Μεγάλωσε τη δεκαετία του ’80, στα χρόνια της ελληνικής τουριστικής «άνοιξης». Πολλά έχουν αλλάξει από τότε για τον τουρισμό μας. Ο πυρήνας του, όμως, όχι. «Αυτά που σε κάθε μορφή του τον διατρέχουν πάντα είναι το αληθινό νοιάξιμο, το αυθόρμητο χαμόγελο, η επιπλέον προσπάθεια και το καμάρι που βάζουμε όλοι όσοι, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, ερχόμαστε σε επαφή με φιλοξενούμενους στην πατρίδα μας. Είναι η επιθυμία να μοιραστούμε τον καλύτερό μας εαυτό, να τους δείξουμε τις ομορφιές της Ελλάδας, να τους μιλήσουμε και όχι απλώς να τους εξυπηρετήσουμε. Είναι αυτή η μη ακριβώς προσδιορίσιμη ποιότητα πέρα και πάνω από ό,τι μπορεί κανείς να καταγράψει σε standards και προδιαγραφές. Έτσι ορίζω την ελληνική φιλοξενία», λέει η Αγάπη Σμπώκου, συνδιευθύνουσα σύμβουλος των Phaea Resorts, μέλος του ΔΣ του ΣΕΤΕ και αντιπρόεδρος της Marketing Greece και του IΝΣΕΤΕ. «Και, ευτυχώς, μέσα από την ενηλικίωση του τουρισμού μας όχι μόνο δεν χάθηκε, αλλά και μερικά φαινόμενα προς την αντίθετη κατεύθυνση τείνουν πια να εκλείψουν. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι σε έρευνα που έγινε για λογαριασμό της Marketing Greece η επαφή των τουριστών με τους ανθρώπους της πατρίδας μας αναδείχθηκε ως το σημαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημά της έναντι ανταγωνιστριών χωρών».
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις, ή και ευκαιρίες, που βλέπετε για τον τουρισμό την επόμενη μέρα μετά την πανδημία;
Είναι προφανές ότι προκύπτουν πολύ μεγάλες προκλήσεις έπειτα από ένα τόσο δυνατό σοκ. Ωστόσο, είμαι αισιόδοξη, γιατί αντιλαμβάνομαι τις προκλήσεις της κρίσης που βιώνουμε τώρα ως ένα αναγκαστικό «hard reset» για όλους μας. Ως ευκαιρία να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο είναι στημένη η δουλειά μας, να πραγματοποιήσουμε ως κλάδος την ενδοσκόπηση που χρειάζεται εξετάζοντας τον προορισμό Ελλάδα στο σύνολό του, με τα μάτια όμως, του ταξιδιώτη και κάνοντας –και ως δημόσιος, και ως ιδιωτικός τομέας– ό,τι απαιτείται για να τον προστατεύσουμε και να αναδείξουμε τα στοιχεία που τον καθιστούν ξεχωριστό. Σημαντική πρόκληση είναι να να κρατήσουμε νέους μορφωμένους ανθρώπους και να να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για να γυρίσουν άλλοι. Ο τουρισμός, ως δυναμικός κλάδος, όχι μόνο πρέπει να το κάνει, αλλά και το χρειάζεται. Είμαι επίσης πεπεισμένη ότι η σχέση μας με το ταξίδι και τον τουρισμό επαναπροσδιορίζεται. Ένα παράδειγμα είναι η έννοια του πολυτελούς προϊόντος, του luxury, η οποία αποκτά νέες εκδοχές. Οι άνθρωποι δεν θα ταξιδεύουν ακολουθώντας γενικά τάσεις και μόδες, δεν θα αναζητούν το ιδανικό φόντο για τις φωτογραφίες που θα ανεβάζουν στα σόσιαλ μίντια. Ο κόσμος μετακινείται προς την ουσιαστική επαφή με τον πολιτισμό, την τέχνη και την ιστορία ενός τόπου, με τους ανθρώπους του, με τη φύση, με τον πρωτογενή τομέα. Επιζητεί, δηλαδή, ουσιαστική σύνδεση με τον προορισμό, με την πραγματική ζωή. Και αυτό αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από συνολικές, αυθεντικές εμπειρίες, οι οποίες δεν θα μας ευχαριστούν απλώς αλλά θα μας «μεταμορφώνουν».
Η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί σε καλύτερη θέση από άλλες χώρες κι αν ναι γιατί;
Η χώρα μας βρίσκεται σε προνομιακή θέση. Οι λόγοι είναι πολλοί. Είναι η ξεχωριστή φυσική ομορφιά και πολυμορφία της. Το ισχυρό brand name της – τουριστικά θα τολμούσα να πω ότι είναι διπλό: η Ελλάδα και τα ελληνικά νησιά. Η σχέση της με το καλοκαίρι και πώς ως προορισμός σχεδόν το ορίζει. Η αίσθηση ασφάλειας που αισθάνεται κανείς στην Ελλάδα. Η επαφή με τους ανθρώπους και η φιλοξενία. Και, βέβαια, τα οφέλη τα οποία προέκυψαν από τη διαχείριση της πανδημίας το περσινό καλοκαίρι, χάρη στο σοβαρό και συγκροτημένο σχέδιο που εκπονήθηκε από την κυβέρνηση και τους επαγγελματίες.
Πώς προετοιμάζεστε ως όμιλος γι’ αυτή τη νέα εποχή;
Η αδελφή μου η Κωστάντζα και εγώ, αναλαμβάνοντας τα ηνία της επιχείρησης από τον πατέρα μας, Γιάννη Σμπώκο, και με αίσθηση ευθύνης προς τους νέους μας μετόχους, κάναμε και κάνουμε πολύ συστηματική δουλειά επαναπροσδιορισμού της ταυτότητάς μας και της λειτουργικής μας αρτιότητας, ώστε να έρθει οργανικά η ανάπτυξη που οραματιζόμαστε. Έχουμε θέσει ως πυλώνες της εταιρείας μας τη βιωσιμότητα και την καινοτομία και προσπαθούμε να φέρνουμε κοντά μας ανθρώπους που σκέφτονται όπως εμείς. Προβάλλουμε και αναδεικνύουμε την Ελλάδα και την Κρήτη που εμείς αγαπάμε και ένα τουριστικό προϊόν με «ψυχή». Επενδύουμε στην εσωτερική μας οργάνωση και στην ανάδειξη του ανθρώπινου δυναμικού μας. Θέτουμε τις αρχές του design thinking σε κάθε μας πρωτοβουλία. Αφουγκραζόμαστε τις αληθινές ανάγκες κάθε ταξιδιώτη. Εξελισσόμαστε επιδιώκοντας να βρισκόμαστε στην πρωτοπορία: όχι να ακολουθούμε τις τάσεις, αλλά να τις συνδιαμορφώνουμε.
Υπάρχει κάποιο στερεότυπο για τις γυναίκες σε θέσεις ευθύνης που να σας προκαλεί θυμό;
Θα είμαι ειλικρινής. Δεν αισθάνομαι ότι έχω ταλαιπωρηθεί από τέτοια στερεότυπα. Οι γονείς μας μας μεγάλωσανμε τρόπο που να μην αισθανόμαστε ότι υπάρχει κάτι το οποίο δεν μπορούμε να καταφέρουμε λόγω του φύλου μας. Προφανώς έως έναν βαθμό βοηθηθήκαμε και η αδελφή μου και εγώ από τη θέση μας στην εταιρεία, αλλά και από τον ίδιο τον τουρισμό, έναν κλάδο στον οποίο οι γυναίκες διαχρονικά ξεχωρίζουν, καθώς και από την ίδια την Κρήτη όπου μεγαλώσαμε – τόπο με παράδοση μητριαρχική. Αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί το γεγονός ότι τέτοια στερεότυπα εξακολουθούν να υπάρχουν και προφανώς με ενοχλούν πολύ. Με ενοχλεί, για παράδειγμα, ότι μια δυναμική πολιτικός συχνά περιγράφεται ως υστερική ή αντιπαθητική, ενώ ένας άνδρας με αντίστοιχο προφίλ θεωρείται δυναμικός ότι δεν υπάρχει ισοτιμία στις αμοιβές και ότι κάποιες θέσεις μοιάζουν ακόμα να είναι απροσπέλαστες σε γυναίκες.
Τι σημαίνει για εσάς «ισορροπία επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής» και με πόσο κόπο επιτυγχάνεται;
Ισορροπία σημαίνει να έχεις πάθος για ό,τι κάνεις, γιατί έτσι δεν θα το αισθάνεσαι ποτέ σαν βάρος. Σημαίνει επίσης να μπορείς να δώσεις όλη σου την προσοχή και το νοιάξιμο στην οικογένειά σου, όταν είσαι μαζί τους, και να μην τρέχει το μυαλό σου αλλού. Να να είσαι εκεί, απολύτως παρούσα, για τα προβλήματα αλλά και για τις χαρές. Στην καθημερινότητα. Όχι σε ξεσπάσματα. Σημαίνει επίσης να αφήνεις χώρο στον εαυτό σου να εξελίσσεται. Να ακούς τις πραγματικές σου ανάγκες και να μην επιτρέπεις στις ενοχές να σε σπρώχνουν σε λάθος επιλογές. Αυτό επιτυγχάνεται με κόπο, μέσα από μια συνειδητή διαδικασία. Δεν γίνεται στην τύχη.
Υπάρχει κάποια συμβουλή που σας δόθηκε στο ξεκίνημά σας και τη θυμάστε πάντα;
Ναι, από τον πατέρα μου, να σπουδάσω και να ασχοληθώ με κάτι που θα αγαπώ πραγματικά. Και από τον πρώτο άνθρωπο για τον οποίο εργάστηκα μετά τη Νομική, τον Γιάννη Δρυλλέρακη: να μαθαίνω κάτι κάθε μέρα και να ξέρω τι είναι αυτό. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να προχωράς συνειδητά.
Τι θα συμβουλεύατε, με τη σειρά σας, μια νέα γυναίκα που ξεκινά τώρα την επαγγελματική της πορεία;
Να θεωρεί το φύλο της προσόν και να μην τοποθετείται ποτέ αμυντικά σε σχέση με αυτό. Την αξία μας πρέπει πρώτα απ’ όλους να την πιστεύουμε εμείς οι ίδιες. Δεν μου αρέσει να βλέπω γυναίκες να υιοθετούν ανδρικές συμπεριφορές πιστεύοντας ότι έτσι θα γίνουν πιο εύκολα αποδεκτές. Μια γυναίκα φέρνει διαφορετικά πράγματα «στο τραπέζι»: άλλες σκέψεις, άλλες εμπειρίες, ίσως και ιδιότητες την ενσυναίσθηση και την ικανότητα για multi-tasking τη μεγαλύτερη τάση για συνεργασία.
Τι από όσα έχετε πετύχει στον επαγγελματικό στίβο σάς κάνει περισσότερο υπερήφανη για τον εαυτό σας;
Θα ξεχώριζα τη συμβολή μου στο να γίνει το Blue Palace ό,τι είναι σήμερα. Τελειώνοντας τις σπουδές μου, επέστρεψα στην Κρήτη και ασχολήθηκα με το να «στηθεί» ως προϊόν αυτό το ξενοδοχείο, που αποτελεί μέχρι σήμερα τη ναυαρχίδα της εταιρείας μας. Ασχολήθηκα με την τοποθέτησή του στην αγορά, τις πωλήσεις, το marketing, το product development, το PR και με τη σύμβασή μας με την Starwood Hotels and Resorts τότε, Marriott International στη συνέχεια. Ανέλαβα εξ ολοκλήρου αυτα τα κομμάτια – όχι χωρίς συγκρούσεις. Επέμεινα, όμως, και το αποτέλεσμα με δικαίωσε. Αυτή η επιτυχία μού έδωσε αργότερα την ώθηση, την τεχνογνωσία και την αναγνώριση στον χώρο μας, ώστε να μου ζητηθεί να συμμετάσχω, ως μέλος του ΔΣ του ΣΕΤΕ, στη δημιουργία της Marketing Greece. Αυτό που σήμερα με κάνει υπερήφανη και με κινητοποιεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι το καινούργιο ξεκίνημά μας με την Κωστάντζα, την αδελφή μου. Αισθάνομαι τυχερή που έχω στο πλάι μου έναν άνθρωπο του οποίου τις ικανότητες και το ήθος εμπιστεύομαι απόλυτα και να δημιουργούμε μαζί κάτι νέο. Η εταιρεία μας, τα Phaea Resorts, είναι συνέχεια της «κληρονομιάς» του πατέρα μας αλλά έχει και πολύ έντονα τη δική μας σφραγίδα.
Τι έχετε μάθει για τη ζωή και τους ανθρώπους υπηρετώντας τον τουρισμό;
Ότι η σκληρή δουλειά, η συγκροτημένη σκέψη και ο σεβασμός για τους άλλους σε πάνε πάντα μακριά. Ίσως όχι πιο γρήγορα, αλλά δεν πειράζει.
Και για τον εαυτό σας; Δεν είναι κάθε επάγγελμα και ένα «ταξίδι» αυτογνωσίας;
Απολύτως. Όσο μεγάλωνα, νόμιζα ότι δεν μου αρέσει ο τουρισμός. Η εμπειρία μου στην πρώτη μου δουλειά με έκανε να βλέπω με σκεπτικισμό την προοπτική τού να μπω στην οικογενειακή επιχείρηση και να ασχοληθώ με τον τουρισμό, που μου φαινόταν απλοϊκός και στατικός. Ανακάλυψα όμως ότι μου άρεσαν οι επιχειρήσεις και όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθώ με κάτι από το ξεκίνημά του, να το χτίσω μόνη μου, παίρνοντας ρίσκα, το το αγάπησα. Ανακάλυψα ότι μου δίνει τη δυνατότητα να εκφράσω όχι μόνο την πιο συγκροτημένη μου πλευρά, αλλά και μια πιο δημιουργική, την οποία είχα μάθει να υποτιμώ – ως λιγότερο στιβαρή.