Λες και ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Ιωσήφ Στάλιν γνώριζαν ότι η συμφωνία τους θα καταγραφόταν στην Ιστορία με μαύρα γράμματα και γι’ αυτό δεν θέλησαν να βάλουν τη δική τους υπογραφή. Ετσι, η συμφωνία της 23ης Αυγούστου 1939 δεν φέρει τα ονόματά τους, αλλά των δύο υπουργών Εξωτερικών, του Μολότοφ και του Ρίμπεντροπ. Αν η ίδια η συμφωνία –με το μυστικό πρωτόκολλό της που αφορούσε τον διαμελισμό της Πολωνίας και την προσάρτηση των βαλτικών χωρών και μέρους της Φινλανδίας στη Σοβιετική Ενωση– έχει το ξεχωριστό ενδιαφέρον της, εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η πορεία προς αυτή.
Από το 1930, λαϊκός επίτροπος εξωτερικών υποθέσεων της Σοβιετικής Ενωσης ήταν ο Μαξίμ Λιτβίνοφ (1876-1951), ένας Ρωσοεβραίος ανοιχτόμυαλος αστός, που προσχώρησε από τη νεότητά του στο επαναστατικό κίνημα. Κατόρθωσε να πείσει τον Ιωσήφ Στάλιν πως ήταν προς το συμφέρον της Σοβιετικής Ενωσης να σπάσει τον απομονωτισμό και να ενταχθεί στο παγκόσμιο σύστημα. Ηταν υποστηρικτής της συλλογικής ασφάλειας και της διατήρησης της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, κάτι που πίστευε ότι συμβάδιζε με τη θεωρία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα. Ετσι, επί των ημερών του, η Σοβιετική Ενωση συνήψε διπλωματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, το 1933, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1934 εντάχθηκε στην Κοινωνία των Εθνών. Το 1936, υπεγράφη η γαλλοσοβιετική συνθήκη αμοιβαίας βοήθειας και σταδιακά η Κομμουνιστική Διεθνής, που είχε καταστεί όργανο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΣΣΔ, εγκατέλειψε την πολιτική της υποστήριξης των αποσχιστικών κινημάτων στον ευρωπαϊκό χώρο.
Η πορεία προς τη συμφωνία Στάλιν – Χίτλερ λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Λιτβίνοφ ήταν υπέρ της συμμαχίας με τη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία, διότι αισθανόταν την απειλή από το αντικομμουνιστικό σύμφωνο που υπεγράφη μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της μιλιταριστικής Ιαπωνίας τον Νοέμβριο του 1936 και ενώ στον ευρωπαϊκό χώρο είχε ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος. Το σύμφωνο του Μονάχου (29 Σεπτεμβρίου 1938) κλόνισε τον Στάλιν, καθώς το εξέλαβε ως κίνηση που προετοίμαζε το έδαφος για μια εισβολή στην πατρίδα του. Ξύπνησαν οι μνήμες του 1919-1920. Πίστευε πως, παρ’ όλες τις ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, ο στρατηγικός αντίπαλος των δυτικών χωρών ήταν το σοσιαλιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ. Τότε ο Μ. Λιτβίνοφ ενέτεινε τις προσπάθειές του για την υπογραφή μιας συνθήκης μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης, της Γαλλίας και της Μ. Βρετανίας, αλλά η προσπάθειά του ναυάγησε λόγω των έντονων εσωτερικών αντιδράσεων που υπήρξαν στις δύο δυτικές χώρες.
Η αποτυχία αυτή χρεώθηκε στον Λιτβίνοφ, ο οποίος και απομακρύνθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών τον Μάιο του 1939 και τον αντικατέστησε ο Βιατσεσλάβ Μολότοφ. Υπήρξε και ένας άλλος λόγος για την αντικατάστασή του: Ο Στάλιν είχε ήδη πάρει την απόφασή του για μια συμφωνία με τον Χίτλερ και αυτή δεν θα μπορούσε να την υπογράψει ένας Εβραίος. Μέσα από αυτή τη διαδρομή φτάσαμε στις 23 Αυγούστου 1939.