«Η χρηματοδότηση των νεοφυών επιχειρήσεων στην Ευρώπη έχει περιοριστεί σχεδόν κατά το ήμισυ, σε σύγκριση με το 2022. Αλλά δεν είναι όλα τόσο άσχημα, αφού η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μια αχτίδα ελπίδας». Αυτοί οι τίτλοι κατέκλυζαν τα άρθρα διεθνών μέσων ενημέρωσης λίγα λεπτά μετά τη δημοσίευση της έκθεσης της Atomico με τίτλο «State of European Tech 23». Στην ετήσια αυτή έκθεση, η επενδυτική εταιρεία με έδρα το Λονδίνο αποτυπώνει αναλυτικά την πορεία της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο το 2023.
Σταθερότητα, αυξημένο ταλέντο και στροφή στην τεχνητή νοημοσύνη. Αυτά είναι σε αδρές γραμμές τα συμπέρασματά της καθώς κάνει έναν απολογισμό της χρονιάς, παρουσιάζοντας τις προκλήσεις με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος ο κλάδος των startups σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι γεγονός πως οι διαρκείς γεωπολιτικές εντάσεις, ο εξαιρετικά επίμονος πληθωρισμός, το υψηλό κόστος δανεισμού και η κατάρρευση της Silicon Valley Bank, της τράπεζας των startups, την περσινή άνοιξη, αποτέλεσαν παράγοντες που οδήγησαν στη «διόρθωση» του κλάδου κατά την τελευταία διετία, έπειτα από μια περίοδο υπερεπενδύσεων.
Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε στα τέλη Νοεμβρίου, το 2023 οι επενδύσεις σε ευρωπαϊκές νεοφυείς εταιρείες θα μειωθούν κατά 45% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Έτσι, το 2023 αυτές ανήλθαν στα 45 δισ. δολ. από 82 δισ. δολ. το 2022 και 100 δισ. δολ. το 2021, έτος κατά το οποίο σημειώθηκε αθρόα άντληση επενδυτικών κεφαλαίων, ακόμη και από εταιρείες με μη βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα. Τέτοιες είναι oι περιπτώσεις εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο quick commerce delivery, πολλές από τις οποίες «άνθησαν» με ταχείς ρυθμούς μέσα στην πανδημία και κατέρρευσαν κατά την επιστροφή μας στην κανονικότητα. Παρ’ όλα αυτά, οι εταιρείες τεχνολογίας στην Ευρώπη (εισηγμένες και μη) ανέκτησαν κατά την περσινή χρονιά τη χαμένη τους αξία, στοιχείο αρκετά ενθαρρυντικό για το μέλλον των ευρωπαϊκών startups. Βάσει της έρευνας, η αποτίμησή τους ανήλθε στα 3 τρισ. δολ. όταν το 2022 είδαν να εξανεμίζονται γύρω στα 400 δισ. δολ.
«Το 2023 πατήσαμε το κουμπί επαναφοράς έπειτα από μια περίοδο υπερεπενδύσεων και μη βιώσιμης ανάπτυξης κατά το 2021 και αρχές του 2022», δήλωσε στο CNBC o επικεφαλής δεδομένων της Atomico, Τομ Βεχμάιερ. «Τώρα βλέπουμε να διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα, ενώ νέα σημάδια ανάκαμψης έχουν αρχίσει να εμφανίζονται». Μοχλό αυτής της ανάπτυξης συνιστά η νέα γενιά της τεχνητής νοημοσύνης (generative AΙ). Κατά τα τέλη του 2022, αυτή βίωσε τεράστια έκρηξη με την εμφάνιση του ChatGPT, του δημοφιλούς chatbot που δύναται να παραγάγει ολόκληρα συγγραφικά έργα υπακούοντας απλώς σε κάποιες γραπτές οδηγίες, ενίοτε και σε λίγες λέξεις. Το δημοφιλές chatbot κατάφερε να εξελίξει μια νέα αγορά και να ανοίξει τη συζήτηση για τις αλλαγές της ΑΙ τόσο στην αγορά εργασίας, όσο και ευρύτερα στην παγκόσμια οικονομία. «Πολύς κόσμος βλέπει την τεχνητή νοημοσύνη και το generative AI σαν το “terminator”, εγώ δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη», μας έλεγε σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Καθημερινή» ο Πολυχρόνης Ξεκαλάκης, διακεκριμένος μηχανικός και chief architect της Nvidia.
«Αντίθετα, οι αλλαγές θα είναι προς το καλύτερο», λέει. «Υπάρχουν εργασίες που είναι επαναλαμβανόμενες και βαρετές, εργασίες που μπορούν να αυτοματοποιηθούν και δεν είναι δημιουργικές. Στο μέλλον αυτές θα τις κάνει η τεχνητή νοημοσύνη». Σύμφωνα με την Atomico, συνολικά 36 ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας συνήψαν συμφωνίες αξίας άνω των 100 εκατ. δολ. φέτος. Έντεκα από αυτές ήταν εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης. Ξεχωρίζουν οι νεοφυείς Mistral της Γαλλίας και Aleph Alpha της Γερμανίας, που άντλησαν πάνω από 400 εκατ. ευρώ η πρώτη και 500 εκατ. ευρώ η δεύτερη. Στο ίδιο διάστημα στις ΗΠΑ, υπήρξαν 37 συμφωνίες με εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ελληνικές startups
Σε ένα δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, όπου η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, ποια είναι η θέση των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων; «Ο τεχνολογικός κλάδος στον οποίο οι ελληνικές νεοφυείς εταιρείες θα επικεντρωθούν τα επόμενα χρόνια είναι αυτός του Generative AI. Αυτό θα συμβεί λόγω της φρενίτιδας που εκδηλώθηκε τον τελευταίο χρόνο με την έλευση του ChatGPT της ΟpenAI, αλλά και τις τεράστιες επενδύσεις από κολοσσούς και γνωστά venture capitals», σημειώνει στο «Κ Επιχειρείν» ο Σταύρος Παπαδόπουλος, ιδρυτής της νεοφυούς εταιρείας TileDB, η οποία σήκωσε, μέσα στο 2023, 34 εκατ. δολάρια από την AlleyCorp, τη Lockheed Martin, την Intel Capital και το ελληνικό επενδυτικό κεφάλαιο Big Pi Ventures, μεταξύ άλλων. Η εταιρεία έχει αναπτύξει πλατφόρμα διαχείρισης ακόμα και άκρως περίπλοκων δεδομένων (γενετικά δεδομένα, βίντεο, δορυφορικές εικόνες κ.λπ.), τα οποία παραδοσιακές βάσεις αδυνατούν να επεξεργαστούν. «Προσωπικά θεωρώ ότι χρειάζεται πολλή προσοχή, καθώς οι startups στην Ελλάδα θα πρέπει να αποδείξουν πως έχουν δυνατό και καινοτόμο ΙP προκειμένου να λάβουν χρηματοδότηση και να επιβιώσουν σε αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον», προειδοποιεί ο κ. Παπαδόπουλος.
Στόχοι επενδυτών
Tο δυσμενές περιβάλλον και η σταδιακή μετάβαση των εταιρειών από την «ανάπτυξη με κάθε κόστος» στην ανάγκη επίτευξης οργανικής κερδοφορίας οδήγησε σε περικοπές και στην απόλυση εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων από τον κλάδο της τεχνολογίας παγκοσμίως. Σύμφωνα με την πλατφόρμα συλλογής δεδομένων Crunchbase, μόνο στις ΗΠΑ, από τις αρχές του 2022 μέχρι τον Νοέμβριο του 2023, περισσότεροι από 270.000 εργαζόμενοι σε εταιρείες τεχνολογίας έχασαν τη δουλειά τους, αριθμός που είναι ακόμη μεγαλύτερος, εάν συνυπολογιστούν και οι απολύσεις σε μικρές νεοφυείς επιχειρήσεις. Γι’ αυτές, ωστόσο, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Μάλιστα, την ώρα που κολοσσοί όπως η Amazon αλλά και η Google έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου για να δημιουργήσουν ισχυρά chatbots τεχνητής νοημοσύνης, αυτές εξακολουθούν, σύμφωνα με το Crunchbase, να προχωρούν σε απολύσεις.
Στη διάρκεια του 2023, 36 ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας συνήψαν συμφωνίες αξίας άνω των 100 εκατ. δολ. Οι 11 ήταν εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης.
Όπως διαμηνύουν παράγοντες της αγοράς, οι ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις (όσες έχουν παρουσία ή έδρα στην Ελλάδα) διατήρησαν την ανθεκτικότητά τους απέναντι στους κραδασμούς που σημειώθηκαν στην παγκόσμια οικονομία, αφού –εν αντιθέσει με άλλες εταιρείες του εξωτερικού– καμία δεν είχε σηκώσει κεφάλαια σε παράλογα υψηλές αποτιμήσεις. Ορισμένες, όπως η εταιρεία εκμετάλλευσης ακινήτων Blueground, προχώρησαν φέτος σε περικοπές θέσεων εργασίας (περίπου 15%), ενώ άλλες αντιμετώπισαν δυσκολίες κατά την άντληση κεφαλαίων, γεγονός βέβαια που δεν αποδίδεται μόνο στο δυσμενές παγκόσμιο περιβάλλον, αλλά και στο επενδυτικό κενό που υπήρχε τελευταία στην εγχώρια αγορά των venture capitals. «Το 2023 αποτέλεσε περίοδο επαναπροσδιορισμού για το οικοσύστημα των startups στην Ελλάδα», λέει στο «Κ Επιχειρείν» ο Δημήτρης Καλαβρός-Γουσίου, συνιδρυτής και εταίρος του Found.ation και του Velocity.Partners VC, ενός από τα funds του Equifund. «Με τα εγχώρια ταμεία (VCs) να επικεντρώνονται στη δημιουργία των διαδόχων funds τους, η ροή επενδυτικών κεφαλαίων προς εταιρείες αρχικού σταδίου ήταν σχετικά χαμηλή, με το συνολικό ποσό επένδυσης για το 2023 να κλείνει με πτώση κατά 30% στο early stage (pre-seed & seed) σε σχέση με το 2022», εκτιμά. «Αυτή η “ηρεμία” αναμένεται να διακοπεί το 2024, καθώς αυτά τα ταμεία θα αρχίσουν να επενδύουν και πάλι ενεργά στην αγορά». Πάντως, διαθέσιμα κεφάλαια για τον σχηματισμό επενδυτικών κεφαλαίων υπάρχουν.
Το 2023 συστάθηκαν «διάδοχα» επενδυτικά σχήματα, όπως τα Big Pi ΙΙ, Uni.Fund II, Metavallon VC II, αντλώντας κεφάλαια τόσο από θεσμικούς επενδυτές (Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων, που αξιοποιεί κεφάλαια και από το Ταμείο Ανάκαμψης), όσο και από ιδιώτες. Ωστόσο, έχουν εμφανιστεί και νέα σχήματα, κάποια εκ των οποίων ομολογουμένως δεν είναι, για την ώρα, ιδιαίτερα ενεργά.
Για τον Αρίστο Δοξιάδη, εταίρο στο ελληνικό επενδυτικό κεφάλαιο Big Pi Ventures, η χρηματοδότηση των startups στην Ελλάδα δεν εξαρτάται τόσο από το μακροοικονομικό περιβάλλον (δηλαδή τα επιτόκια), όσο από την ύπαρξη funds με αρκετό διαθέσιμο κεφάλαιο τη συγκεκριμένη περίοδο. «Το 2022 και το 2023, πέντε από τις επενδυτικές ομάδες που είχαν αναλάβει τη διαχείριση κεφαλαίων του Equifund (το 2017 και το 2018) ανέλαβαν τη διαχείριση νέων κεφαλαίων για νεοφυείς επιχειρήσεις από την ΕΑΤΕ, μαζί με ιδιωτικά κεφάλαια. Σε αυτές περιλαμβάνεται το Big Pi.
Προστέθηκαν και άλλες δύο ή τρεις ομάδες. Όλοι έχουμε στόχο να επενδύσουμε το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων χρημάτων μέχρι το 2026 περίπου, που σημαίνει ότι αναζητούμε εντατικά καλές περιπτώσεις εταιρειών σε στάδιο seed ή series Α». Ωστόσο, μιλώντας στο «Κ Επιχειρείν», παρατηρεί πως «για τις εταιρείες που μεγάλωσαν και αναζητούν χρηματοδοτήσεις από 10 εκατ. και πάνω (Series B ή C), η κατάσταση είναι διαφορετική». Όπως σημειώνει, «απευθύνονται σε μεγαλύτερα διεθνή funds, που συνολικά έχουν περιορίσει τις επενδύσεις τους και δίνουν χρήματα σε χαμηλότερες αποτιμήσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η λύση συχνά είναι μια ενδιάμεση χρηματοδότηση (bridge) από τους υπάρχοντες μετόχους, μέχρι να βελτιωθεί το επενδυτικό κλίμα».
Χρηματοδοτήσεις
Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές startups, στοιχεία του Marathon Venture Capital δείχνουν πως οι χρηματοδοτήσεις από τις αρχές του έτους μέχρι τον Νοέμβριο του 2023 είναι μειωμένες σε σχέση με το 2022. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως ο κλάδος δεν αναπτύσσεται, το αντίθετο μάλιστα. Κάποιοι εκτιμούν πως αυτό το «ξεκαθάρισμα» είναι έως και απαραίτητο, ώστε να ανθήσουν όσες εταιρείες έχουν βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. «Παρατηρείται μια αισθητή μείωση έως και 60% στα ποσά που επενδύθηκαν το 2023 σε σύγκριση με αυτά που είχαν επενδυθεί το 2022 και το 2021. Ωστόσο, ας έχουμε υπόψη πως αυτές τις δύο χρονιές καταγράφηκαν πολλές περιπτώσεις υπερεπενδύσεων. Επίσης, ο αριθμός των χρηματοδοτικών γύρων είναι σχετικά σταθερός», σημειώνει στο «Κ Επιχειρείν» ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, εταίρος στο Marathon Venture Capital. «To 2023 αποδεικνύεται η χειρότερη χρονιά την τελευταία δεκαετία για την άντληση νέων κεφαλαίων για τα επενδυτικά κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι η ρευστότητα για νέα εγχειρήματα θα είναι σημαντικά μικρότερη». «Από την άλλη, σε αυτές τις περιόδους γίνεται ένα σημαντικό ξεκαθάρισμα. Επίσης, οι startups καλούνται να μεγαλώσουν μεν, αλλά με βιώσιμο τρόπο, χωρίς τη διαρκή τονωτική ένεση επενδυτικών κεφαλαίων», υποστηρίζει.
Από τις αρχές του 2023 μέχρι και τις αρχές Δεκεμβρίου (οπότε γράφονται αυτές οι γραμμές), οι ελληνικές νεοφυείς εταιρείες με έδρα ή παρουσία στην Ελλάδα σήκωσαν μέσω Αύξησης Μετοχικού Κεφαλαίου (δεν περιλαμβάνονται επενδύσεις με δάνεια) 279 εκατ. δολάρια σε 53 γύρους χρηματοδότησης από περίπου 52 διεθνείς και εγχώριους επενδυτές. Αντίθετα, το 2022 οι εταιρείες άντλησαν 720 εκατ. δολάρια, με το μεγαλύτερο ποσό των κεφαλαίων να συγκεντρώνουν μόλις τρεις εταιρείες: η Viva Wallet, η ελληνικών συμφερόντων Aisera, που άντλησε 90 εκατ. δολ., και η επίσης ελληνικών συμφερόντων εταιρεία crypto, Mysten Labs, η οποία σήκωσε 300 εκατ. δολ. από διεθνείς επενδυτές. Εάν στις μετρήσεις για το 2023 συμπεριληφθούν και οι επενδύσεις προς εταιρείες τεχνολογίας που έχουν μεν «ελληνικές» καταβολές, αλλά δεν δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, το σύνολο των κεφαλαίων ξεπερνά το 1 δισ. δολ. Στην τελευταία κατηγορία περιλαμβάνονται περιπτώσεις όπως η αμερικανική Runway. Ο Έλληνας Αναστάσης Γερμανίδης και οι Χιλιανοί Kρίστομπαλ Βαλενζουέλα και Αλεχάντρο Ματαμάλα έχουν αναπτύξει ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης (generative AI) που μετουσιώνει μία γραπτή περιγραφή έως και 200 χαρακτήρων σε ολιγόλεπτη σκηνή από ταινία μικρού μήκους. Αφού λάνσαρε το τελευταίο της μοντέλο, η εταιρεία από τη Νέα Υόρκη άντλησε 141 εκατ. δολ. από τη Nvidia, την Google και τη Salesforce σε μια αποτίμηση κοντά στο 1,5 δισ. δολ. (unicorn). «Ακόμη είμαστε στην αρχή. Στόχος μας είναι να παραχθεί με την τεχνολογία μας μια δίωρη ταινία, κάτι που προβλέπω να γίνει μέχρι το τέλος του 2024», έλεγε σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» ο κ. Γερμανίδης.
Αρκετοί εκτιμούν πως το «ξεκαθάρισμα» στην αγορά των startups είναι έως και απαραίτητο, ώστε να ανθήσουν όσες εταιρείες έχουν βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Οι νεοφυείς εταιρείες με δραστηριότητα στην Ελλάδα δεν τα πήγαν άσχημα το 2023. Όπως προκύπτει και από τα στοιχεία της Marathon, startups με αρκετά ανταγωνιστικό προϊόν κατάφεραν να «κάμψουν» τις αντιστάσεις κορυφαίων επενδυτών παγκοσμίως και να σηκώσουν μεγάλα ποσά μέσα στη χρονιά. Τέτοιες είναι οι περιπτώσεις της Causaly του Γιάννη Κιαχόπουλου, εταιρείας με ειδίκευση στις βιοεπιστήμες που έχει έδρα στο Λονδίνο και παρουσία στην Αθήνα. Η εταιρεία έχει αναπτύξει πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να διευκολύνει και να επιταχύνει την ανακάλυψη νέων, καινοτόμων θεραπειών, προσελκύοντας φέτος 60 εκατ. δολ. από το ICONIQ Growth. Πρόκειται για επενδυτικό κεφάλαιο που διαχειρίζεται την περιουσία του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ιδρυτή της Facebook, και άλλων δισεκατομμυριούχων, όπως του Τζέρι Γιανκ, συνιδρυτή της Yahoo. Αντίστοιχη πορεία είχε και η Hack the Box των Χάρη Πυλαρινού και Άρη Ζηκόπουλου. Η νεοφυής εταιρεία έχει αναπτύξει πλατφόρμα μέσω της οποίας οι χρήστες μαθαίνουν να «χακάρουν» τα υπολογιστικά συστήματα, αναπτύσσοντας δεξιότητες για την αντιμετώπιση των κυβερνοεπιθέσεων. Με έδρα το Κεντ της Αγγλίας και κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης στον Άλιμο της Αττικής, η εταιρεία σήκωσε νωρίτερα φέτος 55 εκατ. δολ. από το Carlyle Group, με το αμερικανικό private να αποκτά υψηλό μειοψηφικό ποσοστό στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας. Υψηλά στη λίστα με τις μεγαλύτερες επενδύσεις (34 εκατ.) φέτος είναι η TileDB του Σταύρου Παπαδόπουλου, όπως και η εταιρεία ευέλικτης μίσθωσης οχημάτων Instacar του Αντώνη Σαμοθράκη, που σήκωσε κεφάλαια ύψους 55 εκατ. ευρώ από Έλληνες επενδυτές, μεταξύ των οποίων η Autohellas και ο όμιλος Olympia.
Στο μέτωπο των εξαγορών ξεχωρίζει το «χρυσό» ντιλ ύψους 110 εκατ. δολ. της Augmenta και των ιδρυτών της, Γιώργου Βαρβαρέλη και Δημήτρη Ευαγγελόπουλου, με την CNH Industrial, τον δεύτερο μεγαλύτερο κατασκευαστή τρακτέρ παγκοσμίως.
Στο μεταξύ, φέτος απορροφήθηκαν από κολοσσούς και πολύ μικρές εταιρείες, κάποιες εκ των οποίων αδυνατούσαν σε ένα τέτοιο περιβάλλον να σηκώσουν κεφάλαια από επενδυτές. Κίνητρο για τις εξαγορές; Το ταλέντο (acquihiring). Ενδεικτικά, η αμερικανική Cisco εξαγόρασε την Code BGP και την ολιγομελή ομάδα της, ενώ η Dell φέρεται να εξαγόρασε την ομάδα της Mist.io, που παρέχει λύσεις τεχνολογίας για τη διαχείριση του cloud. Παράλληλα, μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου ήταν γνωστό πως και η Intel είχε προχωρήσει σε αντίστοιχου είδους εξαγορά εταιρείας λογισμικού.
«Η χρονιά που φεύγει παρουσίασε πλήθος θετικών ειδήσεων, είτε με τη μορφή ισχυρών εξαγορών ελληνικών συμφερόντων τεχνολογικών εταιρειών –χαρακτηριστικά τα παραδείγματα των MarineTraffic και Augmenta– είτε με τη μορφή σημαντικών γύρων επενδύσεων, σε εταιρείες όπως οι Causaly και Instacar, εξελίξεις οι οποίες επιβεβαιώνουν πως κατά την τελευταία πενταετία έχουν γίνει σοβαρά βήματα ωρίμανσης στο εγχώριο τεχνολογικό επιχειρείν», εκτιμά ο Δημήτρης Καλαβρός-Γουσίου.
«Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουμε καταφέρει να προσελκύουμε το ενδιαφέρον των καλύτερων funds, αλλά και διεθνών στρατηγικών επενδυτών, όπως ICONIQ, Carlyle, Insight Partners, CNH Industrial, Cisco κ.λπ. Προφανώς, για να υπάρξει μεγαλύτερος αντίκτυπος στην οικονομία, θα θέλαμε όλο το οικοσύστημα να ήταν δέκα φορές μεγαλύτερο», λέει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος.
Το 2023, οι επενδύσεις σε ευρωπαϊκές νεοφυείς εταιρείες θα μειωθούν κατά 45% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, φθάνοντας τα 45 δισ. δολ.
Επενδυτικά κεφάλαια έτοιμα για να επενδύσουν υπάρχουν, νέες ιδέες τελικά υπάρχουν; Αυτός ο προβληματισμός προκύπτει και από στοιχεία του Crunchbase, σύμφωνα με τα οποία την τελευταία τριετία παρατηρείται παντού στον κόσμο ένα φρένο στη δημιουργία νέων startups. Kάτι που οφείλεται αφενός στον φόβο ανάληψης ρίσκου κατά τη διάρκεια της πανδημίας (με εξαίρεση κλάδους που συγκυριακά γνώρισαν ανάπτυξη, όπως αυτός του online delivery), αφετέρου στο σφιχτό επενδυτικό περιβάλλον, όπως αυτό διαμορφώθηκε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον πληθωρισμό και τη συνεπακόλουθη αύξηση του κόστους δανεισμού. Ωστόσο, κατά την Atomico, η Ευρώπη ξεπερνά τις ΗΠΑ ως προς τον αριθμό των νέων startups που δημιουργούνται κάθε χρόνο. Κατά μέσο όρο, 15.200 νέες εταιρείες ιδρύονται στην Ευρώπη κάθε χρόνο, όταν στις ΗΠΑ ο αντίστοιχος αριθμός ανέρχεται στις 13.700. Στην κορυφή εκείνων των χωρών που δημιουργούν εύφορο έδαφος για τη σύσταση νέων startups είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και ακολουθούν η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία.
Χρονιά επανεκκίνησης το 2024
Ποιες είναι όμως οι κυρίαρχες τάσεις και στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τους επενδυτές και τους startuppers; «Το 2024 θα είναι χρονιά ουσιαστικής επανεκκίνησης του ελληνικού οικοσυστήματος, με μια σημαντική σοδειά νέων εταιρειών να είναι ante portas», λέει ο κ. Καλαβρός-Γουσίου, ο οποίος «βλέπει» στον ορίζοντα και… εξαγορές. «Bλέπουμε ιδιαίτερη κινητικότητα στον χώρο του AI αλλά και των Enterprise Solutions – το δεύτερο άλλωστε αποτελεί εδώ και χρόνια από τους βασικούς άξονες του εγχώριου τεχνολογικού επιχειρείν. Από το δεύτερο μισό του έτους θα δημιουργηθεί χώρος για νέα exits εταιρειών οι οποίες αποτελούν μέρος των χαρτοφυλακίων των funds της περιόδου του Equifund». Εκπρόσωποι του Big Pi βλέπουν στην Ελλάδα καλές ομάδες, με υψηλής ποιότητας προϊόντα τεχνολογίας. «Εμείς βλέπουμε καλές ομάδες με εξαιρετικά προϊόντα σε κλάδους όπως η ιατρική τεχνολογία ή η πράσινη ενέργεια, που αξιοποιούν τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη και στην επιστήμη δεδομένων, αλλά συμβαδίζουν και με τις νέες προτεραιότητες της κοινωνίας για καθαρό περιβάλλον και καλύτερες υπηρεσίες υγείας. Εκτιμώ ότι οι επόμενες επιτυχίες του οικοσυστήματος θα έχουν τέτοια χαρακτηριστικά», προβλέπει ο κ. Δοξιάδης.
Ο Σταύρος Παπαδόπουλος, ιδρυτής της TileDB, εκτιμά πως τα επόμενα χρόνια ανάμεσα στους κλάδους που θα απασχολήσουν τις ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις «είναι αυτός της πράσινης ενέργειας». Ο ίδιος ωστόσο σημειώνει πως «το ζήτημα εδώ είναι ότι ο κλάδος είναι βαθιά επιστημονικός και απαιτείται άρτια καταρτισμένο ταλέντο με τεχνικές γνώσεις για να δημιουργήσει κανείς τέτοια εταιρεία. Παράλληλα, απαιτούνται μεγάλα ποσά αντληθέντων κεφαλαίων από τα venture capitals, με τον ορίζοντα αποεπένδυσης να αποδεικνύεται μεγάλος. Αυτό καθιστά την εξασφάλιση χρηματοδότησης εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον». Στροφή σε κλάδους στους οποίους στο παρελθόν δεν είχαν διοχετευθεί μεγάλα ποσά κεφαλαίων βλέπει από δω και στο εξής ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, εταίρος στο Marathon Venture Capital. «Σε παγκόσμιο επίπεδο βλέπουμε μια μεταστροφή από τους δημοφιλείς κλάδους της τελευταίας δεκαετίας, όπως marketplaces και software-as-a-service, σε τομείς υψηλότερου ρίσκου, όπως ρομποτική, εφοδιαστική αλυσίδα, ενέργεια, υγεία και άμυνα. Πρόκειται για τομείς όπου η τεχνολογία ακόμη δεν έχει εισχωρήσει».
Απαντώντας στο διαρκές ερώτημα σχετικά με τα μέτρα ενίσχυσης του κλάδου των startups στην Ελλάδα, ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος δίνει τη δική του λακωνική απάντηση: «Για να ενισχυθεί ο κλάδος των startups στην Ελλάδα, χρειάζεται αλλαγή κουλτούρας». Επεκτείνοντας τη σκέψη του, λέει ότι «χρειάζεται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, καλύτερη κατανόηση των ευκαιριών που έρχονται σε παγκόσμιο επίπεδο και μεγαλύτερο αίσθημα προσφοράς στη χώρα». Για παράδειγμα, «χρειαζόμαστε περισσότερα παραδείγματα σαν των ιδρυτών της εταιρείας Lambda Automata, που άφησαν μεγάλες καριέρες στο εξωτερικό για να γυρίσουν στην Ελλάδα, να δημιουργήσουν και να συνεισφέρουν στη χώρα». «Άλλωστε, εάν δεν το κάνουμε εμείς οι ίδιοι, ποιον περιμένουμε να μας φέρει την ανάπτυξη;» διερωτάται.