Υπάρχουν επιχειρήσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ οι οποίες έχουν όλη την καλή διάθεση να επενδύσουν σε μια νεοσύστατη εταιρεία στην Ελλάδα, αρκεί να πληροί τα επενδυτικά τους κριτήρια. Το μήνυμα αυτό στέλνει ο Founding Partner του Index Ventures –ίσως το μεγαλύτερο venture capital fund στην Ευρώπη– Νιλ Ρίμερ, ο οποίος εμψυχώνει τους νέους Έλληνες επιχειρηματίες προκειμένου να καινοτομήσουν.
Η κρίση COVID-19 και το πακέτο τόνωσης της ΕΕ δυνητικά αποτελούν ευκαιρία για μια πλήρη επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας. Θα μπορούσε η Ελλάδα να γίνει κόμβος startup / υψηλής τεχνολογίας;
Έχουμε δει συχνά τις περιόδους της κρίσης να γίνονται καταλύτες για επιχειρηματικότητα και καινοτομία – εν μέρει επειδή οι επιχειρήσεις έχουν λιγότερα να χάσουν λαμβάνοντας ένα ρίσκο, αλλά και επειδή η κρίση εκθέτει τα σημεία στα οποία προϊόντα και υπηρεσίες πάσχουν, με αποτέλεσμα οι ευκαιρίες για την κάλυψη αυτών των αναγκών να γίνονται πιο σαφείς και ενεργές. Η Ελλάδα βρισκόταν στη διαδικασία της ανάκαμψης από την τελευταία μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση και από τις συνέπειες της δικής της κρίσης χρέους, προτού χτυπήσει η COVID-19. Χάρη σε μια εξαιρετική ηγεσία, ο αντίκτυπος της πανδημίας στην υγεία ήταν μικρός, ωστόσο οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι πολύ επώδυνες λόγω της εξάρτησης της Ελλάδας από τον τουρισμό. Παρά το γεγονός ότι οι τουρίστες θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στη χώρα σε μεγάλους αριθμούς, είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα να μειώσει την εξάρτησή της από αυτόν τον τομέα. Η διευκόλυνση των επιχειρηματιών ώστε να ξεκινήσουν φιλόδοξες επιχειρήσεις που αξιοποιούν την τεχνολογία και την καινοτομία για να προσφέρουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες θα είναι ζωτικής σημασίας για να συμβεί αυτό.
Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου;
Οι επιχειρηματίες είναι μοναδικά δημιουργικοί, επινοητικοί και με κίνητρο. Δεν χρειάζονται βοήθεια από την κυβέρνηση, πέρα από το να μην μπαίνει στον δρόμο τους. Ο εξορθολογισμός και η ψηφιοποίηση των διαδικασιών, η άντληση κεφαλαίων, η έκδοση μετοχών σε υπαλλήλους και η πρόσληψη και η απόλυση προσωπικού είναι βασικές προϋποθέσεις. Το πιο σημαντικό συστατικό για την οικοδόμηση μιας επιτυχημένης επιχείρησης είναι το ταλέντο. Η διευκόλυνση των startups να προσελκύσουν, να διατηρήσουν και να ανταμείψουν ταλέντα είναι ίσως το πιο σημαντικό πράγμα που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση.
Ποιοι είναι οι κύριοι τομείς με πραγματικό δυναμικό;
Ποια είναι τα όρια της ελληνικής εφευρετικότητας; Πέρα από αυτό, ποια είναι τα όρια της ανθρώπινης εφευρετικότητας; Η πολιτιστική και εθνοτική ποικιλομορφία των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας έχει διευρύνει τη δεξαμενή των ταλέντων και έχει καταστήσει τους Έλληνες επιχειρηματίες πιο συνδεδεμένους με τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ελλάδα διαθέτει εξαιρετικούς μηχανικούς, σχεδιαστές, προγραμματιστές και επιχειρηματίες. Οι πιο φιλόδοξοι ανάμεσά τους θα επιλέξουν κάποιο πρόβλημα που ζητά λύση και θα δημιουργήσουν μία, η οποία θα φτάσει μέσω του διαδικτύου στην παγκόσμια αγορά – όχι μόνο στην Ελλάδα ή στα Βαλκάνια.
Θα μπορούσε η Διασπορά του brain drain να παίξει κάποιον ρόλο σε αυτό; Υπάρχουν μοντέλα, όπως το ισραηλινό για παράδειγμα, που μπορεί να ακολουθήσει η Ελλάδα;
Το Ισραήλ είναι ένα καλό παράδειγμα μιας χώρας που έχει στοιχηματίσει πολύ στην επιχειρηματικότητα και στην καινοτομία. Όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά τον τόπο ως έφηβος τη δεκαετία του ‘70, με θυμάμαι να σκέφτομαι ότι όλοι σε αυτή τη χώρα ήταν είτε οδηγοί ταξί είτε αγρότες. Σήμερα, η τεχνολογία είναι ο κύριος μοχλός της οικονομίας τους. Η Ελλάδα προσφέρει μια τεράστια ποιότητα ζωής, αξιοπρεπείς υποδομές και σταθερή δημοκρατική κυβέρνηση με κράτος δικαίου. Ένας μεγάλος αριθμός ταλαντούχων και φιλόδοξων νέων Ελλήνων εγκαταλείπει τη χώρα για την εκπαίδευσή του και καταλήγει να ακολουθεί καριέρα σε κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας στο εξωτερικό. Σήμερα δεν υπάρχει κρίσιμη μάζα εταιρειών που προσφέρουν ελκυστική αποζημίωση ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο να επιστρέψουν στην Ελλάδα ή να μη φύγουν εξαρχής. Εάν η χώρα φρόντιζε για καλύτερες προϋποθέσεις ώστε να επιτρέψει σε αυτές τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν, αυτό μπορεί να αλλάξει μέσα σε μια δεκαετία.
Δεν έχουμε ισχυρή βάση επιχειρηματικών κεφαλαίων στην Ελλάδα, ούτε καν στην Ευρώπη. Πόσο εύκολο θα ήταν να συγκεντρώνονταν χρήματα για νέες επιχειρήσεις;
Ειλικρινά, δεν πιστεύω ότι η πρόσβαση στα κεφάλαια είναι το πρόβλημα. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επενδυτών επιχειρηματικών συμμετοχών στην Ελλάδα, και αν αυτό δεν είναι αρκετό, υπάρχουν επιχειρήσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ που θα ήταν ευτυχείς να επενδύσουν σε μια ελληνική νεοσύστατη εταιρεία η οποία θα πληρούσε τα επενδυτικά τους κριτήρια.
Η εταιρεία μου επενδύει σε όλη την Ευρώπη και αναζητούμε πάντα φιλόδοξους επιχειρηματίες. Είτε είστε από την Ελλάδα, είτε από τη Γερμανία, είτε είστε ταλαντούχος ιδρυτής με τολμηρή ιδέα η οποία λύνει ένα πραγματικό πρόβλημα για πολλούς ανθρώπους και βελτιώνει τον τρόπο ζωής και εργασίας, θα επενδύσουμε. Προσωπικά θα ήθελα να κάνουμε περισσότερα πράγματα στην Ελλάδα.
Το σπουδαίο του να είσαι επιχειρηματίας το 2020 είναι ότι υπάρχουν πολύ ισχυρές πλατφόρμες και εργαλεία που είναι διαθέσιμα καθαρά σε βάση ενοικίασης. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις διαδικτύου που συναντά κανείς καταφέρνουν, για παράδειγμα, να δημιουργήσουν στοιχειωδώς βιώσιμα προϊόντα, τα οποία δικαιολογούν την αξία της υπηρεσίας τους και τους επιτρέπουν να λαμβάνουν δεδομένα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πελάτες τα χρησιμοποιούν – τι τους αρέσει και δεν τους αρέσει, προτού καν μιλήσουν με ένα venture capital.
Γνωρίζετε καλά την Ελλάδα. Υπάρχουν θεσμικά εμπόδια που πρέπει να αντιμετωπιστούν εκ των προτέρων;
Έχω συναντήσει συχνά Έλληνες που μου έχουν πει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να στηρίξει τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, επενδύοντας σε αυτές και παρέχοντας συμβόλαια. Δεν πιστεύω ότι αυτή είναι η σωστή προσέγγιση. Η κυβέρνηση πρέπει να μελετήσει τι χρειάζεται και τι έχει λειτουργήσει καλά σε μέρη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και μικρότερες χώρες, όπως η Φινλανδία, το Ισραήλ και η Εσθονία, και στη συνέχεια να εφαρμόσει τις αλλαγές που χρειάζονται ώστε οι επιχειρήσεις να εκτοξευτούν.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε μια κουλτούρα ανάληψης ρίσκου. Πόσο σημαντικό είναι για την οικοδόμηση μιας νέας επιχειρηματικής κουλτούρας; Ποιο είναι το μέσο ποσοστό επιτυχίας για νέες επιχειρήσεις;
Δεν πιστεύω ότι οι Έλληνες αποφεύγουν τον κίνδυνο. Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν ζήσει σε συνθήκες υψηλής αβεβαιότητας για πολλές δεκαετίες. Κατά κάποιον τρόπο, το να γεννηθείς στην Ελλάδα είναι ήδη μια επικίνδυνη υπόθεση – και αυτό είναι καλό! Σίγουρα, ορισμένοι θα αναζητήσουν την ασφάλεια μιας κρατικής θέσης, αλλά οι πιο φιλόδοξοι και επινοητικοί είναι ανοιχτοί στην ανάληψη κινδύνων. Ωστόσο, θέλουν να αναλάβουν έξυπνα ρίσκα, όχι εκείνα που είναι καταδικασμένα να αποτύχουν επειδή υπάρχουν δεκάδες τεχνητά εμπόδια στον δρόμο τους. Η επιχειρηματικότητα βασίζεται στην προθυμία ανάληψης κινδύνων που αξίζουν να τους αναλάβει και είναι πρόθυμη να μάθει από αποτυχίες, να προσαρμοστεί και να προσπαθήσει ξανά. Φυσικά περισσότερες επιχειρήσεις αποτυγχάνουν παρά πετυχαίνουν, αλλά η επιτυχία της Silicon Valley βασίζεται στον μικρό αριθμό τεράστιων επιτυχιών, που δημιούργησαν θέσεις εργασίας και ευημερία για εκατομμύρια ανθρώπους.
Η συμβουλή σας προς την ελληνική κυβέρνηση; Η συμβουλή σας προς νέους Έλληνες που θέλουν να δοκιμάσουν νέες επιχειρηματικές ιδέες;
Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος και ενθαρρυμένος από την ηγεσία και τον πραγματισμό της κυβέρνησης. Πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός εκτιμά πραγματικά την αξία της επιχειρηματικότητας –πιθανώς περισσότερο από πολλούς άλλους Ευρωπαίους ηγέτες– και ελπίζω ότι οι προσπάθειες της κυβέρνησής του να εκσυγχρονίσει πολλούς θεσμούς θα κάνουν την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη σπουδαία μέρη για να ξεκινήσουν συναρπαστικές επιχειρήσεις. Στους Έλληνες επιχειρηματίες μπορώ να πω μόνο «έλα, παιδιά, πάμε!».
Η συνέντευξη φιλοξενήθηκε στην ειδική έκδοση της Καθημερινής, «Οι πρωταγωνιστές της ανάκαμψης: 50+ CEOs για την επόμενη μέρα».