Η απόφαση του Ισπανού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι να καταστείλει με αστυνομικές μεθόδους –βίαιες σε ορισμένες περιπτώσεις– την ομαλή διεξαγωγή του αντισυνταγματικού δημοψηφίσματος ανεξαρτητοποιήσεως στην Καταλωνία απλώς επιβεβαιώνει ότι η αντίληψη του «κρατικού συμφέροντος» παραμένει ισχυρή, ακόμη και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που θεωρητικώς πορεύεται προς πλήρη πολιτική και πολιτισμική ενοποίηση, πέραν της οικονομικής.
Η εσωτερική πτυχή του θέματος που ανέκυψε αφορά αποκλειστικά την Ισπανία, την κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα αυτής της χώρας. Αλλά έχει ενδιαφέρον η μετάλλαξη της στάσεως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς το ζήτημα των αποσχιστικών τάσεων στους κόλπους της Ε.Ε.
Επισημαίνεται ότι μία εβδομάδα μετά την υπερψήφιση του Βrexit στις 23 Ιουνίου 2016, και σε ατμόσφαιρα εκδικητικής οργής στην Ενωση, η πρωθυπουργός της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον –υπέρμαχος της ανεξαρτησίας– μετέβη στις Βρυξέλλες, όπου έγινε δεκτή από τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς και τον πρόεδρο της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
Στην ανεπίτρεπτη πρωτοβουλία των επικεφαλής δύο θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., αντέδρασαν αυστηρότατα ο Ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι –διά τον κίνδυνο ανεξαρτητοποιήσεως της Καταλωνίας– και ο τότε Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ λόγω των ισχυρών αποσχιστικών τάσεων στην Κορσική. Το ολίσθημα δεν επαναλήφθηκε τη φορά αυτή και επιπλέον η Επιτροπή κατέστησε σαφές ότι μια ανεξάρτητη Καταλωνία δεν πρόκειται να γίνει δεκτή στην Ε.Ε. Πρόκειται εν προκειμένω για ένα βήμα πολιτικής ωριμάνσεως, διότι η προοπτική εντάξεως στην Ενωση ήταν αυτή που ενίσχυε τάσεις θρυμματισμού κρατικών οντοτήτων σε κάποιες χώρες της Ευρώπης.
Αλλά υπάρχει και άλλο πρόβλημα κατά πολύ –ενδεχομένως– σοβαρότερο. Δεκαετίες τώρα, η Ενωση προωθεί την αντίληψη ότι οι εθνικές διαφορές θα πρέπει να υποκατασταθούν από μια «ευρωπαϊκή ιδεολογία». Μετά τη θλιβερή απόπειρα δημιουργίας του «σοβιετικού ανθρώπου», το πείραμα επαναλαμβάνεται για τη διαμόρφωση του «ευρω-ανθρώπου».
Ωστόσο, με την εκδήλωση της οικονομικής κρίσεως και τη μεταναστευτική πολιτική του Βερολίνου, η «ευρωπαϊκή ιδεολογία» αμφισβητείται ευθέως πλέον. Συμπτώματα δυσοίωνα αποτελούν το Berxit, η «ανυπακοή» της Πολωνίας και της Ουγγαρίας και η αντίδραση των Καταλανών. Παράλληλα, στο εσωτερικό πολλών χωρών αυξάνεται ανησυχητικά η ισχύς των ακραίων εθνικιστικών κινημάτων.
Αν και προφανείς οι ενδείξεις μιας κρίσεως σοβαρότατης, το πρόβλημα δεν συζητείται καν στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον απορροφά κατ’ αποκλειστικότητα η οικονομία, ενώ από άποψη πολιτικού προβληματισμού η Ενωση είναι ένα κέλυφος κενό. Μάταια επιχειρούν να το καλύψουν γραφειοκρατικές διατάξεις περί «πολιτικής ορθότητος» – αντίληψη αναντίστοιχη με την ελεύθερη οικονομία και φυσικά με την πολιτική.
Κάποτε ο Ντικ Τσένι, αντιπρόεδρος των ΗΠΑ επί Τζορτζ Μπους του νεωτέρου, είχε παρατηρήσει προσφυώς πως «δεν μπορεί να γίνει κάποιος κάτι με το τίποτα». Ως προς αυτό τουλάχιστον είχε απολύτως δίκαιο.