Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης οι Ρώσοι γνώρισαν συρροή επισκεπτών στη χώρα τους: δυτικούς συμβούλους, τραπεζικούς επενδυτές, πολιτικούς επιστήμονες με προβλέψεις για το μέλλον και αρκετούς απατεώνες. Οι περισσότεροι από αυτούς προσπαθούσαν να πείσουν τους ζαλισμένους ντόπιους ότι η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν το αποτελεσματικότερο προϊόν της προόδου.
Οι Ρώσοι έβλεπαν με δέος τους Δυτικούς και τις μεταρρυθμίσεις που επαγγέλλονταν. Πέρασαν και αυτοί από τα στάδια της κατάρρευσης, της ανεργίας και της καταδολίευσης της κρατικής περιουσίας από γηγενείς και ξένους ολιγάρχες.
Η σημερινή εικόνα της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν κατασκευάστηκε επί προεδρίας του Μπόρις Γέλτσιν, ο οποίος ακολούθησε κάθε δυτική συμβουλή εκείνης της εποχής. Το καθεστώς Πούτιν πιστεύει ότι ο δυτικός κόσμος κατέστρεψε σκόπιμα τη Ρωσία, κερδίζοντας τον Ψυχρό Πόλεμο σε καιρό ειρήνης.
Αν το πιο επικίνδυνο χαρα-κτηριστικό της Σοβιετικής Ενωσης ήταν η στρατιωτική της ετοιμότητα, οι χαράκτες της αμερικανικής ασφάλειας φρόντισαν μετά το 1990 να μην ανακύψει αυτός ο κίνδυνος για τον δυτικό κόσμο. Η σημερινή μακρόσυρτη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας αποτελεί ζωντανή απόδειξη της στρατιωτικής παρακμής των Ρώσων.
Τα χειρότερα χρόνια για τους Ρώσους ήταν η περίοδος ανάμεσα στο 1988 και το 1998. Μετά άρχισε η βελτίωση. Το ρούβλι υποτιμήθηκε, οι εξαγωγές αυξήθηκαν και η τιμή του πετρελαίου σημείωσε άνοδο. Ομως η κοινωνία έπασχε από τις αναταράξεις των αλλαγών, με πτώση του προσδόκιμου ορίου ζωής και τις επιπτώσεις της παρηγοριάς του αλκοολισμού.
Από τα βιβλία για τον Πούτιν το πιο περιεκτικό είναι του Φίλιπ Σορτ (Henry Holt and Company, 2022). Πρόκειται για περιγραφή της καταγωγής του από εργατική οικογένεια και της ροπής του προς τις μυστικές οργανώσεις. Η KGB τον επιστράτευσε την τελευταία χρονιά του στο πανεπιστήμιο και τον απέσπασε στην ανατολική Γερμανία όπου έζησε την πτώση του σοβιετικού κόσμου. Οταν επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη ανέλαβε να διεισδύσει στο δημοκρατικό κίνημα. Σε μικρό διάστημα έγινε αντιδήμαρχος με δήμαρχο της πόλης τον Ανατόλι Σομπτσάκ, έναν από τους πρωταγωνιστές της Περεστρόικα. Παρά τον υπάκουο χαρακτήρα του, ο Πούτιν δεν κατάφερε να αποδεχθεί τη διάλυση της πατρίδας του. Ηταν αυτό το στοιχείο που του εξασφάλισε την προεδρία της Ρωσίας.
Η εποχή εκείνη ήταν της μεγάλης αξιοπιστίας των ΗΠΑ στον κόσμο. Οι διανοούμενοι διπλωμάτες της υπερδύναμης φάνταζαν υπεράνθρωποι. Είναι κρίμα ότι πέτυχαν τόσο λίγα για να κερδίσουν τη Ρωσία και την ειρήνη στην περιοχή.
* O κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.