«Πάντα προξενεί κατάπληξη κάποιος στοχαστής που δείχνεται μεγάθυμος προς έναν κόσμο ο οποίος δεν θα τον ανεχόταν και ανελέητος προς τον κόσμο που τον τιμά». Αυτά γράφει ο Ρεϊμόν Αρόν το 1955 στο βιβλίο του «Το όπιο των διανοουμένων», με αφορμή τον τρόπο που αντιμετώπιζε το σύνολο της γαλλικής διανόησης το κομμουνιστικό καθεστώς της Σοβιετικής Ενωσης. Αλλοι το εξυμνούσαν πιστοί στη στράτευσή τους και άλλοι, παρόλο που έβλεπαν τις αρνητικές πτυχές του που αφορούσαν τα ατομικά δικαιώματα, είτε τις υποβάθμιζαν είτε τις αγνοούσαν. Από την άλλη μεριά αγωνίζονταν λάβροι κατά της αστικής δημοκρατίας και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, αν και μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό και πολιτικό καθεστώς αναδείχθηκαν και διέπρεψαν. Ενώ πάντα, σύμφωνα με τα λόγια του Ρεϊμόν Αρόν, αν όλοι αυτοί οι στοχαστές βρίσκονταν στη Σοβιετική Ενωση, στην καλύτερη περίπτωση θα διαβιούσαν σε κάποιο γκουλάγκ. Στη χειρότερη, θα τους περίμενε μια σφαίρα στο σβέρκο.
Και σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο «προοδευτικές» συλλογικότητες, κόμματα, πολιτικοί και πνευματικοί άνθρωποι να υπερασπίζονται στυγνά καθεστώτα και οργανώσεις…
Η εξήγηση που δίνει ο μεγάλος Γάλλος διανοητής γι’ αυτή τη στάση των συναδέλφων του συνοψίζεται σε μια πρόταση: «Το μεγαλείο του στόχου απαγορεύει την καταδίκη». Η υπόθεση της αταξικής κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι ίσοι –αυτή η μεταφορά του επουράνιου ιουδαιοχριστιανικού παραδείσου επί της Γης, αυτή η προμηθεϊκή διάσταση της μαρξιστικής θεωρίας– εγκλώβισε τη σκέψη χιλιάδων διανοουμένων, τη νάρκωσε, όπως το όπιο, και την κατέστησε ανεκτική μπροστά στα εγκλήματα του σταλινισμού. Σιώπησαν ενσυνείδητα για να μη βλάψουν «το μεγαλείο του στόχου». Ο Ρεϊμόν Αρόν, όπως και ο Αρθουρ Κέσλερ, με λόγο προδρομικό, τότε, στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν η καταδίκη της Σοβιετικής Ενωσης είχε κόστος για τους δια-νοουμένους, βγήκαν μπροστά και βροντοφώναξαν «ο βασιλιάς είναι γυμνός». Στάθηκαν με γενναιότητα απέναντι σε πανίσχυρους ιδεολογικούς μηχανισμούς που είχε στήσει η μαρξιστική διανόηση στον δυτικό κόσμο, απομονώθηκαν και δέχτηκαν ανελέητη κριτική.
Δικαιώθηκαν; Αν την απάντησή μας καθορίσει η μικρή εικόνα, δηλαδή η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, ναι, δικαιώθηκαν και αυτό το μέτωπο έκλεισε τελεσίδικα. Αν όμως δούμε τη μεγάλη εικόνα, δηλαδή τη διαρκή χρήση του ιδεολογικού οπίου από τους διανοουμένους και τους πολιτικούς του δυτικού κόσμου, τότε η σκέψη τους παραμένει επίκαιρη, αποκτώντας διαχρονικά χαρακτηριστικά. Διότι και σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο «προοδευτικές» συλλογικότητες, κόμματα, πολιτικοί, διαμορφωτές της κοινής γνώμης και πνευματικοί άνθρωποι να υπερασπίζονται καθεστώτα και οργανώσεις, που αν όλοι αυτοί έπεφταν στα χέρια τους στην καλύτερη περίπτωση θα τους πετούσαν από το ρετιρέ μιας οικοδομής στο κενό. Ενώ από την άλλη μεριά βυσσοδομούν εναντίον ενός δημοκρατικού κράτους, που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, που διεξάγει πόλεμο χωρίς να κηρύξει στρατιωτικό νόμο, που δίνει έναν διαρκή αγώνα για την επιβίωσή του απέναντι σε φανατισμένους εχθρούς. Το όπιο δεν ναρκώνει μόνο. Εκφυλίζει και τα κύτταρα του εγκεφάλου.