Την ανάγκη να ξεκινήσουν άμεσα οι ενέργειες των ελληνικών αρχών για την αξιοποίηση του επενδυτικού πακέτου «Βιώσιμη Ευρώπη» τονίζει η Ελίζα Φερέιρα. Η επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων της Ε.Ε., που βρίσκεται από χθες στην Ελλάδα και θα συμμετάσχει στην πρώτη συνεδρίαση της διυπουργικής επιτροπής για την απολιγνιτοποίηση, σε αποκλειστική συνέντευξη στην «Κ» τονίζει: «Το βασικό πλαίσιο έχει δημιουργηθεί. Πρέπει να εργαστούμε από κοινού από τώρα ώστε να είναι όλα έτοιμα όταν τα νέα εργαλεία πάρουν την οριστική, επίσημη μορφή τους».
Η «Βιώσιμη Ευρώπη» είναι το επενδυτικό σκέλος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, που στοχεύει να μετατρέψει την Ευρώπη σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ώς το 2050. Κεντρικό εργαλείο της είναι ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, που θα λειτουργήσει βάσει σχεδίων δίκαιης μετάβασης περιοχών. Η ευθύνη για την κατάρτιση αυτών των σχεδίων θα ποικίλλει από χώρα σε χώρα ανάλογα με τον βαθμό αποκέντρωσης του διοικητικού της συστήματος, εξηγεί η Πορτογαλίδα επίτροπος. «Κάθε χώρα πρέπει να έχει ένα σχέδιο εθνικό και περιφερειακά σχέδια για κάθε περιοχή που χρειάζεται στήριξη. Τα σχέδια αυτά πρέπει να είναι εξαιρετικά λεπτομερή. Οι εθνικές αρχές θα υποδεικνύουν ποιες θα είναι οι επιλέξιμες περιοχές, αλλά όχι με 100% ελευθερία – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κάνει σχετικές συστάσεις προς κάθε χώρα. Θα είναι ένας διάλογος, δεν επιβάλλουμε κάτι. Αλλά τα σχέδια πρέπει να εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να δοθεί η χρηματοδότηση».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε επισήμως προχθές η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ελλάδα θα είναι ο ένατος μεγαλύτερος δικαιούχος του νέου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο παρουσιάστηκε την περασμένη Τρίτη – αν εγκριθεί η πρόταση της Κομισιόν στο πλαίσιο του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (2021-27), θα λάβει απευθείας 294 εκατ. ευρώ σε επιδοτήσεις. Συνολικά, με τη συνδρομή των τριών πυλώνων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης (δηλαδή, πλην των άμεσων επιδοτήσεων, την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω του προγράμματος investEU και τη δανειοδότηση δημοσίων φορέων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων), τα κονδύλια που θα απορροφήσει η χώρα μας για την πράσινη μετάβαση αναμένεται να ξεπεράσουν τα 3,9 δισ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας.
Οπως εξηγεί η κ. Φερέιρα, κάθε κράτος-μέλος θα έχει τη δυνατότητα να συμπληρώσει το ποσό που λαμβάνει απευθείας από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης με κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, από ενάμισι έως τρία ευρώ για κάθε ένα που λαμβάνει από το νέο Ταμείο. «Κάθε χώρα έχει το περιθώριο να το αποφασίσει αυτό μόνη της, ανάλογα με τις προτεραιότητές της», αναφέρει.
Ανάγκες και δυνατότητες
Σχετικά με τα κριτήρια με τα οποία έγινε η κατανομή των κονδυλίων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης πανευρωπαϊκά, η επίτροπος σημειώνει: «Αναζητήσαμε τις περιοχές που έχουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από κλάδους έντασης άνθρακα και όπου κινδυνεύει μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας από τη μετάβαση. Στη συνέχεια εισαγάγαμε, μεταξύ άλλων, σθεναρά κριτήρια συγκριτικής ευημερίας, σαν αυτά που ισχύουν στην πολιτική συνοχής. Οσο πιο εύπορο είναι το κράτος-μέλος στο οποίο ανήκει η περιοχή που χρειάζεται πόρους μετάβασης, τόσο λιγότερα θα λάβει από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης».
Πόσο χρόνο θα χρειαστεί για να εισρεύσουν τα κονδύλια αυτά στις τοπικές κοινωνίες που τα έχουν ανάγκη; «Είναι κατ’ αρχάς επείγον να κλείσουμε τις διαπραγματεύσεις για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, χωρίς το οποίο δεν μπορεί να γίνει η κατανομή των πόρων. Δεύτερον, πρέπει να ολοκληρώσουμε τη νομική διαδικασία, τον διάλογο με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, ώστε ο νέος κανονισμός να πάρει την τελική μορφή του. Οι δύο αυτές διαδικασίες θα “τρέξουν” παράλληλα. Αν όλα κυλήσουν ομαλά, θα έχουν ολοκληρωθεί ώς τις αρχές του 2021. Από εκεί πέρα, το χρονοδιάγραμμα εξαρτάται περισσότερο από τα κράτη-μέλη παρά από εμάς. Εμείς έχουμε ήδη πολλή, σχετική εμπειρία, έχουμε “τρέξει” διάφορα πιλοτικά προγράμματα, γνωρίζουμε ποιες είναι οι περιοχές που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Πρέπει τα κράτη-μέλη να κινηθούν ταχέως στην κατάρτιση των σχεδίων».
Η χώρα που προβλέπεται να λάβει το μεγαλύτερο μερίδιο από το νέο Ταμείο (2 δισ. ευρώ), συμπτωματικά, είναι το μοναδικό κράτος-μέλος που δεν υιοθέτησε την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία τον περασμένο Δεκέμβριο: η Πολωνία. «Τα σχέδια μετάβασης περιοχών πρέπει να εντάσσονται σε εθνικά σχέδια που συμβαδίζουν με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας», δηλώνει η επίτροπος Φερέιρα. «Είναι συνεπώς προϋπόθεση να βαδίζει η χώρα στον δρόμο που έχει χαράξει η Ε.Ε.» ώστε να έχει πρόσβαση στους πόρους του νέου μηχανισμού.
Τι απαντά στις επικριτικές φωνές που αμφιβάλλουν ότι μπορεί η Ε.Ε. με τους κοινοτικούς πόρους που δεσμεύει να κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις στον βαθμό που προβλέπει (45 δισ. ευρώ μέσω του InvestEU με 1,8 δισ. κοινοτικών πόρων); «Δεν θεωρώ ότι είναι υπεραισιόδοξες οι εκτιμήσεις μας. Υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στην αγορά, οι επενδυτές αναζητούν αποδόσεις. Η πράσινη συμφωνία είναι τόσο ευρείας κλίμακας που πιστεύω ότι ο ιδιωτικός τομέας θα τη δει ως μεγάλη ευκαιρία. Εχουμε περάσει περιόδους μετάβασης σε άλλους τομείς στο παρελθόν –κλωστοϋφαντουργία, ναυπηγική βιομηχανία, χαλυβουργία–, αλλά η πράσινη μετάβαση είναι πρωτοφανούς μεγέθους. Είναι μία πρόκληση άνευ προηγουμένου, αλλά δημιουργεί και πολύ μεγάλες ευκαιρίες, που οι ιδιώτες θα θελήσουν να αδράξουν πρώιμα».