Οι διαρρήξεις και οι κλοπές είναι θέμα σχολίου ή όχι; Προβληματίστηκα πολύ πριν ξεκινήσω να γράφω, σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να αναζητήσω στατιστικά στοιχεία… Αλλά συνειδητοποίησα ότι όταν μοιράζεσαι το συμβάν, συμπάσχει τόσο και τόσος κόσμος, που είναι κι αυτό μια πρώτη ένδειξη. Επίσης, ο καθένας έχει να διηγηθεί και μία, τουλάχιστον, ακόμη ιστορία, βιωματική ή από το περιβάλλον του. Κι αν πιστεύει κανείς ότι οι μονοκατοικίες είναι πιο ευάλωτες από τις πολυκατοικίες, τα νότια ή τα βόρεια προάστια πιο ελκυστικά για τους κλέφτες λόγω κατοίκων που, κατά κανόνα, ανήκουν σε υψηλότερα εισοδήματα, κι αυτοί οι συλλογισμοί καταρρίπτονται.
Σε μια από τις χιλιάδες «ανώνυμες» πολυκατοικίες του Παγκρατίου, που κτίστηκαν σωρηδόν τέλη δεκαετίας ’60 αρχές ’70, είναι το σπίτι μου εδώ και πάνω από 30 χρόνια. Δεν υπάρχει διαμέρισμα που, την τελευταία πενταετία, δεν το έχουν διαρρήξει. Κάποια ανώδυνα, κάποια βίαια. Το 1998 δέχθηκα την πρώτη επίσκεψη. Από το μπαλκόνι. Μπήκαν, αφαίρεσαν κυρίως κοσμήματα, έκαναν τα πάντα άνω κάτω, έφυγαν. Τα μέτρα λήφθηκαν αμέσως. Πόρτες και κλειδαριές ασφαλείας. Ταραζόμουν με τα γύρω περιστατικά, κάτι πρόσθετα σε θωράκιση, ένιωθα, αφελώς, προστατευμένη. Ξαναδέχθηκα επίσκεψη, πρόσφατα, στη διάρκεια ολιγοήμερου ταξιδιού μου. Αυτή τη φορά, πιο επαγγελματίες ομολογώ. Ανοιξαν την κύρια είσοδο. Δεν έκαναν πολλές τσαπατσουλιές, πήραν –τα υπόλοιπα!– κοσμήματα και ό,τι κλειδιά βρήκαν. Ηρθε η αστυνομία να καταγράψει το συμβάν, πήγα στο τμήμα ασφαλείας να δώσω κατάθεση, επιβεβαίωσα ότι το Παγκράτι ανήκει στην επικράτεια αλλοδαπών συγκεκριμένης εθνικότητας, οι αφαλοί όσο και να μοιάζουν αδιαπέραστοι κάποια στιγμή αποκωδικοποιούνται, επέστρεψα σπίτι μου ευγνωμονώντας την τύχη μου που δεν συνέβησαν τα πολύ χειρότερα έως και τραγικά που άκουγα γύρω μου.
Κι άρχισε η αντίστροφη μέτρηση· η ανησυχία για τα κλειδιά που αφαιρέθηκαν, το κόστος των αλλαγών ήταν σαν μια συμπληρωματική κλοπή. Και ύστερα, ήρθε ένας επιπλέον φόβος· και καχυποψία· και πλεόνασμα συναισθήματος.
Με τις υλικές απώλειες κάπως συμφιλιώνεται κανείς. Στο ζύγι της ζωής μετρούν όλο και λιγότερο. Αλλεπάλληλοι μικροί ή μεγάλοι αποχωρισμοί συμβαίνουν καθημερινά. Τι γίνεται όμως με το συλλογικό άγχος, συνεπεία ελλείψεως εμπιστοσύνης, σε έναν διαρρηγμένο αστικό ιστό; Το αίσθημα κινδύνου που ενεργοποιείται σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, γιατί κανείς δεν μπορεί να αποτρέψει το σχεδόν, πλέον, αναμενόμενο. Διαμερίσματα περιορισμένων τετραγωνικών μετατρέπονται σιγά σιγά σε μπούνκερ. Οχυρώνονται οι ένοικοι με (ακόμη πιο) ειδικές κλειδαριές, με συναγερμούς, με ό,τι αντέχουν τα οικονομικά του καθενός. Σπίτια προετοιμασμένα για τον εισβολέα, που κι αυτός με τη σειρά του βελτιώνεται ώστε να παρακολουθεί τις εξελίξεις!
Με τις υλικές απώλειες κάπως συμφιλιώνεται κανείς. Τι γίνεται όμως με το συλλογικό άγχος, συνεπεία ελλείψεως εμπιστοσύνης, σε έναν διαρρηγμένο αστικό ιστό;
Υπάρχει, άραγε, τέλος σ’ αυτή τη βίαιη αφαίρεση περιουσιακών στοιχείων; Πώς προστατεύεται κανείς από την παρατεταμένη έξαρση εγκληματικότητας; Αν αποκλείσουμε τη συλλογική προστασία, αν προσδοκούμε την πολιτειακή, απομένει η ατομική. Οχι χωρίς τίμημα. Και δεν εννοούμε (μόνο) το οικονομικό.
Αλλά το εκρηκτικό μείγμα απόσυρσης, ασυνεννοησίας –αρκούν οι εμπειρίες από γενικές συνελεύσεις πολυκατοικιών–, αποθηκευμένου θυμού, ανικανοποίητου, αυξανόμενων δυσκολιών και, διαρκώς, απρόβλεπτων. Το «κινούμενο έδαφος» εκτός, αλλά και εντός σπιτιών.
Το αίσθημα της παραβίασης, ενώ βιώνεται προσωπικά από τον καθένα χωριστά, αφορά τη συλλογική ζωή στα μεταπολεμικά πολυώροφα κελύφη – έστω κι αν αυτή είναι πλέον υποτυπώδης, αφού και τα κοινόχρηστα, ως τελευταίο στάδιο συνύπαρξης, δεν καταβάλλονται συχνά. Από την κρίση του 2010 άρχισε και η επιταχυνόμενη παρακμή για τις πολυκατοικίες, που οριστικοποιήθηκε με τη διακοπή της κεντρικής θέρμανσης πριν από μια δεκαετία. Οι φθορές και η εγκατάλειψη γίνονται όλο και πιο ορατές. Οι ανακαινίσεις διαμερισμάτων, για χρήση Airbnb, δεν συμβάλλουν ούτε στην ασφάλεια ούτε στη συλλογικότητα.
Τι απομένει; Η αντήχηση από πόρτες που κλειδώνουν και ξεκλειδώνουν μηχανικά και ρυθμικά πολλές φορές την ημέρα. Ψευδαίσθηση ενός κόσμου που προστατεύεται περιστρεφόμενος γύρω από τον άξονά του, όλο και πιο επιφυλακτικός, όλο και πιο αδύναμος. Ζώντας σε πολυκατοικίες σαν αφύλακτες διαβάσεις.