Δεν χρειάζεται να ζει κανείς στην Ελλάδα για να αντιληφθεί την οξύτητα του προσφυγικού προβλήματος. Απλώς στη χώρα μας οι ροές υπερβαίνουν όχι μόνο τη δυνατότητα απορρόφησης αλλά και επαρκούς ελέγχου – ταυτοποίησης. Εν ολίγοις, η κατάσταση είναι λιγότερο ή περισσότερο ανεξέλεγκτη. Χθες το πρωί μόνο, τα ρεπορτάζ ανέφεραν ενδεικτικά 5.000 πρόσφυγες στην Ειδομένη, ενώ ο Πειραιάς έχει μετατραπεί σε άτυπο hotspot. Για τη Λέσβο, δε, χρειάζεται ειδική μνεία, το Καστελλόριζο υποδέχτηκε τριπλάσιους πρόσφυγες από τους κατοίκους του.
Είμαστε μόνοι, χωρίς συμμάχους, σε αυτήν την κρίση ή οι μόνοι που αντιμετωπίζουν μια τόσο οξυμένη κατάσταση στην Ευρώπη; Το περασμένο Σάββατο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου, ο Ιταλός σκηνοθέτης Τζιανφράνκο Ρόζι βραβεύτηκε με τη Χρυσή Αρκτο για το ντοκιμαντέρ του «Fuocoammare», γυρισμένο στη Λαμπεντούζα, με «πρωταγωνιστές» τον μόνο γιατρό του νησιού, δρα Μπαρτόλο, ακούραστο βοηθό των μεταναστών, και τον μικρό Σαμουέλε, κάτοικο, από οικογένεια ψαράδων. Είπε, μεταξύ πολλών άλλων, ο Ρόζι: «Τον χρόνο που έμεινα στο νησί γνώρισα τον βαρύ χειμώνα και τον αληθινό ρυθμό της έλευσης των προσφύγων. Ηταν απαραίτητο να κοιτάξω πίσω από αυτό που έβλεπαν οι “τηλεοπτικοί ρεπόρτερ” που έφταναν στη Λαμπεντούζα μόνο όταν υπήρχε έκτακτη ανάγκη. Ζώντας εκεί κατάλαβα ότι ο όρος “επείγον” δεν έχει κανένα νόημα. Εκεί κάθε μέρα είναι “επείγουσα”. Κάθε μέρα συμβαίνει κάτι. Για να συλλάβεις την πραγματική αίσθηση της τραγωδίας, πρέπει όχι μόνο να βρίσκεσαι κοντά σε αυτήν, αλλά και να έχεις συνεχή επαφή. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπόρεσα να κατανοήσω τι ένιωθαν οι κάτοικοι που βλέπουν αυτή τη τραγωδία να επαναλαμβάνεται εδώ και είκοσι χρόνια». Δεν είμαστε οι μόνοι, λοιπόν. Απλώς η κατάσταση στην Ελλάδα είναι πλέον χαοτική, τα σύνορα στην Ευρώπη κλείνουν ερήμην μας, το ΝΑΤΟ δεν επαναπροωθεί πρόσφυγες στην Τουρκία, τα κυκλώματα διακινητών προσφύγων στην Τουρκία κάνουν χρυσές δουλειές. Είμαστε μόνοι; Η Αυστρία οργανώνει συνάντηση στη Βιέννη των υπουργών Εσωτερικών και Εξωτερικών της Αυστρίας και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων χωρίς την Ελλάδα. Είναι διάχυτη η αίσθηση πως «λαμβάνονται αποφάσεις για εμάς, χωρίς εμάς».
Το επόμενο ερώτημα είναι: ποιες αποφάσεις μπορούν να ληφθούν σε μια Ευρώπη ταραγμένη, κατακερματισμένη, με εθνοκεντρικές τάσεις αυξημένες, την κάθε χώρα αναδιπλωμένη σε εσωτερικά προβλήματα και ισορροπίες, με τους ακροδεξιούς «Στρατιώτες του Οντίν» να αναλαμβάνουν δράση στους δρόμους της Νορβηγίας, της Φινλανδίας, της Δανίας, της Σουηδίας. «Επιθυμούμε να απαλλαγούμε από την εγκληματικότητα που παρατηρούμε σήμερα στη Νορβηγία, όπου η αστυνομία δεν καταφέρνει να την αντιμετωπίσει», δηλώνει ο εκπρόσωπός τους. Πώς θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη το κράτος εν κράτει που αναπτύσσεται μέσα σε υποδειγματικές –για χρόνια– κοινωνίες και δημοκρατίες; Τι θα επακολουθήσει; Θα ξεπεράσει η Ευρώπη το εξαιρετικά σύνθετο πρόβλημα της «προσφυγικής κρίσης» και πώς; «Αυτό που πρέπει να κάνουν οι αρχηγοί των κρατών της Ευρώπης –και δεν έχουν κάνει– είναι να καλλιεργήσουν στους πολίτες τους την προσδοκία και την ανάγκη για περισσότερη ενότητα». Είναι η άποψη που υποστηρίζουν έγκυροι αρθρογράφοι και αναλυτές στον διεθνή Τύπο, χωρίς ευρύ ακροατήριο, προς το παρόν, είναι η αλήθεια.
Οταν στο λεξιλόγιο των ημερών κυριαρχεί το «συμφέρον» του κάθε κράτους χωριστά, ένα είναι βέβαιο: ότι δεν περιλαμβάνει τους άλλους. Τους όποιους άλλους πλην των αυτοχθόνων. Και καμία χώρα από μόνη της, όσο επαρκής και ισχυρή κι αν αισθάνεται, δεν μπορεί να δώσει λύση στο προσφυγικό. Λύσεις διά του αποκλεισμού δεν υφίστανται. Μόνο πανικό, φόβο και ακροδεξιές περιπόλους αναπαράγουν τα κλειστά σύνορα και η απομόνωση.