Ο κ. Μούχταρ Κεντ είναι ένας από τους πλέον γνωστούς CEO παγκοσμίως. Με καταγωγή από την Τουρκία και τη Μυτιλήνη, ο κ. Κεντ επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα και γνωρίζει την ελληνική πραγματικότητα. Βρέθηκε αυτή τη φορά στην Αθήνα στο πλαίσιο της ετήσιας παγκόσμιας συνάντησης της Coca-Cola και στη συνέντευξή του εξηγεί πώς βλέπει το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας, τις δυνατότητες που έχει και τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού της. «Νομίζω πως ύστερα από 20 με 30 χρόνια θα θυμόμαστε αυτές τις δύσκολες ημέρες και τις θυσίες που θα έχουν γίνει, αλλά τελικά όπως πάντα το αποτέλεσμα θα είναι μια καλύτερη χώρα, μια πιο ασφαλής οικονομία, ένα καλύτερο περιβάλλον», δηλώνει χαρακτηριστικά. Ο κ. Κεντ αναφέρεται ακόμη στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας και στις ευκαιρίες που θα δημιουργηθούν τα επόμενα χρόνια σε περιοχές όπως η Αφρική. Ο διευθύνων σύμβουλος της αμερικανικής πολυεθνικής αναλύει, τέλος, τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, των social media, του ελλείμματος εκπαίδευσης σε μεγάλες περιοχές του κόσμου.
– Η Coca-Cola αποτελεί το κλασικό παράδειγμα επιτυχίας της παγκοσμιοποίησης. Πιστεύετε ότι η παγκοσμιοποίηση, ως διαδικασία, βρίσκεται σε οπισθοχώρηση;
– Δεν νομίζω ότι μπορεί κάποιος να μην αναγνωρίσει την αξία του αυξημένου εμπορίου, των αυξημένων επενδύσεων, της αυξημένης οικονομικής δραστηριότητας μεταξύ χωρών που δίνει τη δυνατότητα να δημιουργείται μεγαλύτερη μεσαία τάξη. Η βελτίωση των οικονομιών είναι ευθέως ανάλογη με την αύξηση του εμπορίου, όσο αυξάνεται το εμπόριο βελτιώνονται οι επιχειρήσεις, αυξάνεται η αξία των επιχειρήσεων, μικρών, ΜΜΕ και μεγάλων. Γενικώς η ουσία της παγκοσμιοποίησης είναι η αύξηση του εμπορίου. Η παγκοσμιοποίηση και οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, που αποτέλεσαν προάγγελο του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε στον 21ο αιώνα για τις ξένες επενδύσεις. Παλιά θεωρούσαμε πως έπρεπε να κρατήσουμε τις οικονομίες μας κλειστές για να μην έρθουν οι ξένοι και μας πάρουν όσα μας ανήκουν. Οι ξένοι δεν μπορούν να βάλουν μια μονάδα παραγωγής στη βαλίτσα τους, να την πάρουν και να φύγουν.
Η αύξηση του εμπορίου και των ξένων επενδύσεων είναι προς όφελος των πολιτών μιας χώρας. Δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί αυτό και δεν μπορεί να το σταματήσει. Υπάρχουν αντιστάσεις, που νομίζω ότι εντάσσονται στη ρητορική των πολιτικών. Οι πολιτικοί, ιδιαιτέρως σε προεκλογικές περιόδους, λένε διάφορα, αλλά είναι οι πρώτοι που παραδέχονται ότι θέλουν να προσελκύσουν επενδύσεις επειδή ποτέ δεν υπάρχουν αρκετά κεφάλαια σε μια χώρα. Ολοι ωφελούνται.
– Ποιο είναι το επόμενο νέο πεδίο για την παγκόσμια ανάπτυξη; Η Αφρική, η Μέση Ανατολή;
– Αναμφίβολα στην Αφρική υπάρχουν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι. Υπάρχουν θύλακοι μεγάλης ανάπτυξης παντού στην Ευρώπη, στην Ασία. Ορισμένες περιοχές μένουν πίσω. Χάρη στην καλή διακυβέρνηση σε κάποιες άλλες περιοχές εξακολουθεί να δημιουργείται μεσαία τάξη, να δημιουργούνται αξιόλογες υποδομές και σημαντική αξία για τον κόσμο που ζει εκεί. Η Αφρική δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ήπειρος.
Υπάρχουν μέρη στην Αφρική που θα έχουν γίνει αγνώριστα σε διάστημα 20 ή 30 ετών. Κάποια άλλα έχουν μείνει πίσω. Τα επόμενα 50 χρόνια θα παρατηρούνται μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε γειτονικές χώρες και περιοχές. Θα υπάρξουν 2-3 ταχύτητες στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική, 2-3 ταχύτητες στην Ασία. Ακόμη και στο εσωτερικό της Ασίας, υπάρχουν μεγάλες χώρες όπως η Κίνα, στο εσωτερικό της οποίας παρατηρούνται τεράστιες διαφορές, ανάμεσα στα παράλια και σε άλλες περιοχές.
– Για εσάς είναι πολύ σημαντική η κοινωνική δικτύωση (networking). Κάπου διάβαζα ότι την πρώτη φορά που πήγατε στην Αλβανία γνωρίσατε τον Σάλι Μπερίσα όταν ήταν απλώς οδοντίατρος, πολύ πριν γίνει πρωθυπουργός.
– Αυτό προέκυψε από τη φιλοσοφία μου. Eχω την αρχή να μην τρώω ποτέ μόνος, επειδή όταν τρώει κανείς μόνος χάνει την ευκαιρία να γνωρίσει κάποιον. Επίσης η φιλοσοφία μου είναι ότι πρέπει να αντιμετωπίζεις κάθε άνθρωπο σαν να πρόκειται να τον ξανασυναντήσεις. Ετσι έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους, που στη συνέχεια άλλαξαν ρόλους στη ζωή τους. Αυτό έγινε με τον Σάλι Μπερίσα το 1989, όταν τον συνάντησα για πρώτη φορά όταν άρχιζε μια διαδικασία μετασχηματισμού της Αλβανίας.
– Πώς βλέπετε όλες αυτές τις μικρές εταιρείες παραγωγής κάποιου είδους Cola; Τις θεωρείτε απειλή για την επιχείρησή σας;
– Ο κλάδος της δικής μας βιομηχανίας είναι μεγάλος, είναι μία από τις πλέον δυναμικές βιομηχανίες με μεγάλη καινοτομία, πρωτοπορία και στην εμφιάλωση και με σοβαρή ανάπτυξη. Για 100 χρόνια από την ιστορία της εταιρείας μας, ήμαστε μια επιχείρηση ενός προϊόντος, ενός σήματος. Τα τελευταία 30 χρόνια έχουμε 3.500 προϊόντα. Πρόκειται για τεράστια εξέλιξη σε όλα τα επίπεδα, στον εξοπλισμό, στην καινοτομία, στη διαμόρφωση λειτουργικών προϊόντων. Εμείς καλωσορίζουμε τις νέες εταιρείες που εμφανίζονται στον κλάδο, καθώς μόνο με την εμφάνιση νέων εταιρειών γίνεται δυναμική η κατηγορία μας. Οχι, οι νέες μικρές εταιρείες δεν αποτελούν απειλή. Αλλωστε οι ευκαιρίες είναι τεράστιες. Υπάρχουν 2,2 δισ. νοικοκυριά στον κόσμο και το κάθε ένα από αυτά καταναλώνει κατά μέσον όρο 25 ποτά, αναψυκτικά και εμφιαλωμένο νερό την ημέρα, από τα οποία μόνον τα δύο είναι δικά μας. Υπάρχει τεράστια δυναμική στον κλάδο μας.
– Βλέποντας την Ελλάδα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα, πιστεύετε ότι είναι δύσκολο για μια επιχείρηση να δραστηριοποιηθεί στην Ελλάδα;
– Οι άνθρωποι στην Ελλάδα είναι πολύ ευρηματικοί, έχουν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και συνεισφέρουν σε ό,τι κάνουν οι κοινότητές τους, η χώρα τους και ο κόσμος. Επομένως, είναι πρώτα απ’ όλα ένας σημαντικός λαός, που βρίσκεται σε μια διαδικασία μετασχηματισμού, δύσκολη, επώδυνη, αλλά αναγκαία. Θα πάρει καιρό, όλοι το καταλαβαίνουν, όμως ο δρόμος έχει ανοίξει και δεν υπάρχει επιστροφή. Νομίζω πως έπειτα από 20 με 30 χρόνια θα θυμόμαστε αυτές τις δύσκολες ημέρες και τις θυσίες που θα έχουν γίνει, αλλά τελικά όπως πάντα το αποτέλεσμα θα είναι μια καλύτερη χώρα, μια πιο ασφαλής οικονομία, ένα καλύτερο περιβάλλον.
– Το περιβάλλον στην Ελλάδα είναι ευνοϊκό για τις ξένες επενδύσεις;
– Εμείς επενδύουμε εδώ. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να συγκρίνουμε τη χώρα με τις γειτονικές. Νιώθουμε πως η Ελλάδα αποτελεί μεγάλη πηγή ταλέντων για τον κλάδο μας. Πολλοί Ελληνες εργάζονται ανά τον κόσμο στον τομέα μας, συνεισφέρουν στις καινοτομίες μας, συνεισφέρουν με ιδέες. Η Ελλάδα αποτελεί τον κόμβο για τις 23 – 24 οικονομίες που την περιβάλλουν. Εδώ στην Ελλάδα έχουμε έναν πολύ καλό εταίρο στην εμφιάλωση, την Coca-Cola Hellenic· νομίζω ότι εδώ είναι καλά για εμάς. Ελπίζω να έχουν την ίδια αντίληψη και άλλοι ξένοι επενδυτές. Αλλωστε, η Ελλάδα δεν είναι μόνον αποδέκτρια ξένων επενδύσεων, επενδύει και η ίδια σε πολλές χώρες της περιοχής. Ελληνικές επιχειρήσεις και τράπεζες έχουν επενδύσει σε Τουρκία, Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Κροατία, Σερβία, Ρουμανία, Μολδαβία κ.ά. Σε ό,τι αφορά τις δικές μας επενδύσεις στη χώρα, μόνον πέρυσι, τη χρονιά που επιβλήθηκαν οι έλεγχοι στις κινήσεις κεφαλαίων, τοποθετήσαμε 24 εκατ. ευρώ στη μονάδα στο Σχηματάρι, καθώς και 43 εκατ. ευρώ σε ένα νέο σύστημα βάσης δεδομένων. Σύμφωνα με μία μελέτη, για κάθε υπάλληλό μας στην Ελλάδα απασχολούνται ευρύτερα άλλοι έντεκα, υποστηρίζουμε δηλαδή περίπου το 0,6% της απασχόλησης.
– Εχετε εδώ μία ομάδα που ασχολείται με τα social media σε πολλές χώρες. Τι ακριβώς κάνει και πόσο σημαντικά είναι τα social media στην εποχή μας;
– Ουσιαστικά καταγράφει ό,τι αφορά τα προϊόντα μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε 23 χώρες. Αποτελεί τμήμα της μονάδας μας Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, που έχει έδρα στην Αθήνα. Τα social media έχουν αλλάξει τον τρόπο που δουλεύουμε. Κάποτε μιλούσαμε για ένα παγκόσμιο μαζικό μάρκετινγκ, τώρα μιλάμε για την παγκοσμιοποιημένη εξατομίκευση του μάρκετινγκ, που απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Είναι μια μεγάλη πρόκληση.
«Ελλάδα και Τουρκία μπορούν να κάνουν πολλά από κοινού»
– Είστε τουρκικής καταγωγής, γιος Τούρκου διπλωμάτη. Πώς αισθάνεστε εσείς για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
– Η καταγωγή μου είναι από την πλευρά της Τουρκίας που βρίσκεται στο Αιγαίο, πολύ κοντά στην Ελλάδα. Είναι τόσα πολλά αυτά που μπορούν να κάνουν μαζί οι δύο χώρες, να κάνουν επενδύσεις, να ανταλλάξουν επενδύσεις, να στηρίξουν η μία την άλλη, να ανταλλάξουν τεχνογνωσία και πνευματικό κεφάλαιο. Νομίζω ότι οι δύο χώρες μπορούν να επωφεληθούν τα μέγιστα η μία από την άλλη, οι σχέσεις τους είναι καλές, αλλά θα μπορούσαν να είναι καλύτερες. Εγώ πάντα υποστηρίζω θερμά την προώθηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, γιατί θεωρώ πως μπορούν να αποβούν προς όφελος και των δύο πλευρών. Η γιαγιά μου και ο παππούς μου από την πλευρά της μητέρας μου προέρχονται από τον Μόλυβο της Μυτιλήνης και εγκαταστάθηκαν στην Τουρκία το 1920. Εγώ έχω ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ελληνικές αρχαιότητες. Είναι μια δύσκολη περίοδος για τον κόσμο, για την περιοχή, αλλά έχουν παρέλθει τα χειρότερα για την περιοχή. Από εδώ και στο εξής θα υπάρξει αργή αλλά σταδιακή ανάκαμψη. Οπως όλοι γνωρίζουμε, η πολιτική αστάθεια στην περιοχή υπήρξε ο σημαντικότερος παράγοντας που οδήγησε στην προσφυγική κρίση. Πιστεύω πως στο μέλλον θα δούμε σταδιακή βελτίωση για όσες χώρες εμπλέκονται στην κρίση. Ελπίζω ότι σε 20 με 30 χρόνια από τώρα θα δούμε τους πρόσφυγες να έχουν εγκατασταθεί, να έχουν αφομοιωθεί και να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των οικονομιών της περιοχής. Η εταιρεία μας προσπαθεί να κάνει ό,τι περισσότερο μπορεί και συνεργάζεται με άλλους παράγοντες της βιομηχανίας μας για να στηρίξει τους πρόσφυγες, έχουμε βοηθήσει οικονομικά τα ιδρύματα των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, ενώ εδώ στην Ελλάδα η εταιρεία μας έχει μαζί με την Coke Hellenic αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες για να ανακουφίσει τους πρόσφυγες.
– Τι σας ανησυχεί περισσότερο όταν βλέπετε την κατάσταση που επικρατεί παγκοσμίως σε σχέση και με τις ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις.
– Η ποιότητα της διακυβέρνησης, η πολιτική πρέπει να βελτιωθεί στον κόσμο· βλέπουμε πως οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική, κάπως γυρίζουν την πλάτη στην πολιτική, έχουν κουραστεί από την πολιτική. Βλέπουμε να αναπτύσσεται ακραίος διάλογος στην πολιτική, και βέβαια δεν είναι αυτό που θέλουμε να βλέπουμε εμείς οι άνθρωποι των επιχειρήσεων. Ο λόγος είναι ότι χάνεται η ευκαιρία να εφαρμοσθούν θετικές πολιτικές που θα προωθήσουν τη βελτίωση της οικονομίας, των επενδύσεων και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό του πληθυσμού που ανήκει στη μεσαία τάξη. Σε τελική ανάλυση, αυτό είναι το ζητούμενο. Επίσης, δεν προωθείται αρκετά η εκπαίδευση ώστε να βελτιωθούν όλα αυτά που μπορούν να βελτιωθούν στον κόσμο. Αν κοιτάξετε τι συμβαίνει στον κόσμο, θα δείτε ότι είναι μονοψήφιο το ποσοστό των σχολείων μέσης εκπαίδευσης που έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες Ιντερνετ υψηλής ταχύτητας: στην Αφρική κυμαίνεται στο 1% με 2% και στη Λατινική Αμερική από 3% έως 4%. Εχουμε πολύ δρόμο ακόμη.
Η εκδήλωση στην Αθήνα
– Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της εκδήλωσης στην Αθήνα;
– Αυτή η εκδήλωση πραγματοποιείται μια φορά τον χρόνο, την αποκαλούμε Παγκόσμια Συνάντηση Συνεργατών και Εμφιαλωτών, καθώς καλούμε τους συνεργάτες μας από όλον τον κόσμο, από τις 207 χώρες στις οποίες έχουμε συνεργάτες.
Στη συνάντησή μας πέρυσι σκέφτηκα ότι είναι καιρός να συναντηθούμε στην Ελλάδα, ώστε να δείξουμε την υποστήριξή μας στη χώρα, καθώς τώρα βρίσκεται σε μια δύσκολη διαδικασία μετασχηματισμού. Στην Ελλάδα έχουμε στενή συνεργασία με τον εμφιαλωτή μας, την 3Ε, και προσωπικά διατηρώ πολλά χρόνια σχέσεις με την οικογένεια Λεβέντη, τον Γιώργο Δαβίδ, αλλά και τον γιο του Αναστάση, που μόλις ανέλαβε την προεδρία της εταιρείας.
Εχουμε ακόμη ξεκινήσει την πρωτοβουλία του Hellenic Initiative, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουμε την επιχειρηματικότητα, μαζί με τον Αντριου Λιβέρης, τον κ. Δαβίδ και τον Τζορτζ Λογοθέτη. O εμφιαλωτής μας, η Coca-Cola Hellenic Bottling Company (HBC), αποτελεί ένα δυνατό παράδειγμα πως μια Ελληνική εταιρεία έγινε παγκόσμια επιχείρηση με όραμα, σκληρή δουλειά και υγιές επιχειρηματικό πνεύμα. Θα ήθελα να αναγνωρίσω τον σημαντικό ρόλο του εκλιπόντος Ανδρέα Δαυίδ, πρώην Προέδρου της Coca-Cola HBC, o οποίος με το επιχειρηματικό του ένστικτο και τις σταθερές αξίες του, δημιούργησε μια επιχείρηση που σήμερα είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμφιαλωτές μας παγκοσμίως.