ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Το πρόγραμμα «Νext Generation EU» που ανακοίνωσε η Κομισιόν αποτελείται από τρεις πυλώνες. Ο πρώτος αφορά τη στήριξη των κρατών-μελών της Ε.Ε. Το βασικό εργαλείο θα είναι το Recovery and Resilience Facility (RRF), που θα περιλαμβάνει επιχορηγήσεις 310 δισ. ευρώ και δάνεια 250 δισ. ευρώ. Οι χώρες που θα αιτηθούν πόρους θα πρέπει να καταθέσουν αναλυτικά σχέδια δημόσιων επενδύσεων και συνοδευτικών μεταρρυθμίσεων, τα οποία πρέπει να συμβαδίζουν με τις βασικές προτεραιότητες της Ε.Ε.: την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή ατζέντα και την ενίσχυση της «ανθεκτικότητας» (resilience) των οικονομιών της Ενωσης απέναντι σε μελλοντικά σοκ. Επιπλέον, θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις συστάσεις πολιτικής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Τα εθνικά αυτά σχέδια θα εξετάζονται και θα εγκρίνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η έγκρισή της όμως, παρότι αναγκαία, δεν είναι ικανή συνθήκη για την αποδέσμευση των χρημάτων. Μέσω του νομικού εργαλείου της «επιτροπολογίας» (comitology), τα σχέδια θα περνούν και από τη βάσανο της «διαδικασίας εξέτασης» (examination procedure), που επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να παρέχει «δεσμευτικές συμβουλές» στην Κομισιόν σχετικά με την έγκριση κάποιων κατηγοριών δαπανών. Ωστόσο, η απόφαση του Συμβουλίου δεν χρειάζεται να είναι ομόφωνη, αλλά λαμβάνεται με ειδική πλειοψηφία – με άλλα λόγια δεν μπορεί ένα κράτος-μέλος να θέσει βέτο σε αυτήν.
Το δεύτερο μέρος του πρώτου πυλώνα είναι το «React-EU», που περιγράφεται ως ένα «συμπλήρωμα της πολιτικής συνοχής», αξίας 55 δισ. ευρώ, και θα παρέχει επιχορηγήσεις με ευέλικτους όρους σε ΟΤΑ, νοσοκομεία κ.ο.κ. για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών συνεπειών της κρίσης. Η κλείδα κατανομής του «React-EU» θα είναι διαφορετική από αυτήν της παραδοσιακής πολιτικής συνοχής, ώστε να στηρίξει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τις πιο βαριά πληγείσες χώρες και περιφέρειες της Ενωσης. Το τρίτο μέρος είναι η ενίσχυση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης (κατά 15 δισ. ευρώ) και του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα (κατά 32,5 δισ. ευρώ).
Ο δεύτερος πυλώνας επικεντρώνεται στη στήριξη του ιδιωτικού τομέα. Στο πλαίσιό του, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του προγράμματος «InvestEU» (αυξάνοντας τους πόρους του στα 15,3 δισ. ευρώ) και την προσθήκη σε αυτό ενός εργαλείου στρατηγικών επενδύσεων. Το εργαλείο αυτό η Επιτροπή ελπίζει ότι θα κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις αξίας 150 δισ. ευρώ που θα «υποστηρίξουν μία σειρά από κρίσιμες αλυσίδες αξίες», όπως αναφέρουν αρμόδιοι αξιωματούχοι, ειδικά στον υγειονομικό τομέα αλλά όχι μόνο. Επιπλέον, θα συσταθεί ένα νέο «εργαλείο φερεγγυότητας», που θα παρέχει προσωρινή κεφαλαιακή στήριξη σε εταιρείες οι οποίες έχουν πληγεί από την τρέχουσα κρίση (θα διαθέτει 31 δισ. ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι μπορούν να ξεκλειδώσουν ιδιωτικές επενδύσεις έως και 300 δισ.). Το εργαλείο, συγκεκριμένα, θα παρέχει εγγυήσεις μέσω του ΠΔΠ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με τη συνδρομή των οποίων ιδιωτικά κεφάλαια θα επενδύουν σε εταιρείες που έχουν προσωρινή ανάγκη στήριξης. Κοινοτικός αξιωματούχος σημειώνει ότι «θα υπάρχει μεγάλη απόσταση» μεταξύ της Επιτροπής και των ατομικών επιλογών διάσωσης εταιρειών, μεταξύ άλλων, μέσω ανεξάρτητης επιτροπής αξιολόγησης επενδύσεων, όπως με το σχέδιο Γιούνκερ. «Ο σκοπός είναι να διασώσουμε βιώσιμες εταιρείες, όχι να κάνουμε επενδύσεις με πολιτικά κίνητρα», σημειώνεται. Σχετικά με την εμβέλεια του εργαλείου φερεγγυότητας, από το briefing της Επιτροπής προκύπτει ότι θα είναι δύσκολο να κινητοποιηθεί υπέρ επιχειρήσεων με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Ο τρίτος πυλώνας περιλαμβάνει αυξημένες δαπάνες για υγεία, έρευνα και καινοτομία και εξωτερική δράση. Μεταξύ άλλων, θα ενισχύσει το πρόγραμμα «Horizon Europe» κατά 13,5 δισ. ευρώ, και το «rescEU» κατά 2 δισ. ευρώ (ώστε να μπορεί να προμηθεύεται αυτόνομα τον αναγκαίο εξοπλισμό και να μην εξαρτάται από τις διαδικασίες των κρατών-μελών). Επιπλέον, προβλέπει την αυτονόμηση – αναβάθμιση του «EU4Health», του υγειονομικού προγράμματος που ήταν μέχρι πρότινος ενσωματωμένο στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, με προϋπολογισμό 9,4 δισ. ευρώ.