Ποιος είναι ο ρόλος του «δημόσιου»; Από τη δημόσια τηλεόραση μέχρι τον δημόσιο χώρο. Και αφού απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, ας προχωρήσουμε στο επόμενο: πώς εννοούμε το δημόσιο σε αυτήν τη χώρα; Μήπως δεν κατακτήσαμε ποτέ αυτό «που προορίζεται για το κοινωνικό σύνολο, για το κοινό» (σύμφωνα με το λεξικό) αλλά το προσαρμόσαμε, κι αυτό, στην ελληνική ιδιαιτερότητα; Ξιφουλκούσαμε για το δημόσιο «χωρίς αποκλεισμούς», την ίδια στιγμή που γνωρίζαμε ότι θα είναι μέρος της εκάστοτε «οικογένειας», δηλαδή της εκάστοτε εξουσίας.
Η χρήση των λέξεων «δημόσιο» και «ιδιωτικό» στη χώρα μας αποτελεί κλειδί για την κατανόηση μιας θεμελιακής σύγχυσης: σταδιακά το δημόσιο κατέληγε σε μια προστατευόμενη περιοχή της ζωής, οριζόμενη από την οικογένεια, τους φίλους, τους «δικούς μας». Πελατειακές σχέσεις στον δημόσιο τομέα, κοινωνία των συντεχνιών, των κολλητών, διορισμοί των «δικών μας παιδιών», το κράτος στον ρόλο του πάτερ φαμίλια, που διανέμει προνόμια, αξιώματα, χρήματα, επιβραβεύει ή τιμωρεί.
Ο δημόσιος τομέας ήταν πάντα σε επιθετική αντιδιαστολή με τον ιδιωτικό, ο οποίος σε όλα τα αυτοσχέδια λαϊκά δικαστήρια εμφανιζόταν συνώνυμος με το τέρας με τις εννιά κεφαλές. Και, από την άλλη πλευρά, αποθεωνόταν συμφεροντολογικά το ιδιωτικό, καταργώντας και την πλευρά του δημόσιου συμφέροντος χωρίς το οποίο δεν νοείται η λειτουργία του κράτους. Η εξιδανίκευση του δημόσιου και η δαιμονοποίηση του ιδιωτικού (συνέβη και το ανάποδο, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό) κατασκεύασε, εκτός από την προφανή ωφελιμιστική πλευρά, και μια ανώτερη ηθική αξία: το δημόσιο ως καταφύγιο που πρέπει να παραμείνει αλώβητο και απόρθητο από τους «εχθρούς» (ο καπιταλισμός, τα μονοπώλια κ.ο.κ). Το ιδεατό αυτό δημόσιο, όμως, δεν είχε κανένα αντίκρισμα στην πραγματική ζωή. Τίποτα, δηλαδή, στην Ελλάδα δεν δήλωνε τον σεβασμό του δημόσιου. Είτε στην καθημερινότητα των πολιτών είτε σε οργανισμούς κοινής ωφελείας. Ο δημόσιος χώρος κατέληγε δυσλειτουργικά ιδιωτικός (καταπατήσεις, αυθαιρεσίες, παρανομίες), με την πεποίθηση, μάλιστα, ότι αυτό είναι το σωστό και το δίκαιο, χάνοντας και τη νομιμοποίηση και τη συνοχή του.
«Ο μετασχηματισμός της δημόσιας ζωής μπορεί να παρομοιασθεί με την κατάρρευση που επέρχεται σε ιδιαίτερα ρωμαλέους αθλητές, καθώς μετά τη νεότητά τους διατηρούν φαινομενικά αμείωτες τι δυνάμεις τους και κατόπιν φανερώνουν διαμιάς την παρακμή η οποία διάβρωνε αδιάκοπα το σώμα τους εκ των έσω», γράφει ο Ρίτσαρντ Σένετ (στη δημοφιλή «Τυραννία της οικειότητας»). Το απόσπασμα –αποκομμένο από το περιβάλλον του– βοηθάει, απλώς, να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημερινή συνθήκη: την απόλυτη παρακμή του δημόσιου. Τη χρήση του ως άλλοθι και μόνο για τη δημοκρατική καταπάτηση της αντικειμενικότητας, της πολυφωνίας, του πλουραλισμού, της εξυπηρέτησης του κοινού κ.ο.κ., οιασδήποτε έννοιας συναρτάται με το δημόσιο.
Η συνύπαρξη ιδιωτικού και προνομίων στην Ελλάδα γέννησε τέρατα, αφού το δημόσιο απέκτησε συν τω χρόνω τα μειονεκτήματα και των δύο χώρων: το ανεξέλεγκτο του δημόσιου και την ευνοιοκρατία του ιδιωτικού.
Τι προκάλεσε τις σκέψεις αυτές; Η χθεσινή πρώτη μέρα επαναλειτουργίας της ΕΡΤ. Ας μη μιλήσουμε για την αφόρητη αυτοαναφορικότητα –σαν να εξέπεμπε για πρώτη φορά στο φως από την παρανομία–, ας συναινέσουμε με τη χαλαρότητα της «ημέρας γιορτής και μνήμης» (όπως ακούστηκε από τους παρουσιαστές της). «Η γιορτή θα τελειώσει», αλλά όχι και οι αγώνες, μας ενημέρωσε ο πρόεδρος της ΕΡΤ, δίνοντας έτσι και το στίγμα των αντιλήψεών του για τη λειτουργία μιας «νέας» «δημόσιας» (επί τούτω τα εισαγωγικά) τηλεόρασης στην ψηφιακή εποχή.
Καμία αντίρρηση για τη γιορτή. Μόνο που ήταν αυστηρά οικογενειακή.