Τα ξημερώματα σήμερα μπήκαμε στη θερινή ώρα. Ο χειμώνας ήταν ήπιος και γλιτώσαμε τα χειρότερα. Εκτός από την αλλαγή ώρας και εποχής, όμως, για πρώτη φορά ύστερα από έξι χρόνια κάτι αλλάζει στον ορίζοντα: διαφαίνεται η ελπίδα ότι ίσως, επιτέλους, φθάσαμε στο τέλος της πτώσης και θα αρχίσει η άνοδος. Η ανάκαμψη θα είναι αβέβαιη και δύσκολη, επειδή έχουν αλλάξει τόσο πολλά στις ζωές μας, αλλά ίσως καταφέρουμε να προχωρήσουμε, να σταματήσουμε την κατρακύλα. Η πρόοδος παραμένει ευάλωτη, αλλά ίσως μπορούμε να αισιοδοξούμε.
Η οικονομία, με όλες τις σοβαρές πληγές της, εμφανίζει τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης. Η κοινωνία περιμένει να δει βελτιώσεις, ύστερα από τόσα χρόνια θυσιών και αστοχιών. Η πολιτική σκηνή φαίνεται να είναι έτοιμη για ριζικές αλλαγές, τώρα που το σύστημα το οποίο ευθύνεται για την κακοδιαχείριση της χώρας αναγκάστηκε να αλλάξει συμπεριφορά και να αναλάβει τις ευθύνες και το κόστος, που πάντα απέφευγε. Η Ευρωπαϊκή Ενωση κράτησε, παρ’ όλες τις στραβοτιμονιές και την ανεπάρκεια των ταγών της – κυρίως χάρη στην αυθαίρετη βούληση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να «κάνει ό,τι χρειάζεται» για να στηρίξει χώρες που δυσκολεύονται να δανειστούν. Συμβολική αξία έχει και το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην προεδρία της Ε.Ε. αυτό το εξάμηνο, χωρίς αυτό να φαντάζει αφύσικο, χωρίς να προκαλεί τη χλεύη που θα περιμέναμε πριν από μερικά χρόνια. (Εάν συγκρίνουμε τη δική μας τύχη με το τι θα συνέβαινε εάν η Ελλάδα δεν ήταν μέλος της Ε.Ε. και του κοινού νομίσματος, ίσως οι πολιτικοί μας θα είχαν εστιάσει στα πραγματικά προβλήματα και όχι μόνο σε μνημονιομαχίες.)
Με την αναμενόμενη υπερψήφιση του πολυνομοσχεδίου, οδεύουμε προς το τέλος της εκπλήρωσης των απαιτήσεων των δανειστών. Σύντομα, ίσως και πριν από το Πάσχα, η Ελλάδα θα επιστρέψει στις αγορές με στόχο να δανειστεί 2 δισ. ευρώ. Ενώ πριν από δύο χρόνια το επιτόκιο για δεκαετή ελληνικά ομόλογα βρέθηκε στο 30%, σήμερα είναι κάτω από το 7%. Την περασμένη Τετάρτη η Alpha Bank και η Τράπεζα Πειραιώς άντλησαν από την αγορά 1,2 δισ. ευρώ και 1,75 δισ. ευρώ, αντίστοιχα, για αυξήσεις κεφαλαίου. Αυτή η ένδειξη εμπιστοσύνης γεννά την ελπίδα ότι τελειώνει η έλλειψη ρευστού στην πραγματική οικονομία. Με το νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή, η κυβέρνηση επιχειρεί να εξισορροπήσει τις αλλαγές που θα υποστούν κλάδοι (όπως αυτοί των φαρμακοποιών και των παραγωγών γάλακτος) με τη στήριξη των ασθενέστερων μελών της κοινωνίας, όπως οι ανασφάλιστοι πολίτες. Οι πρώτες παροχές ύστερα από τέσσερα χρόνια στερήσεων είναι αποτέλεσμα του «πρωτογενούς πλεονάσματος» που προέκυψε από την αφαίμαξη των πολιτών που πληρώνουν φόρους, αλλά και από την ασυνέπεια του κράτους που δεν πληρώνει τα δικά του χρέη προς πολίτες και επιχειρήσεις.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι μόνο κατά τον Ιανουάριο οι ληξιπρόθεσμες οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 962 εκατ. ευρώ, ανεβάζοντας το σύνολο στα 63,26 δισ. ευρώ. Με την ανεργία να παραμένει πάνω από 27%, είναι φανερό το μέγεθος της ζημίας που υπέστη η οικονομία από την εσωτερική υποτίμηση, από την έλλειψη ρευστότητας, από την έλλειψη εμπιστοσύνης και από την εφαρμογή βλαβερών μέτρων την ώρα που αναγκαίες μεταρρυθμίσεις βάλτωναν. Το ζητούμενο τώρα είναι να υπάρξει φορολογική σταθερότητα και δικαιοσύνη ώστε να ενθαρρυνθούν επενδυτές –ξένοι και ντόπιοι– να συμβάλουν στην ανάπτυξη. Η συνέχιση μεγάλων έργων υποδομής, ύστερα από πολλά χρόνια αναβολής, θα βοηθήσει και αυτή στη βελτίωση του κλίματος.
Η οικονομία επιτρέπει στην κυβέρνηση συνασπισμού να ελπίζει ότι το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα την αποδυναμώσει. Το πολιτικό σύστημα είναι σε στάση αναμονής, αλλά οι ζυμώσεις είναι φανερές: οι παλιές γραμμές σπάνε και νέα σχήματα συγκροτούνται. Δημοσκοπήσεις δείχνουν το νεοσύστατο «Ποτάμι» να κερδίζει περίπου 10% των ψήφων, λειτουργώντας σαν σφήνα στο κέντρο της πολιτικής. Εκτός απ’ αυτό, ήδη 19 από τους 300 βουλευτές έχουν ανεξαρτητοποιηθεί – απ’ όλα τα κόμματα. Οι εκλογές θα προκαλέσουν κινητικότητα σε όλο το πολιτικό φάσμα. Το παλιό πολιτικό σύστημα –δεξιό, κεντρώο και αριστερό– φαίνεται να φέρνει εις πέρας την υποχρέωσή του να νοικοκυρέψει τη χώρα που οδήγησε στη χρεοκοπία, έως το σημείο που μπορεί. Τώρα είναι η ώρα για νέες δυνάμεις, για ιδέες. Η κοινωνία πόνεσε αρκετά· έχει το δικαίωμα να ελπίζει.