Ηταν γενναία. Αλλά ήταν μισή. Η απολογία του Αλέξη Τσίπρα για τη Novartis και τις τηλεοπτικές άδειες εξαντλήθηκε στη διαπίστωση ότι «οι χειρισμοί ήταν ατυχείς», ενώ οι προθέσεις αγνές. Δεν καταλάβαμε τι έχει καταλάβει. Πού βρίσκει το λάθος του. Τι μετανιώνει.
Απαλλαγμένος από τους καταναγκασμούς της κομματικής αντιπαράθεσης, ο όψιμος Τσίπρας δεν θύμισε τον παλιό εαυτό του. Εμοιαζε ειλικρινά να προσπαθεί να αναψηλαφήσει τις επιλογές του και τον ρόλο του στην πρόσφατη ιστορία, με τις αναμενόμενες τάσεις αυτοδικαίωσης, αλλά χωρίς τον φανατισμό που συχνά απέπνεε ως διαρκής campaigner – ως πολιτικός που όφειλε τη σταδιοδρομία του κυρίως στις «πολεμικές» αρετές του.
Ο πρώην πρωθυπουργός εξακολουθεί να πιστεύει ότι για τη χρεοκοπία ευθύνονται τα κόμματα που έχουν κυβερνήσει, όπως είπε, «τα 45 από τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης». Η διαπίστωση ακούγεται ακαταμάχητα σωστή. Είναι όμως ρηχή, γιατί παρασιωπά τις πολλές μεταλλάξεις που υπέστησαν η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ στις σχεδόν τέσσερις δεκαετίες από τη Μεταπολίτευση μέχρι τη χρεοκοπία. Δεν ήταν ίδιο το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα με το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη. Οι διαφορές μάλλον ήταν περισσότερες από τις ομοιότητες. Δεν ήταν η Ν.Δ. του Κωνσταντίνου Καραμανλή ίδια με εκείνη του ανιψιού του.
Ηταν ο ΣΥΡΙΖΑ τομή ή μετενέργεια του παλαιού δικομματισμού;
Τον Τσίπρα βεβαίως τον ενδιέφερε η αντίθεση: Ο ίδιος βλέπει τον εαυτό του ως πρωταγωνιστή μιας τομής – ο πολιτικός που έσπασε το ιδεολογικό και πολιτικό μονοπώλιο του παλαιού δικομματισμού. Ομως αυτό το εκλογικό κατόρθωμα μπόρεσε να το πετύχει ακριβώς επειδή συνθηματολογούσε υπέρ της διατήρησης του καθεστώτος που είχαν στήσει οι προηγούμενοι και είχε πλέον εξαντλήσει τις δημοσιονομικές του δυνατότητες. Το τσιπρικό αντιμνημονιακό εγχείρημα είχε ως βασικό συστατικό του την επαγγελία του παρελθόντος. Υποσχόταν στο ακροατήριο, που είχε διαπαιδαγωγήσει κυρίως το ΠΑΣΟΚ και λιγότερο η Ν.Δ., μια επιστροφή στο ’81, σαν να μην είχε συμβεί η χρεοκοπία. Με όρους «προγραμματικούς», δεν επικράτησε ως δύναμη ρήξης, αλλά ως δύναμη αναπαλαίωσης, ακόμη και του πρώιμου πασοκικού αντιευρωπαϊσμού. Οι συγγένειές του εκδηλώθηκαν και με τις επιλογές των προσώπων – το κομμάτι του ΠΑΣΟΚ που αφομοίωσε και το κομμάτι της λαϊκής Δεξιάς με το οποίο συνέπραξε στη διακυβέρνηση.
Το ποιος υπήρξε ο Τσίπρας ως διεκδικητής της εξουσίας το ξέραμε. Αυτό που είδαμε για πρώτη φορά στην προσπάθειά του να αναμετρηθεί με την ιστορία (του) ήταν τι επίδραση είχε αυτή η ιστορία πάνω του. Ο σεβασμός με τον οποίο μιλάει πια για το θεσμικό και κυρίως το ευρωπαϊκό κεκτημένο της χώρας είναι ένα τεκμήριο ισχύος της μεταπολιτευτικής πολιτικής κουλτούρας – της δύναμής της να έλκει και να αφομοιώνει ακόμη κι εκείνους που ξεκίνησαν ως επίδοξοι ανατροπείς της.
Το «σύστημα» (με την καλή έννοια) άλλαξε τον αντισυστημικό, περισσότερο απ’ ό,τι το άλλαξε εκείνος.