Η απουσία ασφαλιστικών δικλίδων στον νόμο Κατσέλη ήταν η αιτία για την καταστρατήγηση του νόμου, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις να λειτουργήσει ως «καταφύγιο» για στρατηγικούς κακοπληρωτές. Στην έννοια των στρατηγικών κακοπληρωτών εντάσσονται όχι μόνον όσοι διαθέτουν εισόδημα και δεν πληρώνουν τις οφειλές τους, αλλά και όσοι βάσει στρατηγικής αποφεύγουν να το κάνουν, γνωρίζοντας ότι δεν θα έχουν επιπτώσεις. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση συστηματικής κατάχρησης του νόμου είναι η υποβολή αίτησης, παρά το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος γνωρίζει εκ των προτέρων ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου. Υπενθυμίζεται ότι οι βασικές προϋποθέσεις για την ένταξη στον νόμο Κατσέλη είναι:
• Ο δανειολήπτης να είναι φυσικό πρόσωπο, δηλαδή να μη διαθέτει εμπορική ιδιότητα.
• Το ύψος της ακίνητης περιουσίας να είναι έως 120.000 ευρώ (για τον άγαμο) προσαυξημένο κατά 40.000 ευρώ για τον έγγαμο και κατά 20.000 ευρώ ανά τέκνο και μέχρι τρία τέκνα.
Η έλλειψη προδικαστικού ελέγχου ώστε να διαπιστώνεται έγκαιρα κατά πόσον ο δανειολήπτης πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου και το μακρύ χρονικό διάστημα έως την εκδίκαση της υπόθεσης –σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούσε ακόμη και τα 10 χρόνια– επέτρεψαν σε οφειλέτες να καταφεύγουν στον νόμο με στόχο να κερδίσουν χρόνο μέχρι να κριθεί η υπόθεσή τους στο δικαστήριο. Το γεγονός ότι με την υποβολή της αίτησης όχι απλώς ξεκινούσε η προστασία, αλλά επιπλέον «πάγωναν» και οι οφειλές, λειτούργησε ως ένα επιπλέον κίνητρο για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, που είχαν κάθε λόγο να ενταχθούν στον νόμο για να «παγώσουν» τις οφειλές τους έως την εκδίκαση της υπόθεσης.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών το ένα τρίτο όσων έχουν προσφύγει στον νόμο συνολικά μέχρι σήμερα ανήκει στις παραπάνω κατηγορίες, κατορθώνοντας με παρόμοιες μεθόδους και πάντα αξιοποιώντας «τα παραθυράκια» του νόμου να κερδίσει χρόνο και να αποφύγει τις υποχρεώσεις του ακόμη και αν η οικονομική του κατάσταση, του επέτρεπε να ανταποκριθεί. Ενδεικτικό της «στρατηγικής» στόχευσης από μερίδα δανειοληπτών, πάντα με βάση στοιχεία των τραπεζών, είναι το γεγονός ότι περί τους 20.000 δανειολήπτες είναι αυτοί που έχουν υποβάλει αίτηση και στη συνέχεια παραιτήθηκαν. Η παραίτηση γίνεται συνήθως λίγο πριν από την εκδίκαση της υπόθεσης και ο οφειλέτης καταφέρνει με αυτόν τον τρόπο να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο πριν ο φάκελος επιστρέψει ξανά στην τράπεζα και αυτή επανεκκινήσει τις διαδικασίες διευθέτησης. Πολλές φορές, μάλιστα, –και φυσικά όχι τυχαία– λίγο πριν από την έναρξη εκ νέου των αναγκαστικών μέτρων, ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει πάλι αίτηση και παραιτείται ξανά όταν η υπόθεση είναι κοντά στην εκδίκαση.
Η ευκολία με την οποία κάποιος μπορεί να «μπαινοβγαίνει» στον νόμο, είναι αποτέλεσμα της ανυπαρξίας ενός προελέγχου κατά το στάδιο υποβολής της αίτησης, όπως συμβαίνει π.χ. στον νόμο για την εξωδικαστική ρύθμιση επιχειρηματικών οφειλών. Αυτή είναι και η αιτία που η πλειονότητα των αιτήσεων απορρίπτεται, αφού υποβάλλονται από οφειλέτες που έχουν εμπορική ιδιότητα και οι οποίοι αν και δεν θα έπρεπε να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής στον νόμο, παροτρύνονται από επιτήδειους –συνήθως δικηγορικά γραφεία που χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις– να το πράξουν, κερδίζοντας έτσι την προσωρινή προστασία μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης, κατά την οποία η αίτηση θα απορριφθεί.
Το απόρρητο των καταθέσεων υπήρξε ένα ακόμη «οχυρό» του νόμου Κατσέλη που καταργήθηκε πολύ πρόσφατα και συγκεκριμένα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2018, οπότε και ενεργοποιήθηκε η άρση του απορρήτου, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι υποθέσεις που ματαιώθηκαν, αλλά και γι’ αυτές που έληξαν με συμβιβασμό κατόπιν παραίτησης του αιτούντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός των υποθέσεων που ματαιώθηκαν στο δικαστήριο εκτοξεύθηκε από 268 το τρίτο τρίμηνο και 1.200 το δεύτερο τρίμηνο στις 3.200 την περίοδο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2018, ενώ οι συμβιβασμοί και οι παραιτήσεις αυξήθηκαν από 360 και 1.384 το τρίτο και το δεύτερο τρίμηνο στις 2.000 το τελευταίο τρίμηνο του 2018. Αιτία, σύμφωνα με ασφαλείς εκτιμήσεις, ήταν η άρση του απορρήτου που θεσμοθετήθηκε ύστερα από επιμονή των τραπεζών για όσους έχουν προσφύγει στον νόμο Κατσέλη από τις 15 Σεπτεμβρίου και μετά. Η αλλαγή αυτή υποχρέωσε σημαντικό αριθμό αιτούντων, που είχαν προφανώς λόγους να μη δεχθούν την άρση του απορρήτου τους, να παραιτηθούν της προστασίας και να διευθετήσουν τις υποχρεώσεις τους με την τράπεζα, ρυθμίζοντας εξωδικαστικά το χρέος τους.