Μετά τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών της περασμένης Κυριακής, έχουμε σημαντική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην Τουρκία. Ο Ερντογάν έχασε για πρώτη φορά έπειτα από 18 συνεχείς νίκες, σε εθνικές και τοπικές εκλογές αλλά και στο δημοψήφισμα για την αλλαγή του Συντάγματος το 2017. Το κόμμα του, Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, για πρώτη φορά μετά το 2002 ήρθε δεύτερο στην επικράτεια, ενώ η κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση (CHP) κατήγαγε το μεγαλύτερο ποσοστό της μετά το 1977.
Αποκαλυπτική της νέας κατάστασης ήταν η αναδίπλωση της εκλογικής αρχής στην αρχική ακύρωση εκλογής του δημάρχου του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) στη νοτιοανατολική πόλη Βαν. Κατόπιν αντιδράσεων σε όλη τη χώρα αλλά και αυτής του Ιμάμογλου, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος ανέλαβε τελικά τα καθήκοντά του.
Γιατί όμως είχαμε αυτή την ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών, μόλις 9 μήνες μετά τις προεδρικές εκλογές; Κατ’ αρχάς να δούμε ποιοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι εκτός του Ερντογάν. Το κόμμα της Ακσενέρ (IYI), παρ’ ολίγον υποψήφιας προέδρου εκ μέρους της αντιπολίτευσης, που είχε φτάσει να είναι τρίτη δύναμη, εξαϋλώθηκε. Η επιλογή της να κατέλθουν οι υποψήφιοί της ως ανεξάρτητοι, έχοντας άρει την υποστήριξή της στον συνασπισμό της αντιπολίτευσης, οδήγησε στη συντριβή του κόμματός της και την ίδια ένα βήμα πριν από την έξοδο. Το κόμμα του Μπαχτσελί (MHP) έχασε σχεδόν τη μισή δύναμή του, ακόμη και προπύργιά του, που ήλεγχε από το 1950, όπως την Kütahya (Κιουτάχεια). Το φιλοκουρδικό κόμμα, που μετονομάστηκε σε DEM, κέρδισε στις νοτιοανατολικές περιοχές, όμως οι ψηφοφόροι του προτίμησαν –στην πλειονότητά τους– τους υποψηφίους του CHP, επί παραδείγματι στις τρεις μεγάλες πόλεις, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και Αγκυρα. Ειδικότερα στην πρώτη, η υποψήφια του DEM καταβαραθρώθηκε και οι Κούρδοι προτίμησαν τον Ιμάμογλου.
Ο μεγαλύτερος ηττημένος όμως είναι ο πρόεδρος Ερντογάν. Πλήρωσε τις άστοχες επιλογές του σε πρόσωπα, όπου αγνόησε σε αρκετές περιπτώσεις τις προτάσεις των τοπικών παραγόντων, προτείνοντας άτομα που ουδεμία σχέση είχαν με την περιοχή. Πλήρωσε την αλαζονεία του, εκτιμώντας ότι η αντιπολίτευση δεν θα μπορούσε να συσπειρωθεί μόλις εννέα μήνες μετά την ήττα της στις προεδρικές εκλογές και ενώ είχε κατακερματιστεί, εξ ου και δεν πόλωσε, κατά τα ειωθότα, το κλίμα. Ομως, πρωτίστως πλήρωσε τεράστιο τίμημα για τις επιλογές του στην οικονομία. Οχι τους τελευταίους εννέα μήνες, αλλά τα περασμένα χρόνια, όταν με τα περίφημα Erdoganomics φαλκίδευσε τις προοπτικές της οικονομίας και φτωχοποίησε μια σημαντική μερίδα των συμπατριωτών του.
Οι προνομιούχοι των περασμένων ετών, που είχαν ευεργετηθεί από τις παροχές, χρεώνουν τώρα στο καθεστώς τη στασιμότητα σε μισθούς και συντάξεις.
Για το τελευταίο τιμωρήθηκε από τους ψηφοφόρους είτε διά της επιλογής των υποψηφίων άλλων κομμάτων είτε διά της αποχής. Πράγματι, για μια χώρα που τα ποσοστά συμμετοχής υπερβαίνουν το 85%, το 78% της περασμένης Κυριακής ήταν ένα μήνυμα δυσαρέσκειας προς τον Ερντογάν. Οπως πιθανότατα και το μεγαλύτερο ποσοστό των 2,2 εκατ. άκυρων που βρέθηκαν στις κάλπες. Οι τέσσερις εκατ. ψήφοι παραπάνω που εξασφάλισε η αξιωματική αντιπολίτευση του CHP, σε σχέση με το 2023, προήλθαν κατά κύριο λόγο από τους ψηφοφόρους των κομμάτων που διαχώρισαν τη θέση τους, δηλαδή αυτών της Ακσενέρ και του φιλοκουρδικού και άλλων μικρότερων σχηματισμών. Και το ρεπουμπλικανικό κόμμα, υπό τη νέα ηγεσία του Οζέλ, έκλεισε οριστικά την πόρτα στον Κιλιτσντάρογλου, καταφέρνοντας να θέσει ένα πρόταγμα εθνικών εκλογών, ξεπερνώντας έτσι τις ομολογουμένως όχι ιδιαίτερα πετυχημένες θητείες δημάρχων, όπως ο Ιμάμογλου.
Αυτοί πάντως που καθόρισαν εντέλει το εκλογικό αποτέλεσμα, αρκετοί εκ των οποίων στο παρελθόν ψήφιζαν μόνο Ερντογάν, είναι οι προνομιούχοι των περασμένων ετών, χάρη σε διάφορα ευεργετικά νομοθετήματα γι’ αυτούς, οι οποίοι όμως τώρα του χρεώνουν τη στασιμότητα σε μισθούς και συντάξεις. Παρά τις σημαντικές αυξήσεις των τελευταίων μηνών, τα χρήματα δεν φτάνουν λόγω του ατιθάσευτου για την ώρα πληθωρισμού. Ο Τούρκος πρόεδρος μοίρασε χρήματα για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του, όμως τώρα τα ταμεία δεν άντεχαν ούτε καν υποσχέσεις, με αποτέλεσμα οι συνταξιούχοι, που αποτελούν το 27% του εκλογικού σώματος, να «μαυρίσουν» τον Ερντογάν.
Ο τελευταίος έχει αποδείξει ότι μπορεί να αφουγκράζεται και να «διαβάζει» σωστά την κοινωνία, εντούτοις καλείται περίπου να τετραγωνίσει τον κύκλο, γιατί από τη μια πρέπει να συνεχίσει την ορθόδοξη οικονομική πολιτική των τελευταίων μηνών, να ελέγξει και να μειώσει τον πληθωρισμό, και ταυτόχρονα να βελτιώσει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο της πλειονότητας των συμπατριωτών του. Γιατί τα οπλικά συστήματα και αντίστοιχα μεγαλεία ενισχύουν μεν το εθνικό φρόνημα, αλλά δεν γεμίζουν τις τσέπες… Και όλα αυτά ενώ έχει πλέον απέναντί του έναν αντίπαλο, τον Ιμάμογλου, που δείχνει ικανός να τον κερδίσει.
O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.