Δεν μιλάμε γι’ αυτό, αλλά πολλοί ακόμη πασχίζουν να συνέλθουν από την πανδημία. Πάνε στον ψυχίατρο, στη δουλειά, στο γυμναστήριο κι ακόμη μαζεύουν τα σπασμένα. Κανείς δεν θέλει να θυμάται τη φτώχεια της περιόδου (σε ερεθίσματα, στιγμές ή ακόμη και χρήματα), τις αναμονές, την απώλεια ελέγχου. Πρόσφατα σ’ ένα μουσείο που έσπρωχνα τους διπλανούς μου για να δω το έργο σκεφτόμουν πως δεν είμαι σίγουρη αν όντως συνέβη εκείνη η παράνοια με τις αποστάσεις, τις μάσκες και τους άδειους δημόσιους χώρους.
Συνέβη ή δεν συνέβη η τηλεκπαίδευση (άπειρα εισαγωγικά); Μιλώντας με διάφορα εικοσάχρονα παρατηρούσα πως πενθούν και μελαγχολούν. Δεν έχασαν και λίγα. Φαντάσου να κάνεις μαθήματα και εξεταστικές από το κινητό και τον υπολογιστή. Να γνωρίζεις τους συμφοιτητές σου στα τσατ και τους καθηγητές σου μέσα από κάμερες.
Κανονικοποιήθηκε η αυτοκαταγραφή και η αυτοκινηματογράφηση. Κανονικοί άνθρωποι αγόρασαν εξοπλισμό επαγγελματικού στούντιο για οπτικά και ηχητικά εφέ υψηλού επιπέδου. Εγινε κάπως φυσιολογικό (εγώ δεν το βρίσκω και πολύ) να βγάζεις βίντεο τον εαυτό σου και να το «μοιράζεσαι». Η γνώση έγινε σκέτες πληροφορίες που τις ρουφούσε η μαύρη τρύπα της κατανάλωσης πληροφορίας. Τα συναισθήματα ένα παράξενο κοκτέιλ για όλους και, σύμφωνα με ειδικούς, αρκετοί άνθρωποι που πάλευαν με την ψυχική τους υγεία ή τον εθισμό δυσκολεύτηκαν, και μάλιστα χωρίς να το πάρουν χαμπάρι. Ο χρόνος μία ξεχείλωνε, μία επιταχυνόταν. Πολλοί πήραν αποφάσεις του στυλ να μην ασχολούνται όλη μέρα με τη δουλειά τους, να ταξιδέψουν περισσότερο κ.λπ. Με την κανονικότητα γύρισαν στα γραφεία.
Η μεγάλη διάψευση ήρθε, όμως, με τα συστήματα υγείας, περίθαλψης και φροντίδας. Κανείς δεν βγήκε να ζητήσει οι νοσηλευτές να αμείβονται όπως οι ποδοσφαιριστές κι οι νοσοκόμες όπως οι μπασκετμπολίστες. Κάθε άλλο, οι μετανάστες που δεν τα πάνε καλά στο μπάσκετ μπορούν να ελπίζουν σε κάποιες χάλια αμειβόμενες θέσεις σφουγγαρίσματος νοσοκομείων, ενώ οι Ελληνες που αποφοιτούν από τις ιατρικές μας γίνονται μετανάστες στη Γερμανία και την Ελβετία για τις αμοιβές.
Γιατροί και υπεύθυνοι κλινικών πληρώνονται σε χρήματα και κοινωνική αποδοχή, αλλά όχι με μισθούς του tech (δουλειά στις τεχνολογίες αιχμής), και σίγουρα όχι με τους μισθούς των κατασκευαστών συλλογικών φαντασιώσεων: αθλητές, σταρ, περσόνες, αρχιτέκτονες σελίδων πώλησης αγαθών, ελεγκτές της κυκλοφορίας στα δίκτυα, συντηρητές των πλατφορμών, σχεδιαστές της ιντερνετικής ή υβριδικής εμπειρίας κ.λπ. Η δουλειά του νοσηλευτικού προσωπικού παραμένει μες στα αίματα και στην ανθρώπινη βρωμιά, στη μέση της ανθρώπινης εμπειρίας, σε άμεση επαφή με το υλικό της, αλλά κανείς δεν τους χειροκροτεί πια για την αυταπάρνησή τους. Τα χειρουργεία είναι με αναμονές, κενά και τιμή, και τα νοσοκομεία τόσο θλιβερά που δεν θες να περάσεις απ’ έξω.
Οι γιατροί τώρα είναι σκέτο γιατροί, αντιμέτωποι με τη βάρδιά τους, κι όχι ήρωες ή άλλα ηχηρά. Οι ερευνητές είναι «ερευνητές», σύμφωνα με κάποιες συνωμοσίες, ερπετόμορφοι κατακτητές ή παραπλανημένοι προαγωγοί σκιερών συμφερόντων και τα εμβόλια, σύμβολα. Η μεταβολή ιεράρχησης προτεραιοτήτων σε επίπεδο συλλογικό αναβάλλεται. Η φροντίδα παραμένει στα χέρια των ήσυχων γυναικών, ντόπιων και μεταναστριών, που την παρέχουν χωρίς να γκρινιάζουν, μ’ αυτόν τον συγκινητικό πραγματισμό που έχουν οι γυναίκες που περνούν ένα τεράστιο μέρος της ζωής τους φροντίζοντας. Μωρά, γέρους, νέους, αρρώστους, τραυματισμένους και τους συγγενείς που δεν θέλει άλλος κανείς.
Οι μαίες και οι νοσηλεύτριες ούτε που ονειρεύονται μία ζωή στο tech και οι γιατροί των δημόσιων νοσοκομείων παλεύουν για τα βασικά, λες και παίζουν σε μελοδραματική σαπουνόπερα. Σε διάφορες δομές και κέντρα πρόνοιας, περίθαλψης και φροντίδας γίνεται μία ήσυχη δουλειά που μπορεί κανείς να την εκτιμήσει μόνον όταν τα πράγματα δεν του πάνε πια καλά. Εάν μια κοινωνία κρίνεται απ’ το πώς φέρεται στους αδύναμους, τους ηλικιωμένους, σ’ όσους δεν έχουν φάρμακα ή την υγεία τους και συγγενείς, αυτή εδώ έχει ακόμη πολύ δρόμο ώσπου να μπορεί να κριθεί με επιείκεια.