Η οδύσσεια του Brexit πλησιάζει μία ακόμη κρίσιμη προθεσμία στα τέλη του μήνα. Την ερχόμενη Πέμπτη ο Τόνι Τράβερς, επισκέπτης καθηγητής στο London School of Economics, θα βρεθεί στην Αθήνα όπου θα εκφωνήσει ομιλία με θέμα «Το μέλλον της βρετανικής πολιτικής μετά το Brexit», στην αίθουσα Καρατζά στα κεντρικά γραφεία της Εθνικής Τράπεζας. Την ομιλία θα σχολιάσει στη συνέχεια ο διευθυντής της «Κ», Αλέξης Παπαχελάς. Στην αποκλειστική συνέντευξη που ακολουθεί, ο καθηγητής Τράβερς μιλάει για τις δραματικές τελευταίες εξελίξεις, τις στρατηγικές των κομμάτων και τα επόμενα επεισόδια του ατέρμονου δράματος.
– Πόσο ιστορικής σημασίας ήταν η πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου εναντίον της βρετανικής κυβέρνησης;
– Ηταν μία πραγματικά ιδιαίτερη απόφαση. Ομοφώνως, με 11 ψήφους έναντι καμίας, το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε την αναστολή της λειτουργίας του Κοινοβουλίου στην οποία είχε προβεί η κυβέρνηση Τζόνσον. Ως αποτέλεσμα οι βουλευτές βρίσκονται και πάλι στα έδρανα και μπόρεσαν, την περασμένη εβδομάδα, να θέσουν ερωτήματα στον Τζόνσον σχετικά με τις νέες προτάσεις του για τα σύνορα μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου μοιάζει πλέον περισσότερο με ένα συνταγματικό δικαστήριο, με έναν σαφή ρόλο στον καθορισμό της ισορροπίας ισχύος μεταξύ του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης. Οι βρετανικές κυβερνήσεις στο μέλλον θα είναι πιο προσεκτικές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το Κοινοβούλιο.
– Σας εξέπληξε πόσο αμετανόητος εμφανίστηκε ο πρωθυπουργός μετά την ετυμηγορία εναντίον του; Πιστεύετε ότι αυτή η στάση μπορεί να είναι μέρος μιας επιτυχημένης πολιτικής στρατηγικής;
– Δεν με εξέπληξε ιδιαίτερα· οι πολιτικοί στη Βρετανία σπάνια υποχωρούν από τις θέσεις τους, ακόμη και αν έχει αποδειχθεί ότι κάνουν λάθος. Επιπλέον, είναι σαφές ότι η βρετανική κυβέρνηση προσανατολίζεται προς μια εκστρατεία στη λογική «λαός εναντίον ελίτ» στις επόμενες εθνικές εκλογές. Οι επικοινωνιολόγοι της κυβέρνησης προφανώς θεωρούν ότι μια τέτοια προσέγγιση θα δουλέψει, αν και οι εθνικές εκλογές σπάνια περιστρέφονται γύρω από ένα μόνο ζήτημα. Η αντιπολίτευση αναμφίβολα θα αναδείξει το παράδοξο, ότι οι ηγέτες της εκστρατείας υπεράσπισης των συμφερόντων του «λαού» είναι οι ίδιοι μέλη της πολιτικής ελίτ.
– Στο σημείο που έχουμε φτάσει, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος άρσης του αδιεξόδου: πρόωρες εκλογές ή ένα δεύτερο δημοψήφισμα;
– Πολλοί Βρετανοί βουλευτές ανησυχούν ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα θα ενέτεινε περαιτέρω την πόλωση που υπάρχει αυτήν τη στιγμή στη χώρα. Κάποιοι, ωστόσο, θεωρούν ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα είναι ο μόνος τρόπος για να παραμείνει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της Ε.Ε.: Υπάρχουν δημοσκοπικά ευρήματα που δείχνουν ότι το Remain υπερτερεί πλέον του Leave, αν και είναι αδύνατον να προβλέψει κάποιος αν αυτό θα επαληθευθεί σε περίπτωση νέας ψηφοφορίας. Οι πρόωρες εκλογές μοιάζουν αναπόφευκτες, δεδομένου του ότι οι Συντηρητικοί έχουν χάσει την πλειοψηφία τους στο Κοινοβούλιο. Ο Μπόρις Τζόνσον ήθελε να γίνουν οι εκλογές πριν από τις 31 Οκτωβρίου, αλλά πλέον φαίνεται πιθανό να μη διεξαχθούν πριν από το νέο έτος. Η πιθανότητα να γίνει δεύτερο δημοψήφισμα έχει αυξηθεί οριακά γιατί πλέον το στηρίζει το Εργατικό Κόμμα.
– Συμφωνείτε με την παρατήρηση, μεταξύ άλλων του Economist και του Τζον Μέιτζορ, ότι το Brexit έχει μετατρέψει τους Τόρις στο αντώνυμο ενός συντηρητικού κόμματος;
– Αναμφίβολα τo Brexit έχει ασκήσει πίεση στο Συντηρητικό Κόμμα, ωθώντας το να γίνει κάτι παρόμοιο με το Brexit Party. Η σημερινή ηγεσία και οι επικοινωνιολόγοι τους μοιάζει να πιστεύουν ότι αν οι Συντηρητικοί μπορούν να προσελκύσουν μια αρκετά μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων που επέλεξαν το Leave το 2016, θα κερδίσουν τις εκλογές. Ο κίνδυνος είναι ότι οι μετριοπαθείς, κεντρώοι ψηφοφόροι θα απωθηθούν από μια τέτοια προσέγγιση. Επί του παρόντος, οι Συντηρητικοί απομακρύνονται από κοινωνικά προοδευτικές θέσεις, αλλά δείχνουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό για ένα ενισχυμένο κράτος. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες μπορεί να αποσπάσουν ορισμένους από αυτούς τους μετριοπαθείς Συντηρητικούς ψηφοφόρους, αλλά και ψηφοφόρους των Εργατικών που στηρίζουν την παραμονή στην Ε.Ε. Το μέλλον των μεγάλων βρετανικών κομμάτων είναι ιδιαίτερα αβέβαιο.
Σχετικά με τον Τζέρεμι Κόρμπιν και το Εργατικό Κόμμα, ο Τράβερς εξηγεί: «Το πρόβλημά τους είναι ότι η θέση τους σχετικά με το Brexit είναι σύνθετη και δεν εξηγείται εύκολα. Κινδυνεύουν να χάσουν ψήφους τόσο από τους Συντηρητικούς που υποστηρίζουν το Leave όσο και από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες που είναι υπέρ του Remain. Πολλά μέλη του σκιώδους υπουργικού συμβουλίου του Κόρμπιν θέλουν το κόμμα να πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε., αλλά ο ίδιος επιθυμεί να αφήσει το ερώτημα ανοιχτό. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Κόρμπιν έχει τα χαμηλότερα ποσοστά δημοτικότητας από οποιονδήποτε ηγέτη μεγάλου κόμματος στην ιστορία της Βρετανίας».
Πόσο ανησυχεί για το επίπεδο πόλωσης στη βρετανική κοινωνία; «Το δημοψήφισμα και η διαδικασία του Brexit έχουν διχάσει οικογένειες, συναδέλφους και φίλους. Οι περισσότεροι πλέον ταυτίζονται πιο πολύ με ένα από τα δύο στρατόπεδα του δημοψηφίσματος παρά με κάποιο κόμμα». Ωστόσο, η πόλωση και ο θυμός που παρατηρούνται έξω από το Κοινοβούλιο «δεν υπάρχει στους δρόμους γενικότερα. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι Βρετανοί εξακολουθούν να έχουν μετριοπαθείς απόψεις για τα υπόλοιπα ζητήματα και αντιπαθούν τον εξτρεμισμό. Η κοινωνική συνοχή έχει πληγεί, αλλά θα αποκατασταθεί, αν και αυτό θα χρειαστεί πολλά χρόνια».