον –μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων– είναι αλλιώς. Ενώ οι πρώτες εκλογές έδειξαν ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι επιλέγουν τη σταθερότητα, οι επερχόμενες υπογραμμίζουν ότι τίποτα δεν είναι σίγουρο. Οι σημερινοί υποψήφιοι, οι φοιτητές και οι οικογένειές τους, μπορούν να προσβλέπουν σε ένα σταθερό περιβάλλον στην εκπαίδευση, χωρίς, όμως, αυτό να είναι εξασφαλισμένο ακόμη. Η δεύτερη, και ουσιαστικότερη, διαφορά είναι η ξαφνική εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας. Είναι πιθανό ότι πολύ σύντομα θα αλλάξουν ριζικά οι επιστήμες, τα επαγγέλματα, η οικονομία, τα κοινωνικά δεδομένα που συνθέτουν τον κόσμο στον οποίο σήμερα κάνουν τα πρώτα τους βήματα τα παιδιά.
Ουδείς γνωρίζει πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τις ζωές μας, καθώς οι προβλέψεις κυμαίνονται μεταξύ των άκρων: της απελευθέρωσης από ανούσιες ασχολίες, που βασίζονται στη μνήμη και στην επανάληψη, και της εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους από ανεξέλεγκτες μηχανές. Τα παιδιά ήδη αναγκάζονται να διαλέξουν κατεύθυνση και επάγγελμα ενώ βρίσκονται σε μια ηλικία που δεν γνωρίζουν τον κόσμο. Τώρα η πρόκληση είναι ακόμη μεγαλύτερη, καθώς ο ίδιος ο κόσμος αλλάζει, όχι μόνον η αντίληψή τους. Και όμως, συνεχίζουμε να ζητάμε από τα παιδιά να κάνουν αυτά που η τεχνητή νοημοσύνη επιτυγχάνει πιο γρήγορα και άκοπα – να μάθουν πώς να διαβάζουν, να αποστηθίζουν στοιχεία και μεθόδους, να κατανοούν και να προβλέπουν, να συνθέτουν με όσα γνωρίζουν, να αναζητούν νέες λύσεις σε παλιά και νέα προβλήματα.
Η αποστήθιση είναι, προφανώς, άχρηστη. Ομως, η προσπάθεια όλη δεν είναι μάταιη. Ετσι εξελίσσεται ο άνθρωπος – ακουμπάει σε όσα γνωρίζει, έως ότου καταλάβει τι συμβαίνει και αλλάζει αναλόγως. Ετσι θα κάνουν και οι νέοι. Και, όσο έξυπνες και αν γίνουν οι μηχανές, πάντα θα στερούνται την ελεύθερη βούληση – δεν μαθαίνουν επειδή το επέλεξαν, αλλά επειδή δεν μπορούν αλλιώς. Δεν γνωρίζουν την αγωνία για την επιβίωση, ούτε τη χαρά του ελεύθερου ατόμου στην κοινωνία. Εάν η πειθαρχία της μάθησης συνδυαστεί με το έμφυτο πνεύμα συνεργασίας και θάρρος για εξερεύνηση και αυτοσχεδιασμό, δεν έχουμε λόγο να φοβόμαστε το μέλλον.