Μου φαίνεται αδιανόητο, εδώ δεν μπορώ να πάρω αμάξι. Θέλω αμάξι μες στο επόμενο εξάμηνο, μου είπε απ’ το τηλέφωνο στρέιτ φίλος. Το αμάξι δεν είναι προστάδιο για παιδί διευκρίνισε. Ενας άλλος στρέιτ φίλος έτσι που δουλεύει νυχθημερόν δεν σκέφτεται τα παιδιά. Το πολύ πολύ ίσως τον γάμο. Δεν το πιέζει. Αυτοί κι οι δύο, εντωμεταξύ, έχουν δουλειές, δεν ψωμοζούν.
Κάτι γκέι ζευγάρια που ξέρω αδημονούν ν’ αναπαραγάγουν την καταπιεστική δομή που τους φόρτωσε ψυχολογικά και άγχη, αλλά το κράτος ακόμη δεν τους δίνει το δικαίωμα, οπότε λιμνάζουν σε μία ψευτονεότητα που δεν τη διάλεξαν. Εχουν χρόνο να βγουν άκυρες ώρες, πάνε σε κλαμπ και μπαρ κι από δω κι από κει. Στις δουλειές τους τούς βλέπουν σαν νεότερους απ’ ό,τι είναι, γιατί δεν έχουν παιδιά. Είναι μία μόνιμη κατάσταση μαθητείας στη ζωή, όπου είσαι φρέσκος και ζωηρός και άτεκνος και γι’ αυτό εξαιρετικός υπάλληλος.
2023 και το κλειδί για να κάνεις παιδί στα τριάντα σου είναι το ισχυρό σύστημα γιαγιάδων που θα υποστηρίξει την επιλογή σου. Φυσικά, υπηρεσίες μπορεί και να αγοράσει κανείς, αλλά μια ματιά στους μισθούς γειώνει: ούτε για παιδίατρο δεν φτάνουν.
Ξέρω κάμποσους τριαντάρηδες που έχουν παιδί και που το μεγαλώνουν με όλους τους αναμενόμενους κόπους αλλά κάπως τα καταφέρνουν. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς ζουν έξω. Είναι οικογένειες ευκατάστατων υπερμορφωμένων μεταναστών. Αλλοι έχουν ριζώσει ξανά στον τόπο τους και τα παιδιά τους τρέχουν στην παιδική χαρά που παίζαμε κι εμείς παιδιά, κι όλο αυτό είναι κάπως συγκινητικό, αλλά, ταυτόχρονα, με κάνει να προσεύχομαι στην τεχνητή νοημοσύνη, στα δίκτυα, στις ροές πληροφορίας και τις άυλες αίθουσες διδασκαλίας. Θα είναι κι αυτά, όπως ήμασταν κι εμείς, ένα στοίχημα για το τι μπορεί να κάνει πραγματικά η εκπαίδευση/πρόσβαση στην πληροφορία (spoiler: θαύματα).
Σε κάθε περίπτωση, το να κάνει κάποιος τώρα παιδί στα τριάντα, χωρίς οικογενειακό πλούτο και χωρίς εικοσιτετράωρες υπηρεσίες φύλαξης, συντήρησης και ταΐσματος από γιαγιάδες, ακούγεται, όντως, αδιανόητο. Ακριβό, περίπλοκο, χαωτικό.
Σ’ αυτό το σημείο να πω ότι ούτε τα βιβλία ούτε τα σκυλιά ούτε κανένα άλλο προσωπικό εγχείρημα είναι «το παιδί σου». Οταν με ρωτάνε πώς νιώθεις για τα «παιδιά» σου, τα βιβλία σου, θέλω να πάρω τα παιδιά μου και να τα κοπανήσω στο κεφάλι αυτού που με ρωτάει. Κανένα προσωπικό εγχείρημα δεν συγκρίνεται με το να καθαρίζεις όντως έναν άλλο μικρό άνθρωπο, να τον ταΐζεις, να έχεις την ευθύνη της ζωής του. Δεν είναι ανώτερα ή κατώτερα τα άλλα εγχειρήματα. Είναι αυτό που είναι – μη συγκρίσιμα.
Οπως έχει αναλύσει η Ursula Le Guin (The Fisherwoman’s Daughter), η σύγκριση βιβλίο – παιδί κόβει τη γυναικεία ελευθερία από δυο μεριές. Αμα γράφεις, αλλά δεν έχεις παιδιά, πρέπει να κάνεις τη μαμά σε ένα πράγμα που του έχεις μεν εμφυσήσει ζωή όσο καλύτερα μπορούσες, αλλά που –ειλικρινά– αφότου το έχεις γράψει δεν ενδιαφέρεσαι γι’ αυτό. Αυτό που είναι η απολύτως υγιής αντίδραση για μια συγγραφέα, να κόβει τους δεσμούς με το γραπτό της, συγκρίνεται με τον μόνιμο δεσμό γονιού – παιδιού, όπου το να ξεχάσεις το παιδί σου είναι απλώς τρέλα-έγκλημα-πάθηση του μυαλού. Από την άλλη, η σύγκριση βιβλίο – παιδί (ή βάλτε ό,τι θέλετε, επιχείρηση – παιδί, διακόσμηση σπιτιού – παιδί) λέει σ’ αυτές που κάνουν παιδί, αλλά όχι όλα τ’ άλλα, πως κάπως είναι ανολοκλήρωτες, μισές. Σε κάθε περίπτωση τίποτε άλλο δεν παράγει μυρωδιές, ήχους, κινήσεις και δουλειά για τους φροντιστές του όπως ένα παιδί.
Αλλοι θέλουν να κάνουν κι άλλοι όχι. Οσοι δεν θέλουμε δεν έχουμε για παιδιά μας τα προσωπικά μας εγχειρήματα. Δεν έχουμε επιδιώξεις επειδή αφήνει μέσα μας ένα κενό η μητρότητα/πατρότητα. Παιδιά είναι μόνο τα παιδιά. Ενα βιβλίο δεν λερώνει/μουγκρίζει/απαιτεί διαρκώς την προσοχή σου, δεν θέτει σε κίνδυνο τη ζωή σου όταν το «κυοφορείς» (ιχ) και, όταν το «γεννάς», «ματώνεις» μόνο όπως ματώνουν όλοι οι άλλοι άνθρωποι στις δουλειές τους κάθε μέρα. Και σε κάθε περίπτωση και χωρίς το μελόδραμα, το θέμα είναι πως αν θέλει κάποιος να κάνει παιδί παιδί στην Ελλάδα ως έχει, είναι δύσκολο πράγμα.
Γιατί το θέμα μωρό δεν τίθεται ως κάτι σκέτα πρακτικό; Ενα πρόβλημα χειροπιαστό που απαιτεί πόρους και προγραμματισμό και ευφάνταστες λύσεις στα συστήματα υιοθεσίας; Μα, φυσικά, επειδή αυτό θα οδηγούσε σε μια σειρά απαιτήσεων προς διάφορες μεριές.