Στο γυμνάσιο είχα έναν καθηγητή Φυσικής ο οποίος ήταν τρελός ποδηλάτης. Μια μέρα, μας είπε πως κάποτε ζούσε σε μια πόλη όπου καθημερινά κατέβαινε μια απότομη κατηφόρα με το ποδήλατο, αναπτύσσοντας μεγάλη ταχύτητα. Κάθε μέρα σκεφτόταν τι θα συμβεί εάν ένα αυτοκίνητο πεταχτεί μπροστά του. «Θα σηκωθώ πάνω στα πετάλια, θα πηδήξω ψηλά, θα προσγειωθώ στην άλλη μεριά του αυτοκινήτου», έλεγε στον εαυτό του ξανά και ξανά. «Μία μέρα», συνέχισε, «πριν το καταλάβω, ένα αυτοκίνητο βρέθηκε μπροστά μου, μου έκλεισε τον δρόμο, σηκώθηκα πάνω στα πετάλια, πετάχτηκα στον αέρα, έπεσα πέρα από το αυτοκίνητο. Χτύπησα χέρια, πόδια, πλευρά, αλλά δεν έσπασα τίποτα. Πονούσα, αλλά ζούσα», είπε. Φαντάζομαι ακόμη τα 30 ζευγάρια μάτια που τον κοίταζαν γουρλωμένα. «Να είστε πάντα έτοιμοι για το χειρότερο», είπε και συνέχισε με το κεφάλαιο περί διανυσμάτων.
Πέρασαν 40 χρόνια. Δεν μπορώ να ξέρω εάν αυτό που μας περιέγραφε συνέβη κάποτε, αλλά τα λόγια του καθηγητή έμειναν χαραγμένα στο μυαλό μου. Και σήμερα, όταν οδηγώ μηχανή αναρωτιέμαι αν είμαι έτοιμος για ό,τι μπορεί να βρεθεί μπροστά μου. Τώρα που η Ελλάδα και η υπόλοιπη Ευρώπη βρίσκονται μπροστά σε αδιέξοδο και η σύγκρουση φαίνεται αναπόφευκτη, αναρωτιέμαι πώς αυτός ο πολιτικός, οικονομικός και κοινωνικός κολοσσός των 500 εκατομμυρίων ανθρώπων δεν είχε επινοήσει το ελάχιστο σχέδιο δράσης για το ενδεχόμενο κάποιου ατυχήματος στην πορεία ενοποίησης.
Οταν η Ελλάδα βρέθηκε σε ανάγκη το 2010, η έλλειψη σχεδίου όχι μόνον καθυστέρησε τη διάσωση, αλλά έσπειρε τους ανέμους που εξελίχθηκαν στη σημερινή θύελλα –όπου η καχυποψία μεταξύ των Ελλήνων και των εταίρων τους υπονομεύει το πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεγγύης στο οποίο πρέπει να στηρίζεται το όλο οικοδόμημα. Σε πέντε χρόνια επανεμφανίστηκαν ρωγμές και στερεότυπα από το αιματηρό παρελθόν. Τώρα φαίνεται πόσο απροετοίμαστη ήταν η Ευρώπη, πως δεν είχε θεσπίσει μηχανισμούς, πως δεν είχε εδραιωθεί η νοοτροπία ότι όλοι οι λαοί της είναι μέλη του ίδιου σώματος. Ενώ υιοθετήθηκε το ευρώ, δεν εξελίχθηκε περαιτέρω η οικονομική ένωση της Ευρωζώνης. Και όταν η πρώτη χώρα που βρέθηκε στην ανάγκη ήταν η «άτακτη» Ελλάδα, αντί οι υπόλοιπες να δηλώσουν ότι το πρόβλημα αφορά όλη την Ενωση, ότι η Ενωση θα αναλάβει το κόστος αλλά και τη νουθεσία του παραστρατημένου μέλους, η Ε.Ε. άφησε την Ελλάδα μέσα στην αβεβαιότητα για έξι μήνες –δείχνοντας τους Ελληνες με το δάκτυλο– ενώ μέσα στη χώρα μας αναπτύσσονταν δυναμικές οργής και φόβου που υπονόμευσαν, με τη σειρά τους, τη σχέση με τους εταίρους.
Οι μηχανισμοί συλλογικής διαχείρισης της κρίσης θεσπίστηκαν αργότερα. Αλλά στην περίπτωση της Ελλάδας κυριαρχεί ακόμη η αντίληψη ότι είναι χώρα «ειδικών αναγκών», που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην πρόκληση του εκσυγχρονισμού. Ο στιγματισμός αυτός τρέφει την αντίδραση, που οδήγησε στην εκλογή μιας κυβέρνησης που υποσχόταν ρήξη και επιστροφή στον χαμένο παράδεισο. Τώρα, αντί η ελληνική κυβέρνηση και οι εταίροι να μπορούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα ως μέλη μιας οικογένειας, βρίσκονται σε έναν ανταγωνισμό που δυσκολεύει οποιαδήποτε υποχώρηση. Κανείς δεν ήταν έτοιμος για το ατύχημα. Οσο είμαστε ακόμη στον αέρα, παραμένει ζωντανή η ελπίδα να κάνουμε κάτι ώστε η προσγείωση να μην είναι μοιραία.