∆ύο επιστροφές σφραγίζουν τον φετινό χειμώνα της Ζωής Λάσκαρη: η κωμωδία και ο κινηματογράφος. Αφέθηκε στην πρώτη μετά από 30 χρόνια. Αλλά και στον κινηματογραφικό φακό. Κι ας την είχε «κακοσυνηθίσει», όπως λέει, ο Φίνος. Από το ’70, οπότε άρχισε να παίζει στα αθηναϊκά θέατρα, όταν ο «Κατήφορος» την εκτίναξε στα ύψη καθιερώνοντάς τη μόνιμη πρωταγωνίστρια του Φίνου, δίπλα στην Αλίκη Βουγιουκλάκη και την Τζένη Καρέζη, το κοινό την ταύτισε με χαριτωμένα μπουλβάρ της εποχής. Και όταν από το ’90 γύρισε σελίδα με τον Μίνω Βολανάκη, ήρθαν οι ηρωίδες του Τένεσι Ουίλιαμς, του Σέπαρντ, του Αλμπι, του Ο’ Νιλ, του Πίντερ… Ανάμεσά τους η Ρόουζ του Μάρτιν Σέρμαν, μια γυναίκα του Ολοκαυτώματος, «η λατρεμένη μου», όπως λέει. Και τώρα; «Νύφη κουράγιο» του Νίκου Μουτσινά.
«Εφτασε κάποια στιγμή που αισθάνθηκα ότι δεν αντέχω άλλο», λέει, καθώς φτιάχνει τα μαλλιά της με το σεσουάρ στο καμαρίνι του θεάτρου «Ζωή Λάσκαρη» στον πολυχώρο «Αθηναΐς». Οπως συνηθίζει σε όσα θέατρα δούλεψε, στήνει το δικό της οικογενειακό χαλαρό σκηνικό: το άσπρο χρώμα, οι καθρέφτες και η λάμψη συνυπάρχουν με τις διαλεγμένες εικόνες γύρω από τους προβολείς. «Θυμάμαι μετά το τέλος των παραστάσεων στο “Μακρύ ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα” του Eυγένιου Ο’ Νιλ το 1997, δεν άντεχα άλλο. Ηταν πολύ εσωτερικό το έργο και τα μάζευα όλα μέσα μου. Ο γιατρός μού σύστησε να ηρεμήσω. Μου έκαναν ενέσεις και δεν με πιάνανε, ήθελα να αυτοκτονήσω. Στην ουσία, ήθελα απεγνωσμένα ένα διάλειμμα».
Ποιο είναι το λεπτό σημείο όπου ο ηθοποιός ταυτίζεται με το ρόλο που υποδύεται; «Με επηρεάζει ό,τι παίζω, τα εσωτερικεύω. Είχα, λοιπόν, ανάγκη να γελάσω και τώρα γελάω πολύ». Ανθρωποι όπως ο Βολανάκης, ο Βουτσινάς, ο Κακογιάννης σφράγισαν την καριέρα της. «Εγώ διάλεγα τους σκηνοθέτες. Εξαίρεση ο Κακογιάννης. Ο Μιχάλης με διάλεξε για τις “Τρωάδες”».
Τώρα παίζει την πεθερά που κάνει κόλαση τη ζωή της νύφης, την οποία υποδύεται η κόρη της Μαρία-Ελένη Λυκουρέζου. «Είναι η γνωστή ιστορία της μάνας που έχει αδυναμία στον γιο και δεν της αρέσει καμία νύφη». ∆εν είχε, λέει, τέτοιες εμπειρίες στους δύο γάμους της με τον Πέτρο Κουτουμάνο και τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο. «Εβλεπα, όμως, τέτοιες σχέσεις στις ζωές φίλων. Η κακώς εννοούμενη αγάπη που ευνουχίζει τα παιδιά».
«Τι έγινε, αγάπη μου;» ρωτάει καθησυχαστικά τη Μαρία-Ελένη που εισβάλλει σαν σίφουνας, με άγχος για τη μικρή καθυστέρηση. Αραγε μια γυναίκα μαθαίνει το ρόλο της μάνας; «Εγώ ασχολήθηκα, διάβασα, προσπάθησα. Πρέπει να αφήνεις τα παιδιά να κάνουν λάθη. Οταν έχουν βάσεις, όλα παίρνουν το δρόμο τους. Εγώ στερήθηκα τους γονείς μου, μεγάλωσα με τη γιαγιά και τον παππού, όμως είχα σωστή αγωγή. Ολα από εκεί ξεκινούν».
Η εφηβεία της Μάρθας και της Μαρίας-Ελένης την τρέλαναν. Μια μοντέρνα μαμά θα περίμενε κανείς να λύνει τα προβλήματα ευκολότερα. «Αν βλέπεις ότι το παιδί σου πάει να πέσει στον γκρεμό, δεν το αφήνεις». Πάλεψε μαζί τους σε ό,τι χρειάστηκε, τις στήριξε. Στη σκηνή κρατιούνται άραγε τα όρια; «Γίνεται αυτόματα. ∆εν ξέρω το δρόμο που θα ακολουθήσει, πάντως εδώ είναι πολύ καλή».
Η Ζωή Λάσκαρη γνωρίζει πως τα παιδιά των επωνύμων δεν γίνονται εύκολα αποδεκτά. «Το γνωρίζει και η Μαρία-Ελένη από μικρή. Εχει προσωπικότητα, ξέρει ότι πρέπει να δουλέψει». Ομως και η 18χρονη εγγονή της, η κόρη της Μάρθας Κουτουμάνου, η Ζένια Μπονάτσου, έχει καλλιτεχνικές ανησυχίες. «Πηγαίνει στη δραματική σχολή. Θα δούμε», λέει προστατευτικά. «Της είπα πως ό,τι κάνει πρέπει να το πάρει στα σοβαρά. Το θέατρο έχει απογοητεύσεις».
Οι κινήσεις της έχουν τη φινέτσα των ηρωίδων που πόθησαν τα αρσενικά της εποχής της, θαυμάζοντάς την στις ταινίες «Στεφανία», «Νόμος 4000», «Κορίτσια για φίλημα»… Και όμως, δεν βλέπει καμία απ’ όσες γύρισε. «Εκλεισε ο κύκλος. Ηταν πολύ ωραία εποχή, τα χρωστάω όλα στον Φίνο». Ωστόσο είπε ναι στον ∆ημήτρη Τζέτζα και στην ταινία του «The Rebublic». «Είναι ταλαντούχο παιδί, οργανωμένος στη δουλειά του». ∆εν απορρίπτει άλλες συμμετοχές, αλλά «δεν τρελαίνομαι». «Είμαι πολύ κακομαθημένη από τον Φίνο και δεν μπορώ να βλέπω αηδίες». Ο κινηματογράφος του Γιώργου Λάνθιμου δεν τη συγκινεί, «δεν τον καταλαβαίνω. Θέλω οι ταινίες να έχουν αρχή, μέση και τέλος. Η τέχνη δεν είναι για ένα δωματιάκι». ∆εν κατάλαβε, όμως, και το σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου. «∆εν με ενδιαφέρει το ωραίο πλάνο. Αν είναι έτσι, βλέπω και μια ωραία έκθεση ζωγραφικής. Ο κινηματογράφος είναι σενάριο, κάστινγκ, σκηνοθεσία».
Σύμβολο του σεξ στην εποχή της, «είχε αστέρι από μικρή», έλεγαν τότε οι τεχνικοί πίσω από τις κάμερες. «Ή γεννιέσαι μ’ αυτό ή όχι», συμφωνεί. Η Ζωή Κουρούκλη ή Λάσκαρη, όπως τη «βάφτισε» ο Φίνος για να μην την μπερδεύουν με τη συνονόματη τραγουδίστρια ξαδέρφη της, φοίτησε στη Σχολή Βαλαγιάννη καθώς και στην Ελληνογαλλική Σχολή «Καλαμαρί» με δασκάλες καλόγριες. «Ημουν ζωηρό παιδί αλλά και λόγω της ορφάνιας μου δεν ήθελαν οι μητέρες να κάνουν πολλή παρέα τα παιδιά τους μαζί μου. Σε μια εποχή όπου η συμβουλή που σου έδιναν ήταν: “ένας καλός γαμπρός”. Οταν άκουσα μια μέρα τη γιαγιά μου σε μια συζήτηση με τον παππού να λέει “να της βρούμε ένα καλό παιδί να την παντρέψουμε, είναι πολύ ζωηρή”, είπα τέρμα».
Στα 15 της στέφθηκε Σταρ Ελλάς, το 1959. Ακολούθησαν δύο χρόνια στην Αμερική. «∆ούλεψα σε κατάστημα με ρούχα, ετοιμάζαμε πακέτα με Μεξικάνες υπαλλήλους. Πάντα με γοήτευε το ρίσκο. Η ασφάλεια είναι ένας μικρός θάνατος. Η ζωή είναι να τολμάς, να αποτυγχάνεις, να σηκώνεσαι, να ξαναπέφτεις». Βέβαια, στάθηκε τυχερή. «Κάνεις λάθος. Ο θάνατος των γονιών μου με ωρίμασε απότομα και γρήγορα».
«Μοιραία» γυναίκα και «κακό κορίτσι» σε μια εποχή όπου η Ελλάδα αναζητούσε στον κινηματογράφο τη λαϊκή τσαχπινιά και το νάζι. «Ο Φίνος είχε την Αλίκη που κάλυπτε αυτό το πρόσωπο. Ηταν ξεχωριστό αυτό που έκανε». Τώρα οι παλιοί της φίλοι έφυγαν. «Η Αλίκη, ο Παράβας μάς άφησαν. Εχω, όμως, τη Νόνικα (Γαληνέα) κι άλλους εκτός θεάτρου».
Μόνιμα πια εγκατεστημένη στο Πόρτο Ράφτη, απολαμβάνει την ηρεμία, τη θάλασσα, μια απλή καθημερινότητα. Μην της πεις για γυμναστική: «Είμαι τεμπέλα, δεν έχω κάνει ποτέ». Ενα ευχάριστο προνομιακό περιβάλλον σε μια Ελλάδα που καταρρέει. «Αγαπώ πολύ τη χώρα μου, αλλά δεν κατανοώ όσα συμβαίνουν. Ολα αλλάζουν, η πόλη, ο κόσμος που δυσκολεύεται, ενώ η απαξίωση κυριαρχεί». Η ενασχόλησή της με τον δήμο δεν κράτησε πολύ. Ομως έχει άποψη για τα πρόσωπα και την πολιτική. Ηταν στη δεκαετία του ’80 που είχε σοκάρει τη Ν∆ και όχι μόνο όταν μίλησε για τον Λεωνίδα Κύρκο. «Τον λάτρευα, τι κύριος! Αγαπημένος, βέβαια, και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Μεγάλη φυσιογνωμία ήταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου, άλλο αν ήταν όπως λένε λαοπλάνος. Εχει καμία σχέση η Βουλή εκείνων των χρόνων με τη σημερινή; Ολα έχουν απαξιωθεί. Πάνω απ’ όλα με θλίβει η ισοπέδωση. ∆εν υπάρχει πατρίδα, εθνικός ύμνος, οικογένεια, θρησκεία. Αν τα πεις αυτά, σε λένε φασίστα».
«Απαγορεύεται δηλαδή να συνυπάρξουμε;»
Η Μαρία-Ελένη Λυκουρέζου μιλάει γρήγορα, με πάθος, χιούμορ και σιγουριά. Μοιάζει πειθαρχημένη, «οργανωτική», λένε όσοι τη γνωρίζουν καλά. «Κρατάει όλο το γραφείο του πατέρα της», καμαρώνει η μητέρα της. Εκείνη, θωρακισμένη πίσω από ένα μεγάλο χαμόγελο, παιδί διάσημων γονιών που έζησε από μικρή την αδιακρισία και τα φώτα της λάμψης, απολαμβάνει να μιλάει για το ντεμπούτο της στο θέατρο, όσα της συμβαίνουν στη σκηνή της Αθηναΐδας, αλλά και το χορό. Εδειξε, άλλωστε, τι μπορεί να κάνει, συστήνοντάς μας την ομάδα «around us» και την παράσταση «inside us», που σκηνοθέτησε.
«Ηθελα χρόνια να στήσω μια ομάδα. Αν δεν είχα βρει την Ελίνα Τσίμπρου που χορογράφησε την παράσταση, δεν θα μπορούσα να κάνω το όνειρό μου. Πάντα σχεδίαζα παραστάσεις χορού στο σχολείο, τις ετοίμαζα, χόρευα, τα αναλάμβανα όλα». Για το ξεκίνημα επέλεξε την πλευρά της οργάνωσης και της σκηνοθεσίας.
Πώς και δεν ακολούθησε τα βήματα του πατέρα της, Αλέξανδρου Λυκουρέζου; «Ποτέ δεν είχα δείξει δείγματα για τη Νομική», λέει με κατηγορηματικό ύφος και το ευχαριστημένο γέλιο της μαμάς Ζωής απέναντι είναι πιο αυθόρμητο από ποτέ. «Στο σχολείο μου, στου Μωραΐτη, οι φίλοι μου ήξεραν το πάθος μου για το χορό». Συστήνεται ως «ένα κορίτσι μέσα σε όλα». Στην πρεμιέρα της παράστασης «Νύφη κουράγιο» του Νίκου Μουτσινά ήρθαν να τη δουν όλοι οι φίλοι. Η παρουσία της μητέρας της στη σκηνή λέει πως δεν της δημιουργεί ούτε ασφάλεια ούτε αγωνία. «Την αντιμετωπίζω σαν ρόλο, η πεθερά που με βασανίζει. Μόνο σε μια σκηνή στο τέλος, όπου την ακούω να λέει “της έχω απόλυτη εμπιστοσύνη”, παίρνει ένα βάιμπ δικό της».
Ετοιμη για κάθε δημοσιογραφική ερώτηση. «Απαγορεύεται να συνυπάρξουμε στο σανίδι; Ισα-ίσα, δεν πήγα να την αποποιηθώ ούτε στράφηκα σε κάτι άλλο για αρχή, τάχα για να δείξω ότι διαφοροποιούμαι. Είμαστε διαφορετικές, αλλά μαζί στη σκηνή. Είναι η απάντηση σε ό,τι σκεφτούν;» Στο σπίτι της γνώρισε διάσημους της σκηνής και της πολιτικής, όμως ήταν και αυτή όπως όλα τα παιδιά. Φορούσε τα ρούχα και τις γόβες της μαμάς. Για τα κοστούμια ούτε λόγος. «∆εν άφηνε να τα πειράζουμε». Ομως στο θέατρο και στα παρασκήνια όπου τη συναντούσες συχνά, η Μαρία-Ελένη ήθελε να πηγαίνει πάντα την τελευταία ημέρα των παραστάσεων. Οταν ο θίασος απελευθερωνόταν με τα καθιερωμένα αστεία στη σκηνή, λίγο πριν από τη λήξη της σεζόν. «Τότε έβαζα κι εγώ κανένα κοστούμι, με έβαφε ο Χαρίτος και έβγαινα στη σκηνή κρυφά τρελαίνοντας τη μαμά. Συμμετείχα στη γενική ευθυμία πριν πέσει η αυλαία. Παλιά οι θίασοι το συνήθιζαν».
Υπάρχουν στιγμές έντασης μεταξύ σας; ρωτάω. «Φυσικά υπάρχουν, είμαστε και οι δύο δυναμικές, αλλά έχουμε το καλό ότι γρήγορα ξεπερνάμε κάθε ένταση. Ομως τι νόημα έχουν όλα αυτά; Ας απολαύσω αυτό που μου συμβαίνει τώρα».