Οταν λαμβάνονται λάθος αποφάσεις, το πρόβλημα μπορεί να είναι σοβαρό αλλά αναστρέψιμο. Αρκεί να αντιληφθούν οι αρμόδιοι ότι έκαναν λάθος και να το διορθώσουν. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο όταν οι λάθος επιλογές γίνονται συνειδητά. Επειδή είναι οι εύκολες λύσεις και λαμβάνονται σκόπιμα, για λόγους τακτικής, για να ξεγελάσουν, να δημιουργήσουν πρόσκαιρες έστω αλλά αναγκαίες εντυπώσεις…
Και αυτό δεν διαπιστώνεται μόνο σε «μεγάλα» θέματα, όπως η μακροοικονομική διαχείριση της κρίσης. Η επιβολή, για παράδειγμα, νέων φόρων, ενώ είναι βέβαιον ότι δεν προσφέρει λύσεις. Στην παγκόσμια ιστορία δεν υπάρχει προηγούμενο οικονομίας που ανακάμπτει χωρίς επενδύσεις. Ακόμα και η λεγόμενη «Νέα οικονομική πολιτική» του Λένιν, τα πρώτα χρόνια της επανάστασης, παραχωρούσε ελευθερίες και δικαιώματα στους ιδιοκτήτες της γης για να επενδύσουν και να καλυφθούν οι πιεστικές ανάγκες του πληθυσμού…
Κι όμως, αντί να ευνοηθούν οι επενδύσεις, καλλιεργείται συστηματικά εχθρική ατμόσφαιρα για κάθε επένδυση. Είναι φανερό ότι μόνον οι ξένες επενδύσεις θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση. Αυτό όμως δεν είναι στις προτεραιότητες. Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ακόμα και σε ορισμένες με κομμουνιστικό καθεστώς, όπως το Βιετνάμ, οι ξένες επενδύσεις και οι επενδύσεις, γενικά, είναι περισσότερο ευπρόσδεκτες. Τουλάχιστον η επιχειρηματικότητα θεωρείται νόμιμη και κυρίως ηθικά αποδεκτή δραστηριότητα… Ωστόσο τα εμπόδια στις επενδύσεις δεν είναι μόνον η γραφειοκρατία, η ασυνέπεια του κράτους που δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του, ούτε η αδυναμία του κράτους να εξασφαλίσει την ομαλή καθημερινότητα, τη λειτουργία των τρένων, την αποτελεσματική δημόσια διοίκηση.
Υπάρχουν ορισμένα, φαινομενικά «μικρά», ζητήματα που διαμορφώνουν τη γενικότερη ατμόσφαιρα. Ενδεικτικό παράδειγμα η εχθρική συμπεριφορά προς τα Πειραματικά Σχολεία. Θα περίμενε κανείς ότι μια «πρώτη φορά αριστερά» κυβέρνηση θα ευνοούσε τα Πειραματικά, όπου τα προικισμένα παιδιά του λαού εκπαιδεύονται κατάλληλα ώστε να δείξουν τις υψηλές δυνατότητές τους. Ωστόσο επικρατεί η ισοπέδωση των σχολείων αυτών, για να μη διαφέρουν από τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία. Να μην προσλαμβάνουν εκπαιδευτικούς με μεταπτυχιακά, να μην προσφέρουν καλύτερη εκπαίδευση.
Εφόσον αυτή είναι η νοοτροπία που επικρατεί, δεν προκαλεί αίσθηση ότι στα ιδιωτικά σχολεία πρόκειται να καταργηθούν τα επιπλέον μαθήματα, ώστε να μην έχουν πλεονέκτημα σε σχέση με τα δημόσια.
Το θέμα, όμως, είναι σημαντικότερο απ’ ό,τι φαίνεται. Δεν είναι εκπαιδευτικό, είναι βαθύτατα οικονομικό. Επιβάλλεται παντού η λογική της ήσσονος προσπάθειας. Το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ότι δεν χρειάζεται να προσπαθούμε για να πετύχουμε την καλύτερη λύση. Αρκεί να καταφέρουμε μια ικανοποιητική επίδοση. Δεν χρειάζεται να επιδιώκουμε το άριστο.
Ηθικό και επιδιωκόμενο είναι το σχετικά καλό, αυτό που καταφέρνει η πλειοψηφία, όλοι εμείς, οι πολλοί, που έχουμε παρόμοιο εισόδημα και παραπλήσια προβλήματα. Η λογική να μην ξεχωρίζει κανείς είναι το ισχυρότερο αντικίνητρο για την ανάπτυξη. Είναι ο ιός της μετριότητας που έχει «μολύνει» τμήμα της κοινωνίας, που νομίζει ότι με τον τρόπο αυτό προστατεύεται από την ανισότητα και την ανέχεια. Στην πραγματικότητα, όμως, προστατεύονται η φτώχεια και η μακροχρόνια παρακμή.