Από τη μία πλευρά, τα τεράστια βήματα τα οποία έχει επιτύχει ο ανθρώπινος πολιτισμός στα πεδία της ιατρικής και της τεχνολογίας. Από την άλλη, η ολιγωρία ως διαχρονική παθογένεια απέναντι στον κυνισμό της φύσης. Με τη συνδρομή του Αμερικανού ιστορικού Τζον Μπάρι, συγγραφέα του μπεστ σέλερ των New York Times, «Η Μεγάλη Γρίπη», η «Κ» αναλύει βασικές πτυχές της απόστασης που χωρίζει την πανδημία του 2020 από την αντίστοιχη του 1918.
– Πώς εκδηλώθηκε η ισπανική γρίπη το 1918;
– Οπως και σήμερα η COVID-19. Ενας ιός των ζώων μεταπήδησε σε ανθρώπους και εξαπλώθηκε ευρέως. Δεν ξεκίνησε στην Ισπανία. Πιθανώς ξεκίνησε είτε στην Κίνα, είτε στις ΗΠΑ, είτε στη Γαλλία, είτε στο Βιετνάμ.
– Ποιες περιοχές του πλανήτη είχε πλήξει εκείνη η πανδημία; Πόσα κρούσματα και πόσους θανάτους προκάλεσε;
– Επληξε όλον τον κόσμο. Σκότωσε 50 έως 100 εκατ. ανθρώπους. Με μια προσαρμογή στα σημερινά δεδομένα πληθυσμού, αυτό θα ήταν 220-440 εκατ. άνθρωποι.
– Ποια ήταν τα αντανακλαστικά της διεθνούς κοινότητας; Υπήρχαν και τότε ηγέτες που αρχικά πίστεψαν ότι ήταν «μια απλή γρίπη»;
– Οι εμπόλεμες χώρες λογόκριναν τον Τύπο τους και γενικώς υποβάθμισαν το θέμα στην αρχή, επειδή θεωρούσαν ότι αν έλεγαν την αλήθεια αυτό θα έβλαπτε το ηθικό και τη στρατιωτική προσπάθεια.
– Τι μέτρα εφάρμοσαν τότε οι κυβερνήσεις; Τι πληροφορίες έχουμε για την καραντίνα εκείνης της περιόδου;
– Δεν υπήρξαν καθολικά lockdown. Στις ΗΠΑ, οι τοπικές κυβερνήσεις έκλεισαν τα σχολεία και τα μέρη τα οποία συγκέντρωναν πλήθη, από μπαρ έως εκκλησίες.
– Πώς αντεπεξήλθαν τότε τα εθνικά συστήματα υγείας;
– Στην πραγματικότητα δεν υπήρχαν οργανωμένα εθνικά συστήματα υγείας και οι όποιες δομές υγειονομικής περίθαλψης ήταν κατακλυσμένες, με αποτέλεσμα να στηθούν παντού έκτακτα νοσοκομεία.
– Τι φάρμακα υπήρχαν τότε για την αντιμετώπιση εκείνου του ιού;
– Υπήρχε μόνο απλή υποστηρικτική φροντίδα, αν και έγιναν προσπάθειες για την ανάπτυξη εμβολίων κατά ορισμένων βακτηριακών πνευμονιών. Αλλά οι ιθύνοντες εκείνη την εποχή δεν γνώριζαν τι προκάλεσε την ασθένεια. Δεν γνώριζαν καν ότι ήταν ένας ιός. Επομένως, τα εμβόλια ήταν άχρηστα, εκτός αν τύχαινε και ανέπτυσσε κάποιος δευτερογενή βακτηριακή πνευμονία από αυτά τα συγκεκριμένα βακτήρια.
– Κυκλοφορούσαν θεωρίες συνωμοσίας γύρω από την πανδημία εκείνη την εποχή;
– Αφθονες. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι ήταν γερμανικός μικροβιακός πόλεμος ή ότι η ασπιρίνη της Bayer προκαλούσε τη γρίπη.
– Ποια ήταν η οικονομική επίπτωση της ισπανικής γρίπης; Τι ένταση είχε η οικονομική κρίση η οποία ακολούθησε;
– Είναι δύσκολο να εξακριβωθεί. Από τη μία πλευρά, υπήρξαν λίγες αν όχι μηδαμινές γενικές καραντίνες – έκλεισαν μόνο τα σχολεία, τα θέατρα, τα μπαρ και οι εκκλησίες. Από την άλλη, η απουσία από την εργασία ξεπέρασε το 50%, γεγονός που αναμφίβολα επηρέασε την οικονομική δραστηριότητα.
– Πόσο πήρε τότε στις οικονομίες και στις κοινωνίες να επανέλθουν στην κανονικότητα;
– Το πρώτο κύμα ήταν περίπου στην τύχη, απροσδιόριστο. Ορισμένες χώρες είδαν εκτεταμένες ασθένειες. Αλλες είδαν λίγες. Το ίδιο συνέβη και σε επίπεδο μιας χώρας. Για παράδειγμα, η Νέα Υόρκη και το Σικάγο είχαν έντονο πρώτο κύμα. Αντιθέτως, το Λος Αντζελες δεν είχε ούτε έναν θάνατο, την άνοιξη του 1918. Το δεύτερο κύμα διήρκεσε από 6 έως 10 εβδομάδες. Επειτα ο ιός εξαφανίστηκε, αφού εξαλείφθηκε μέσα από την πορεία του στον πληθυσμό. Πολλά μέρη είδαν ένα τρίτο κύμα τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 1919, όμως με λιγότερο θανατηφόρα κρούσματα. Οι περισσότερες περιοχές επέστρεψαν γρήγορα.
– Υπήρξαν μόνιμες αλλαγές τις οποίες επέφερε τότε η πανδημία στη λειτουργία των κρατών, στη συμπεριφορά και στις συνήθειες των ανθρώπων;
– Μάλλον όχι.
– Ποιος ιός θα λέγατε ότι είναι χειρότερος; Η ισπανική γρίπη το 1918 ή ο κορωνοϊός το 2020;
– Το 1918 ο ιός ήταν σίγουρα πιο θανατηφόρος. Πολύ περισσότερο. Το 2020 είναι πιο μεταδοτικός.
– Ποια είναι η γνώμη σας; Πόσο δύσκολα ή πόσο εύκολα θα βρει ξανά η ανθρωπότητα τον βηματισμό της μετά την COVID-19;
– Θεωρώ ότι θα προσαρμοστούμε αρκετά γρήγορα.
– Τι καταδεικνύει η ιστορική εμπειρία; Ποιος είναι ο παράγοντας-κλειδί για την αποτελεσματική διαχείριση μιας πανδημίας;
– Το να λες την αλήθεια από την αρχή. Διαφορετικά ο κόσμος δεν θα δώσει την απαιτούμενη προσοχή στις συστάσεις σου.
– Τι θα λέγατε ότι μας διδάσκει ευρύτερα η σύγκριση των δύο αυτών πανδημιών;
– Να επενδύσουμε σε δημόσιους πόρους υγείας.