Η Λοράνς Μπουν είναι βετεράνος των ευρωπαϊκών κρίσεων. Ως βασική οικονομική σύμβουλος του Φρανσουά Ολάντ, διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στη διαχείριση του θερμού 2015 και στην αποτροπή του Grexit. Επικεφαλής οικονομολόγος του ΟΟΣΑ από το 2018, η Μπουν μιλάει αποκλειστικά στην «Κ» για το διεθνές κραχ που προκαλεί ο κορωνοϊός και πώς μπορεί η Ευρώπη να περιορίσει τις σοβαρές συνέπειές του.
– Πώς διαφέρει η σημερινή κρίση από προηγούμενες περιπτώσεις ύφεσης; Τι σημαίνει αυτό για τις προτεραιότητες πολιτικής στην αντιμετώπισή της;
– Τα φαινόμενα ύφεσης τυπικά συνδέονται με πτώση της ζήτησης, που μπορεί να προκύψει από υποκείμενα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας και τις ανισορροπίες που δημιουργούν (π.χ. «φούσκες» ακινήτων).
Εδώ έχουμε μια υγειονομική κρίση, μια πανδημία, τα μέτρα για τον έλεγχο της οποίας οδηγούν σε ένα σοκ στην πλευρά της προσφοράς, που προκαλεί τρομακτική αβεβαιότητα στις χρηματαγορές. Η μεγάλη πτώση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων υπονομεύει τη ζήτηση, αλλά παράλληλα τα μέτρα κατά της εξάπλωσης του ιού έχουν διαταράξει την εφοδιαστική αλυσίδα της αυτοκινητοβιομηχανίας και των καταναλωτικών ηλεκτρονικών συσκευών, ενώ έχουν περιορίσει δραματικά τη δραστηριότητα, στα όρια της αναστολής λειτουργίας, στους κλάδους της εστίασης, της φιλοξενίας, της ψυχαγωγίας, των αερομεταφορών κ.α. Προκαλεί μεγάλη ανησυχία ότι οι κλάδοι αυτοί είναι έντασης εργασίας, απασχολώντας πολλούς εργαζομένους με όχι υψηλά εισοδήματα. Επιπλέον, η ξαφνική φύση και η έκταση της καταβύθισης της δραστηριότητας ξεφεύγουν σημαντικά από τα δεδομένα φυσιολογικών κυκλικών υφέσεων.
– Ποιο είναι το «κλειδί» για να αποφευχθούν ζημίες διαρκείας στην οικονομία και να είναι η ανάκαμψη εξίσου απότομη;
– Η άμεση προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής πρέπει να είναι η στήριξη του υγειονομικού τομέα και των ανθρώπων που νοσούν. Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις που θα πληγούν μπορούν να υποστηριχθούν μέσω σειράς μέτρων, όπως βραχυπρόθεσμα προγράμματα παροχής εργασίας, εισοδηματική στήριξη για όσους δεν δικαιούνται επιδόματα ανεργίας ή λαμβάνουν υπερβολικά χαμηλά ποσά από τα επιδόματα αυτά και αναστολή φορολογικών υποχρεώσεων και εγγυήσεις δανείων για τους αυτοαπασχολούμενους. Είναι κρίσιμο να διατηρηθούν τα επίπεδα απασχόλησης και εισοδημάτων, η βιωσιμότητα των εταιρειών και η ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος. Eτσι θα μπορέσει να αναβιώσει τάχιστα η οικονομία μόλις λήξει η περίοδος καταστολής. Πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί ο φαύλος κύκλος των απολύσεων και των πτωχεύσεων. Οι κυβερνήσεις, ενδεχομένως, να χρειαστεί να διατηρήσουν έναν διευρυμένο ρόλο σε κλάδους όπως οι αερομεταφορές για μεγάλο χρονικό διάστημα, να παρατείνουν τις εγγυήσεις των δανείων και τη συγχρηματοδότηση για τον ιδιωτικό τομέα και να κρατήσουν σε υψηλά επίπεδα τις δημόσιες δαπάνες, προκειμένου να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των ιδιωτών. Ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στους πιο ευάλωτους. Δεν πρέπει η ειδική μέριμνα γι’ αυτούς να αποσυρθεί βιαστικά.
– Μπορούν τα κράτη-μέλη να χρηματοδοτήσουν τις αναγκαίες δαπάνες χωρίς να οδηγηθούν σε υπερχρέωση; Πώς μπορεί να βοηθήσει η Ε.Ε. να μη συμβεί αυτό;
– Το μέγεθος της δημοσιονομικής τόνωσης σε συνδυασμό με τη δραστική πτώση του ΑΕΠ βραχυπρόθεσμα πιθανότατα θα οδηγήσει παντού σε σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους. Τα πολύ χαμηλά επιτόκια και η πρόσφατη απόφαση της κεντρικής τράπεζας σημαίνουν ότι αυτό δεν θα μεταφραστεί αναγκαστικά σε ανεξέλεγκτη ανοδική τροχιά, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί διεθνής αλληλεγγύη.
– Πώς κρίνετε τα μέτρα που έλαβε η ΕΚΤ; Θα είναι λιγότερο κεντρικός ο ρόλος της στην αντιμετώπιση της κρίσης σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν;
– Η ΕΚΤ έχει έναν κρίσιμο ρόλο να παίξει στη διασφάλιση επαρκούς ρευστότητας προς το τραπεζικό σύστημα, ώστε να τροφοδοτεί την πραγματική οικονομία. Πρόσφατα έχει λάβει πολύ εντυπωσιακά μέτρα, που αντιμετωπίζουν ζητήματα ρευστότητας, αλλά και τα προβλήματα που προέκυψαν σε συγκεκριμένα τμήματα των χρηματαγορών. Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν μπορεί να είναι ο μόνος παίκτης αυτήν τη φορά: η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να παίξει μεγαλύτερο ρόλο.
– Σας ανησύχησε το γεγονός ότι το Eurogroup τη Δευτέρα δεν έθεσε κάτι χειροπιαστό στο τραπέζι; Υπάρχει η αναγκαία αίσθηση του επείγοντος;
– Τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και το Eurogroup προετοιμάζουν νέες πρωτοβουλίες. Και όλα τα κράτη-μέλη έχουν αναλάβει αποφασιστική δράση για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Αυτό πλέον είναι εφικτό χάρη στη σημαντική χαλάρωση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων. Είμαι σίγουρη ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί θα κάνουν ό,τι χρειαστεί πέρα από αυτά.
– Πόσο σημαντικό είναι η Ευρώπη να αντιδράσει από κοινού στην πανδημία; Πόσο καλά τα έχει πάει έως τώρα σε αυτό το μέτωπο;
– Η συνεργασία είναι κρίσιμη – και μπορούν να γίνουν περισσότερα σε αυτήν την κατεύθυνση. Τα συστήματα υγείας βρίσκονται στα όριά τους και υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες υφιστάμενων ή επικείμενων ελλείψεων σε ιατρικές προμήθειες και εξοπλισμό. Η κάλυψη των αναγκών είναι απολύτως ζωτική για να σωθούν ζωές, αλλά μπορεί επίσης να σημαίνει ότι τα μέτρα απομόνωσης θα αρθούν νωρίτερα, μειώνοντας το τεράστιο οικονομικό τους κόστος χωρίς να υπερφορτωθούν τα νοσοκομεία. Χρειαζόμαστε ενιαία ευρωπαϊκή προσέγγιση, ώστε οι ζωτικές προμήθειες να είναι διαθέσιμες όπου υπάρχουν μεγάλα ξεσπάσματα σε κάθε χώρα.
Πρέπει να υπάρξει –και ήδη προωθείται– ευρωπαϊκή δράση για τη σημαντική αύξηση της παραγωγής των αναγκαίων ειδών και την αποστολή τους όπου χρειάζονται. Η πρωτοβουλία της Κομισιόν για πανευρωπαϊκή προμήθεια των ειδών αυτών είναι ευπρόσδεκτη και θα βοηθήσει σε αυτό. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει επίσης να εργαστούν από κοινού, αλλά και με τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να μειώσουν την εξάρτησή τους από συγκεκριμένες περιοχές για ιατρικά αγαθά και, όπου είναι αναγκαίο, να ξεκινήσουν ξανά την παραγωγή στην Ε.Ε. ζωτικών ουσιών και υλικών που δεν παράγονται πια στην Ευρώπη. Θα γίνουν πολλά στο μέτωπο αυτό στον απόηχο της κρίσης.
– Αποκαλύπτει η πανδημία την υποχρηματοδότηση της δημόσιας υγείας στην Ε.Ε.; Eίναι καιρός να τεθούν άλλες προτεραιότητες υψηλότερα από δογματικές έννοιες δημοσιονομικής πειθαρχίας;
– Οι δημοσιονομικοί κανόνες δεν βρίσκονται στο επίκεντρο των ελλείψεων που βλέπουμε σήμερα. Η Κομισιόν, επιπλέον, είπε ότι θα υπάρξει ευελιξία σχετικά με τους κανόνες αυτούς, δεδομένης της έκτακτης φύσης του σοκ που προκαλεί ο ιός.