Μια φίλη στέλνει στο παιδί της ειδήσεις από έγκριτα μέσα. Του τα στέλνει στο Instagram. Το παιδί της κοιτάει κυρίως εκεί για ενημέρωση. Είναι έφηβο. Δεν μπορεί να του απαγορεύσει πράγματα. Τι να κάνει; Προσπαθεί να το ωθήσει απαλά σε κάποιες αξιόπιστες σελίδες. Αλλη φίλη ανησυχεί που διάφορα έφηβα αυτοδιαγνώσκονται. Το παιδί της τής πετάει όρους της ψυχιατρικής με το καλημέρα σας.
Προσωπικά ανησυχώ για γνωστούς μου, πολλά χρόνια μετά την εφηβεία τους, που μπαίνουν σε ένα αλλόκοτο κουκούλι με το ψυχιατρικό τους πρόβλημα. Το πρόβλημα τροφοδοτεί τον αλγόριθμο και ο αλγόριθμος το πρόβλημα. Με την ψυχική υγεία κουρέλι, ο εθισμός σε ουσίες και σε πλατφόρμες τούς φαντάζει λογικός, άλλωστε η ίδια η πλατφόρμα του Ιντερνετ τους λέει πως και τόσοι άλλοι βρίσκονται στην ίδια θέση. Τους αναπαράγει τις σκέψεις τους. Κι οι σκέψεις είναι σκοτεινές. Ή ρηχές. Ή κάποια αυτοδιάγνωση.
Δεν είμαι ψυχίατρος, αλλά λογικά δικαιούμαι να πω ότι η εταιρεία meta κερδίζει από τη διάλυση του ψυχικού κόσμου τόσων ανθρώπων. Συμβάλλει και λίγο ή πολύ σ’ αυτό. Σύμφωνα με πρώην υπάλληλο της εταιρείας, 8,4% χρηστών του Instagram 13-15 ετών εκτέθηκαν μέσα σε μία εβδομάδα σε περιεχόμενο σχετικό με αυτοβλάβη και επιθυμία αυτοκτονίας. Ο πρώην υπάλληλος πρότεινε στην εταιρεία να κάνει κάτι για αυτό, αγνοήθηκε κι έτσι αποφάσισε να μιλήσει δημόσια για την άρνηση της πλατφόρμας να χρησιμοποιήσει εργαλεία που θα αποκρύπτουν εγκαίρως το περιεχόμενο που σχετίζεται με την αυτοβλάβη, την αυτοκτονία κ.λπ. Την ιστορία του αναπαράγει ο Guardian (Meta has not done enough to safeguard children, whistleblower says).
Σκρολάροντας στο Instagram έχω δει κατά καιρούς πολύ περίεργα πράγματα. Εχω ζητήσει από την πλατφόρμα να μην μού τα δείχνει. Γνησίως καταθλιπτικά πράγματα. Ασχημες εικόνες. Μια φίλη, μάλιστα, τις προάλλες, μου έστειλε ένα βίντεο δευτερολέπτων όπου μια νέα κοπέλα μιλούσε «στ’ αστεία» για τα απολύτως σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετώπιζε, ενώ διάφορες περιπτώσεις που λογικά χρειάζονται βοήθεια ψυχιάτρου παράγουν «περιεχόμενο», σχόλια, δηλητήριο ή κακοποίηση για τις μάζες.
Φυσικά, μπορεί κανείς να το δει και να το αναφέρει, αλλά μήπως η πλατφόρμα έχει κι άλλες ευθύνες; Βασικό της μέλημα φαίνεται να είναι τα κέρδη απ’ την κουρελιασμένη ψυχική υγεία εφήβων και υπερηλίκων (τους μεν τους πιάνει με το Instagram, τους δε με το Facebook). Θα χρειαζόμουν ένα κείμενο χιλιάδων λέξεων για ν’ αρχίσω απλώς να λέω πόσο βαθιά νομίζω πως βλάπτουν οι πλατφόρμες του meta τους ανθρώπους που υποφέρουν από μοναξιά, κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα ή εθισμούς. Τα έχουν, όμως, ήδη πει έρευνες. Ειδικά το Instagram μπορεί στα «αστεία» να αναπαράγει διαρκώς τους εφιάλτες σου ή τα όνειρά σου, σ’ ένα απολύτως προσωποποιημένο σύμπαν εικόνων που είναι μάλλον ο ορισμός της ψυχικής κατάρρευσης, μια σταδιακή αποκοπή από την επικοινωνία, μια ολική διάλυση, ένα σημείο που είσαι μόνος σου με τις σκέψεις σου και ζεις μες στο κεφάλι σου. Το Instagram παίζει μ’ αυτό. Βγάζει χρήματα απ’ αυτό.
Δεν μπορώ καν να πω πόσες φορές έχω λάβει κάποιο πραγματικά ενοχλητικό μήνυμα στις πλατφόρμες όπου έπρεπε να βάλω μπρος όλη την κατανόησή μου και να πω ότι οκέι, δεν απειλείσαι και το άτομο που σου στέλνει δεν στέκει καλά. Ατομα που έχεις να δεις μήνες ή χρόνια μπορούν να σου στείλουν, να σε βρουν, κι είναι εντελώς ανατριχιαστικό το ενδεχόμενο να σε ξεμπροστιάσουν δημόσια, να σε βρίσουν, να σε παρενοχλήσουν «απλώς» με διάφορα προφίλ, να δημοσιεύσουν τις φωτογραφίες του μπούλινγκ σου στο σχολείο ή να διασπείρουν ψέματα για σένα. Σε αυτόν τον κόσμο ζουν τα μικρά τώρα. Ενώ σχεδόν όλες οι γυναίκες που ξέρω είχαν κάποια ή πολλές περίεργες εμπειρίες στις πλατφόρμες.
Δεν είμαι 13, αλλά 31. Δεν ξέρω πώς θα με επηρέαζε αυτό εάν ήμουν 13. Ισως καθόλου, ίσως πολύ. Ξέρω ότι όσο πιο ευάλωτος είναι κανείς, με λιγότερες αντιστάσεις, τόσο ευκολότερα τσιμπολογούν τον χρόνο του και τη διαλυμένη ψυχική του υγεία οι πλατφόρμες. Αυτό το ξέρω στα σίγουρα και το λένε και οι έρευνες.
Στο ντοκιμαντέρ Ολο το Αίμα και η Αιματοχυσία (all the blood and the bloodshed), η φωτογράφος Nan Goldin, σε μεγάλη ηλικία πια, τα βάζει με τις φαρμακευτικές που εθίζουν τους Αμερικανούς σε χαλαρωτικά οπιοειδή. Η καλλιτέχνις παλεύει ώστε να λογοδοτήσει η οικογένεια Sackler (μέγας δωρητής μουσείων και γκαλερί) για τους θανάτους ατόμων από χαλαρωτικά και αναλγητικά χάπια που παλιά διαφημίζονταν ως φαρμακευτικές λύσεις, ενώ τώρα θερίζουν ζωές. Εθισμένη κάποτε και η ίδια, δεν θέλει άλλες χαμένες ζωές, δεν θέλει άλλη χαμένη ώρα, άλλο χάσιμο του ελέγχου του νου. Φαντάζομαι κάτι αντίστοιχο να συμβαίνει στο μέλλον με εταιρείες που τώρα φαντάζουν ως πάροχοι μιας απολύτως φυσιολογικής διεξόδου για τα άτομα που θέλουν να πληροφορηθουν ή να διασκεδάσουν. Για τη meta λέω.
Μερικοί στο μεταξύ μπορεί να πάσχουν από κάτι εντελώς σοβαρό. Να σκέφτονται την αυτοκτονία, τον δημόσιο εξευτελισμό, να μισούν το σώμα τους, να ζηλεύουν παθολογικά ανθρώπους που ξέρουν ή δεν ξέρουν πια, να νιώθουν κοντά σε άτομα που δεν είναι όντως κοντά τους, να αισθάνονται ανυπόφορη μοναξιά και χίλια δυο άλλα. Μήπως τα κράτη και η Ενωση, αυτοί οι ξεχασμένοι παίχτες στο παιχνίδι της τεχνολογίας και του νέου εθισμού, να έκαναν κάτι προτού χαθούν ζωές; Να βοηθούσαν όσους θα ήθελαν μια άλλη ζωή; Να ανάγκαζαν τις πλατφόρμες να επενδύσουν κι άλλο στην ασφάλεια χρήσης;
Πάντως, με τον χαμένο χρόνο, την πεταμένη μέρα, φαίνεται να μην έχει πρόβλημα κανείς. Κάθε άλλο. Οπως με όλα τα ναρκωτικά, ο εθισμός του πληθυσμού εάν δεν φτάνει έως το σημείο της αδυναμίας εκτέλεσης εργασίας είναι μια χαρά. Μια φτωχή ιδέα για την ελευθερία των ανθρώπων και την ικανότητά τους να διαλέγουν τούς έχει κάνει βορά στους τεχνολογικούς κολοσσούς. Και φυσικά πρώτοι την πληρώνουν οι πιο ευάλωτοι, αυτοί που δεν λένε όχι σε έναν ακόμα εθισμό, σε ένα ακόμη πλήγμα στην ψυχική τους υγεία.