«Τι είδος ανθρώπου κακοποιεί ΑμεΑ σε ζωντανή διαδικτυακή μετάδοση, λαμβάνοντας μάλιστα αμοιβή για τις πράξεις του;». Η ερώτηση είναι αναμενόμενη ως εκτονωτική του θυμικού. Δεν είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα χρήσιμη. Ναι, υπάρχουν και τέτοιοι άνθρωποι γύρω μας. Ναι, είναι πολλοί, περισσότεροι απ’ ό,τι μας επιτρέπει να υποθέσουμε ο πολιτισμένος αλλά τεχνητός κοινωνικός μας κύκλος. Παρότι, όμως, διατηρούμε το δικαίωμα να φρίττουμε μπροστά στην κτηνωδία, έχουμε την υποχρέωση να αποδεχτούμε επιτέλους ότι αυτό το είδος ανθρώπου υπήρχε πάντα και θα συνεχίσει να υπάρχει, ορατό ή αθέατο. Αντί να αναρωτιόμαστε, λοιπόν, για το «είδος ανθρώπου» στο οποίο ανήκει ο 42χρονος που συνελήφθη στο Κερατσίνι, ίσως είναι πιο πρόσφορο κοινωνικά να αναρωτηθούμε ποιοι είναι εκείνοι οι χιλιάδες συνδρομητές του καναλιού του που όχι μόνο παρακολουθούσαν τα απάνθρωπα σόου, αλλά τα παρήγγελναν κιόλας. Ο 42χρονος είναι ένας· βολεύει, έτσι, και ίσως να είναι και κοινωνιολογικά δόκιμο να τον κατατάξουμε σε ορισμένο «είδος ανθρώπου», μακρινό από το δικό μας. Οι 22.000 συνδρομητές του καναλιού του, ωστόσο, δεν μπορεί να ανήκουν σε ξεχωριστό είδος· δεν μπορεί να έχουν όλοι λεκιασμένο ποινικό ή ηθικό μητρώο. Κάποιοι εξ αυτών σίγουρα έχουν μια ζωή στην οποία φαίνονται «κανονικοί» και ανθρώπινοι· κάποιοι εξ αυτών ίσως έχουν κάποτε καθίσει δίπλα μας, ίσως μας έχουν μιλήσει, χωρίς εμείς να υποψιαστούμε τι συνδρο-μές πληρώνουν ονλάιν.
Ιντερνετ δίχως όρια
Υπάρχουν οι τεχνοφοβικοί κινδυνολόγοι, που βλέπουν τον όλεθρο σε οτιδήποτε περιλαμβάνει πίξελ· εκείνοι που τρέμουν την επίδραση των τάμπλετ στον ψυχισμό των μικρών παιδιών, που μιλούν για την «αποξένωση» την οποία γεννάει το Ιντερνετ και νοσταλγούν μεγάλες, χωμάτινες αλάνες μαζί με τις παλιές καλές εποχές όπου οι άνθρωποι μιλούσαν μεταξύ τους και δεν είχαν το πρόσωπό τους «καρφωμένο σε μια οθόνη». Υπάρχει βέβαια και το άλλο άκρο: η κατηγορία των ανθρώπων που στα κοινωνικά δίκτυα βλέπει μόνο τις θετικές δυνατότητες και ποτέ τις τραγικές παγίδες· που έχει τόσο συνηθίσει την έλλειψη ορίων, ώστε πλέον τη θεωρεί δημοκρατικό κεκτημένο – κάτι σαν το δικαίωμα στην ψήφο. Η αποθράσυνση των χρηστών του Διαδικτύου οφείλεται, πέρα από την ανθρώπινη ειδολογία και ψυχοπαθολογία, σε αυτό ακριβώς το έλλειμμα φραγμών: οι συνδρομητές ενός διαδικτυακού καναλιού ζωντανών βασανιστηρίων επιδίδονται στο απάνθρωπο χόμπι τους, μεταξύ άλλων, κι επειδή τους είναι πολύ εύκολο· δεν ελέγχονται, δεν αποδοκιμάζονται, δεν έχουν δεύτερες σκέψεις. Αλλωστε, στο διάφανο ιντερνετικό σύμπαν έχουν δει πολλούς άλλους να κάνουν ντροπιαστικά πράγματα, για τα οποία δεν λογοδοτούν ποτέ.
Η μεγάλη ειρωνεία
Η συμμετοχή σε διαδικτυακά εγκλήματα (ποινικώς ή ηθικώς κολάσιμα) και ο συνακόλουθος εθισμός σε αυτά συνδέεται με την ψευδαίσθηση των χρηστών της εκάστοτε πλατφόρμας ότι είναι αόρατοι. Ο παθητικός τρόπος με τον οποίο πραγματοποιούνται το «subscribe», το «follow» και το «like» καλλιεργεί στα άτομα που πατάνε το κουμπί μία αντίληψη μη δράσης. Το διαδικτυακό bullying, ο διασυρμός προσώπων, το revenge porn και τόσες άλλες μορφές μοντέρνας κακοποίησης πηγάζουν από την πρόσληψη του Διαδικτύου ως μη πραγματικού τόπου: ο μη πραγματικός τόπος δεν μετράει· ό,τι κάνουμε σε αυτόν συγχωρείται, γιατί δεν αποτελεί πράξη με την κυριολεκτική έννοια. Κάπως έτσι, από τις λιγότερο επώδυνες εκδοχές κακότητας φτάσαμε στο σημείο η κακοποίηση ατόμων με νοητική υστέρηση να μετατρέπεται σε θεατρικό δρώμενο (οι πρωταγωνιστές έπαιρναν οδηγίες, συμμετείχαν ο ένας στον εξευτελισμό του άλλου, είχαν, εκτός από τον ρόλο του θύματος, και ρόλο σεναριακό). Η παρανόηση έχει και αντίστροφη λειτουργία: πριν από λίγες ημέρες, εκατοντάδες χρήστες του Facebook ανάρτησαν μια ανυπόστατη ανακοίνωση με ψευδονομική μορφή στα προφίλ τους, με την οποία θεώρησαν ότι προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα από τις ληστρικές διαθέσεις του σατανικού Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Η ειρωνεία των κοινωνικών δικτύων είναι ότι αυτοί που πράττουν πιστεύουν ότι δεν πράττουν, και αυτοί που δεν πράττουν πιστεύουν ότι πράττουν· η ειρωνεία τους αυτή είναι και το μεγαλύτερό τους πρόβλημα.