«Δεν μπορώ να μείνω κάπου όπου κινούνται με αισχρά ψέματα και κακοήθειες. Γι’ αυτό ανεξαρτητοποιήθηκα. Δεν μπορώ τα αισχρά τους ψέματα», είχε δηλώσει ο βουλευτής Παναγιώτης Μελάς με αφορμή την ανακοίνωση της αποχώρησής του από την ομάδα των ΑΝΕΛ. Περί ψεμάτων κάνουν συχνά λόγο οι πολιτικοί. Πόσες φορές, εκπρόσωποι ενός πολιτικού κόμματος δεν κατηγορούν εκείνους άλλου κόμματος για διγλωσσία, ασύστολα ψεύδη, λασπολογία, αποκυήματα φαντασίας; «Η πολιτική είναι η τέχνη της ψευδολογίας», έλεγε ο Βολταίρος. Το έχουν παραδεχτεί πλήθος ηγέτες, που τη θεωρούν εργαλείο διακυβέρνησης, που διαβεβαιώνουν ότι είναι όφελος για τον λαό να μην ακούει όλη την αλήθεια. «Το πλήθος δεν χρειάζεται να ξέρει, πρέπει να πιστεύει», έλεγε ο Μουσολίνι. «Αλήθεια είναι ό,τι συμφέρει τον λαό», έκρινε ο Λένιν.
Το ψέμα έχει πολλές διαβαθμίσεις, από την παράλειψη, την αποσιώπηση, την ανακρίβεια, τον καθαρά κοσμητικό λόγο, τον γεμάτο γλωσσικές κοινοτοπίες που αποσκοπούν στο να σκεπάσουν τις αληθινές προθέσεις, τις μισές απαντήσεις, τις πανικόβλητες ασαφείς τοποθετήσεις ώστε να συγκρατηθούν οι πίδακες της κοινής ανησυχίας έως την εσκεμμένη παραπλάνηση, τον εμπαιγμό – στις προεκλογικές περιόδους το πολιτικό ψεύδος λαμβάνει τις διαστάσεις απάτης. Ο Μακιαβέλι μυούσε τον ηγεμόνα του στην πλάνη. Ελεγε: «Τόσο οι άνθρωποι σκύβουν το κεφάλι στην ανάγκη, που ο απατεώνας βλέπει πάντα ποιος είναι του χεριού του για να τον εξαπατήσει».
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν την ειλικρίνεια έλλειψη αυτοκυριαρχίας, το πειστικό ψέμα, τέχνη, αφού «η αλήθεια υπάρχει, όμως το ψέμα πρέπει να εφευρεθεί». Την άποψη ότι χρειάζονται προσόντα για να πεις ψέματα έχουν αρκετοί σύγχρονοι επιστήμονες οι οποίοι ισχυρίζονται πως το ψέμα δεν είναι εύκολη υπόθεση, επιβαρύνει το μυαλό, μας βάζει να σκεφτόμαστε παράλληλα το τι είναι πειστικό… Ομως είναι προτιμότερο από την αλήθεια, προς αποφυγήν των συγκρούσεων («αν θες να πεις στους ανθρώπους την αλήθεια, κάν’ τους να γελάσουν, αλλιώς θα σε σκοτώσουν», έλεγε ο Οσκαρ Ουάιλντ). Και είναι κοινότατο στην καθημερινή ζωή. Σύμφωνα με βρετανική έρευνα, ένας άνδρας λέει περίπου τρία ψέματα την ημέρα, δηλαδή 1.095 τον χρόνο. Μία γυναίκα ψεύδεται δύο φορές την ημέρα, δηλαδή 728 τον χρόνο. Αλλη έρευνα έδειξε, αναλόγως, ότι περίπου 60% των ανθρώπων λένε τουλάχιστον ένα ψέμα κατά τη διάρκεια μιας δεκάλεπτης συνομιλίας.
Ομως η συχνότητα, σχεδόν η αποδοχή του καθημερινού κατά συνθήκη ψέματος που συντηρεί τις στομωμένες, τις συμβατικές ζωές, δεν «αθωώνει» το πολιτικό ψεύδος, που δεν είναι ούτε απολυμαντικό ούτε γιατρικό. Χαλκεύει αυταπάτες που μικραίνουν την προσπάθεια να φτάσει κανείς στη ρίζα του κακού, να υφάνει το νήμα που θα οδηγήσει εκτός λαβυρίνθου. Τρώει τις αλήθειες που βγαίνουν από το κοινό μεδούλι, καταργεί και το τελευταίο αντανακλαστικό του πολίτη.
Και, από απάρνηση (της αλήθειας) σε απάρνηση, η ύπαρξη λιγοστεύει. Φθείρονται οι συντεταγμένες ζωής, χάνονται οι οδοδείκτες.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι ο ψευδολόγος δεν αποβαίνει ένας αφερέγγυος άνθρωπος τον οποίον ουδείς επικαλείται, ουδείς εκτιμά. Παραμένει αλώβητος, κραταιός, να ποδοπατεί ξανά και ξανά την κοινή λογική μας.
Τελικά, αρεσκόμαστε να ζούμε μέσα στο ψέμα.