ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ-ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ. Την απόσταση μεταξύ των μεγαλεπήβολων φιλοδοξιών της ενωμένης Ευρώπης και των σκληρών ορίων που επιβάλλει η εθνική πολιτική ανέδειξε η άτυπη Σύνοδος Κορυφής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – τον κοινοτικό προϋπολογισμό για την προγραμματική περίοδο 2021-27. Η σύνοδος ξεκίνησε την Πέμπτη και έληξε χωρίς συμφωνία το βράδυ της Παρασκευής. Οι διαπραγματεύσεις ήταν «μακρές και επώδυνες» –όπως προέβλεψε στην «Κ» στενός συνεργάτης ηγέτη μεγάλης χώρας– αλλά έληξαν άδοξα.
Το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης είχε τεθεί από την πρόταση που κατέθεσε στις 14 Φεβρουαρίου ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ο οποίος έχει αναλάβει τον άθλο επίλυσης της πολυπαραγοντικής αυτής εξίσωσης στο πρώτο τρίμηνο της θητείας του. Στα πέντε χρόνια του ως πρωθυπουργός του Βελγίου, ο κ. Μισέλ κατάφερε επανειλημμένως να συμφιλιώσει θέσεις φαινομενικά ασύμβατες στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό της χώρας του. Το ΠΔΠ όμως αποτελεί ένα νέο επίπεδο πολυπλοκότητας – ειδικά φέτος, που είναι η πρώτη φορά που πρέπει να καταρτιστεί χωρίς την καθαρή συνεισφορά του Ηνωμένου Βασιλείου (60 δισ. σε βάθος επταετίας).
Στη συνέντευξη Τύπου μετά το πέρας της συνόδου, ο κ. Μισέλ μίλησε για «πολύ δύσκολη διαπραγμάτευση», κάνοντας ειδική αναφορά στην αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Δεν υπάρχει ακόμα προγραμματισμός για την αναγκαία επαναληπτική σύνοδο, είπε. Από την πλευρά του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, απαντώντας σε ερώτηση της «Κ», μίλησε για την «εξαιρετικά μαξιμαλιστική θέση» των «φειδωλών τεσσάρων» (Σουηδία, Δανία, Ολλανδία, Αυστρία), «τόσο όσον αφορά το ύψος του προϋπολογισμού όσο και το ύψος των επιστροφών» – θέση που «δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή». Ο κ. Μητσοτάκης πρόσθεσε ότι οι καθαροί συνεισφορείς είναι «οι μεγάλοι ωφελημένοι» της κοινής αγοράς και ότι είναι «πολύ απλοϊκή» η ανάλυση που χωρίζει την Ευρώπη στους «καλούς που πληρώνουν και στα κακά παιδιά που παίρνουν και γκρινιάζουν».
Η πρόταση Μισέλ έθετε ανώτατο όριο δεσμεύσεων 1,094 τρισ. ευρώ ή 1,074% του ευρωπαϊκού Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) – οριακά υψηλότερο από την προηγούμενη πρόταση της φινλανδικής προεδρίας (1,07% του ΑΕΕ) και αρκετά χαμηλότερο από την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1,11%) και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1,3%).
Ωστόσο η πρόταση του προέδρου του Συμβουλίου παρέμενε υπερβολικά σπάταλη για τη σκληρή τετράδα της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Οι «φειδωλοί τέσσερις» εμφανίστηκαν απολύτως ενωμένοι στη σύνοδο. Τα δύο βασικά τους αιτήματα ήταν να περιοριστεί το συνολικό ύψος στο 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) της ευρωπαϊκής οικονομίας και να διατηρηθούν σταθερές οι «επιστροφές» (rebates) που λαμβάνουν από τον κοινοτικό προϋπολογισμό (η πρόταση Μισέλ προέβλεπε τη διατήρηση των rebates, αλλά σταδιακά μειούμενων).
Το απόγευμα της Παρασκευής, ύστερα από σειρά συναντήσεων του κ. Μισέλ με ομάδες χωρών αλλά και χωρών μεταξύ τους –όπως τη συνάντηση στην ισπανική ΜΕΑ μεταξύ Ισπανίας, Ιταλίας, Ελλάδας, Πορτογαλίας, Βελγίου, Λουξεμβούργου, Γερμανίας και Γαλλίας– και με την κ. Μέρκελ και τον κ. Μακρόν έντονα δραστήριους στο παρασκήνιο, κυκλοφόρησε τεχνικό έγγραφο της Επιτροπής που έθετε το συνολικό ύψος των δεσμεύσεων στο 1,069% του ΑΕΕ. Οι περικοπές που περιελάμβανε σε δεσμεύσεις ήταν πολύ μικρές (10 δισ.), ενώ προέβλεπε αυξήσεις στις άμεσες ενισχύσεις για τους αγρότες (2 δισ.) και μεγαλύτερη δυνατότητα μεταφοράς πόρων από το ένα ταμείο συνοχής σε άλλο (15% έναντι 10% στην πρόταση Μισέλ). Από την άλλη, προέβλεπε τη συνέχιση των rebates σε μη φθίνουσα μορφή. Το πακέτο αυτό ωστόσο αποδείχθηκε ανεπαρκές για να άρει το αδιέξοδο.
Για τους «Φίλους της Συνοχής», τη δεκαεπταμελή ομάδα στην οποία ανήκει και η Ελλάδα (και η οποία την Παρασκευή μετονομάστηκε σε «Φίλοι της Φιλόδοξης Ευρώπης»), κεντρικός στόχος ήταν η διαφύλαξη των πόρων συνοχής – η μη μείωσή τους σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με το 2014-20. Η Ελλάδα, ειδικότερα, αναζητούσε αύξηση των πόρων συνοχής σε σύγκριση με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο (με βασικό επιχείρημα την έκταση της οικονομικής κρίσης) και τη μη μείωση της ΚΑΠ – σημεία τα οποία τόνισε στη δήλωσή του προσερχόμενος στη σύνοδο ο κ. Μητσοτάκης, για την έκβαση των οποίων η ελληνική πλευρά αισιοδοξεί.
Ο πρωθυπουργός επέκρινε επίσης τη μείωση των κονδυλίων για τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού στην πρόταση Μισέλ, κατά περισσότερα από 10 δισ. ευρώ σε σχέση με την πρόταση της Επιτροπής.
Αλλα «αγκάθια»
Δεν είναι όμως μόνο το συνολικό ύψος του νέου προϋπολογισμού που διχάζει τα κράτη-μέλη. Για τις πιο εύπορες χώρες, καμία από τις προτάσεις που έπεσαν στο τραπέζι δεν εκσυγχρόνιζε επαρκώς τον προϋπολογισμό. Ο «εκσυγχρονισμός» ορίζεται ως μεταβίβαση πόρων από παραδοσιακούς τομείς (συνοχή, ΚΑΠ) σε νέους (κλιματική αλλαγή, ψηφιακή τεχνολογία, μετανάστευση, άμυνα).
Παράλληλα, πολλά κράτη-μέλη εξέφρασαν προβληματισμό για τη διατύπωση της πρότασης Μισέλ σχετικά με το κράτος δικαίου, θεωρώντας ότι αποδυναμώνει την αιρεσιμότητα που συνδέεται με την απελευθέρωση πόρων. Αμφιλεγόμενες αποδείχθηκαν και οι προτάσεις για τους ίδιους πόρους της νέας περιόδου: ο φόρος επί των πλαστικών και χρήση εσόδων από το σύστημα εμπορίας ρύπων (ETS). Η ελληνική πλευρά, για παράδειγμα, είχε ενστάσεις για τον τρόπο υπολογισμού των συνεισφορών από το ETS.