Στην Καλλιθέα, υπάρχει ένα μικρό ερείπιο, το μαγαζί κάποιας κυρίας Μαρίας (ή ίσως να τη λέγανε κι αλλιώς), που ήξερε να ψαλιδίζει. «Τα χρυσά χέρια» ή κάπως έτσι. Ράψιμο, επιδιορθώσεις. Τώρα αυτό το σημείο του δρόμου έχει ριγμένα άνθη πορτοκαλιάς και σκόνη. Το μαγαζί έχει κλείσει. Στο κέντρο υπάρχουν ακόμη χρυσά ψαλίδια και προς την Ομόνοια και το Μεταξουργείο μαγαζιά που προσπαθούν να σώσουν το κινητό ή το λάπτοπ σου. Τσαγκαρική τέχνη που μερικές φορές κάνει την οθόνη να επανέρχεται στη ζωή.
Τα μαγαζιά επιδιορθώσεων είναι φθηνομάγαζα για μετανάστες και ράφτρες. Κάθονται πίσω από κλειστές πόρτες, στα σκοτάδια, και παλεύουν με το χαλασμένο. Είναι κόντρα σε μια πολύ συγκεκριμένη κουλτούρα που θέλει να είσαι σκορποχέρης. Κι αυτό παρά τα παχιά λόγια για τη διάλυση του περιβάλλοντος και κάπως περιφρονώντας μία παλιά ιδέα που τιμούσε τη μαστοριά και την επιδεξιότητα.
Μια φίλη μου πήγε και πήρε τα τζιν της μαμάς της. Να φοράς τα ρούχα της μαμάς και της γιαγιάς σου, μου φαίνεται απολύτως λογικό. Ή το πλέξιμο, που είναι χαλαρωτικό και εδώ και χρόνια ξανά στη μόδα. Δεξιότητες που ανακαλύπτουν τα παιδιά της διαρκούς κρίσης (μπορείς όντως να ράψεις κάποια πράγματα) και που η Ελλάδα των μάλλον σιχαμένων ημερών της υπερκατανάλωσης φρόντισε να πετάξει από πάνω της. «Δέκα ευρώ έχει, πάρε άλλο», θυμάμαι να λένε όταν ήμουν παιδάκι, εκεί στα 00s. Πάρε ένα καινούργιο μπλουζάκι φτιαγμένο με συνθήκες που δεν θες να ξέρεις, προορισμένο να καταλήξει σε χωματερές, να μολύνει κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Υστερα η τάση άλλαξε, όμως δεν άλλαξε πραγματικά, θέλω να πω, κάτι με πιάνει που όταν μιλάει κανείς για βιώσιμη μόδα δεν σκέφτεται τους ράφτες και τις ράφτρες, τις ταπεινές χρυσοχέρες, αλλά μίνιμαλ σχέδια από τη Δανία και κλωστές από μπαμπού, κάτι τέλος πάντων που κάνεις πάλι για λαϊφστάιλ και ξοδεύοντας τα λεφτά σου.
Ενας ράφτης μου είχε πει πως, όταν αγοράζεις ένα φθηνό ρούχο, καταπίνεις την εργασία πολλών ανθρώπων. Εννοούσε πως σ’ ένα καλό ρούχο έχουν δουλέψει –και λόγω της τιμής του έχουν πληρωθεί– όλοι οι εμπλεκόμενοι. Όμως, την εργασία δεν την καταπίνω εγώ, αλλά ένα σύστημα προσχεδιασμένης, γρήγορης φθοράς. Ολα είναι φτιαγμένα για να είναι φθηνά και να χαλάνε νωρίς. Κι αν έχει κανείς δύο ζευγάρια παπούτσια, επειδή τόσα χρειάζεται; Κι αν δανείζεται ρούχα για μία ειδική περίσταση αντί να τ’ αγοράζει;
«Παίρνει και cd;», μου είπε πρόσφατα ένας συνεργάτης γεννημένος το 2000 όταν έβγαλα τον καλύτερό μου φίλο, το λάπτοπ μου, να γράψω στα γρήγορα κάτι. Το συγκεκριμένο λάπτοπ άντεξε τη συγγραφή δύο βιβλίων, το μεταπτυχιακό, το διδακτορικό, δύο μαθητείες και μερικές μεταφράσεις. Τον παλαίμαχο. Τον σταθερό μου βοηθό. Αυτόν κορόιδεψε. Δεν μπορώ να τον κυκλοφορήσω πια, είναι από την εποχή των σπηλαίων.
Μία άλλη συνεργάτις τις προάλλες έγραφε τα πάντα με στυλό και είπε: «Είμαι αναλογική επειδή είμαι φτωχή». Εμένα μου άρεσε που κρατούσε όλες τις σημειώσεις της σ’ ένα τετραδιάκι. Μα υπάρχει κάτι πιο ασφαλές; Ούτε να σ’ το κλέψουν ούτε να σ’ το χακάρουν μπορούν. Ούτε να βραχεί ή να κολλήσει την κρίσιμη στιγμή και να ντροπιαστούμε. Φαντάζομαι, όμως, για να γίνονται τέτοιες συζητήσεις σε επαγγελματικές συναντήσεις που, οκέι, στο κάτω κάτω, δεν χρειάζεσαι το απρούβαλ των άλλων για να προσέλθεις με το άι πάντ ή το μπακαλοτέφτερο, τι θα παίζει στα σχολεία. Τι πίεση θ’ ασκείται στους γονείς για τ’ ακουστικά του βλασταριού (μια μόδα πραγματικά τρελή, όπου τη μία ντύνεσαι πιλότος με κάτι σαν ατομικά ηχεία στ’ αυτά σου και την άλλη πράκτορας μ’ αυτές τις ασύρματες ψείρες).
Σε μία εποχή επιτάχυνσης που μας ξεπερνά και παράγει σκουπίδια (κυριολεκτικά) και διακρίσεις, περνάω από το κλειστό μαγαζί της χρυσοχέρας και σκέφτομαι πως θα γυρίσει ο χρόνος, θα γυρίσει και θα σταματήσει στο σημείο που το πέταγμα πραγμάτων θα είναι ρετσινιά. Απλώς θα πρέπει να μας το πουν αλλιώς για να το εμπεδώσουμε, με κάποιον κουλ, μεταφρασμένο τρόπο του στυλ «κυκλική οικονομία» και βιώσιμη μόδα και τέτοια. Δεν θα πουν πως οι ράφτρες κι οι γιαγιάδες μας ήξεραν όντως κάτι σημαντικό. Ούτε πως οι Πακιστανοί που επιδιορθώνουν κινητά όπως μπορούν συμβάλλουν στη σωτηρία του πλανήτη.