Τα προγράμματα αντισταθμιστικών ωφελημάτων (Α/Ω) και η λεγόμενη ελληνική συμπαραγωγή στα εξοπλιστικά προγράμματα έχουν πολύ κακή φήμη. Αιτία; Το υπουργείο Αμυνας δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει την υλοποίησή τους. Ετσι, το 2010 εμφανίζονταν, σύμφωνα με υπολογισμούς της γενικής διεύθυνσης εξοπλισμών, 85 συμβάσεις αντισταθμιστικών να έχουν λήξει χωρίς να έχει εκτελεσθεί το σχετικό έργο καθ’ ολοκληρίαν. Η δε ανεκτέλεστη πιστωτική υποχρέωση των προμηθευτών προσέγγιζε τα 2,9 δισ. ευρώ. Η «Κ» εξέτασε μια σειρά από σχετικούς πίνακες και διαπίστωσε ότι σε μόλις δέκα εταιρείες αντιστοιχούν τα 2/3 του όγκου αυτών των προγραμμάτων που δεν εκτελούνται. Αρα οι «υπεύθυνοι» είναι γνωστοί…
Σήμερα, οι ληγμένες συμβάσεις εμφανίζονται να είναι 79 με υπολειπόμενη υποχρέωση 2,9 δισ. Μόνο για αυτές πρέπει να υπάρχουν στα συρτάρια του υπουργείου εγγυητικές επιστολές ύψους 640 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, ένα είδος «θησαυρού του Αλί Μπαμπά» για τους μανδαρίνους του ελληνικού Δημοσίου, που ονειρεύονται μαγικές λύσεις στο δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας. Αλλά ενώ τα υπουργεία Οικονομικών και Ανάπτυξης κάνουν λογαριασμούς για το πόσα χρήματα θα μπορούσε να συγκεντρώσει το Δημόσιο από εγγυητικές καλής εκτέλεσης συμβάσεων που έχουν λήξει, η πραγματικότητα είναι ότι το Δημόσιο έχει τις κύριες ευθύνες γι’ αυτήν την κατάσταση.
«Το υπουργείο Αμύνης, τότε, αποφάσισε να κάνει στην ουσία βιομηχανική πολιτική, με μεταφορά τεχνογνωσίας, χωρίς να έχει τους μηχανισμούς για να παρακολουθήσει τα προγράμματα…», σημειώνει πρώην ανώτατος αξιωματικός του στρατού. Στις καταστάσεις που έχει η «Κ» φαίνεται από τις παρατηρήσεις των χειριστών ότι πάμπολλα προγράμματα τροποποιούνται. Προμηθευτές –ακόμα και το αντικείμενο– αλλάζουν και το ΥΕΘΑ «παίρνει χαμπάρι» τι γίνεται μόνο εκ των υστέρων. «Το Δημόσιο έμοιαζε πάντα να ακολουθεί ασθμαίνοντας τους προμηθευτές», όπως σημείωνε στέλεχος του υπουργείου Αμύνης την περίοδο που ο νυν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευ. Βενιζέλος ανακοίνωνε την κατάργηση της διαδικασίας, που άρχισε το 1996. Από το 2010 όμως έχουν περάσει τρία χρόνια και το πλαίσιο της κατάργησης δεν έχει έρθει ακόμα στη Βουλή.
Τι έγινε ακριβώς το 1996: Το Δημόσιο καθιέρωσε ένα πλαίσιο που διέπει τις συμβάσεις Α/Ω. Σε αυτό προβλέπεται ότι το υπουργείο Αμύνης μπορεί να κηρύξει έκπτωτο προμηθευτή που δεν εφαρμόζει τη σύμβαση «ή αθέτησε όρους, αποτυγχάνοντας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του». Το υπουργείο θα έπρεπε να παρακολουθεί τις συμβάσεις υλοποίησης για τις οποίες οι προμηθευτές των υλικών της κυρίας σύμβασης «πιστώνονται» με ένα πολύπλοκο σύστημα, ώστε, όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, να έχουν το δικαίωμα σε 30 μέρες να ζητήσουν την επιστροφή της εγγυητικής καλής εκτέλεσης που κατέθεσαν. Ολα αυτά στη θεωρία. Διότι το Δημόσιο δεν παρακολουθεί την υλοποίηση των συμβάσεων, εκτός και εάν γίνουν δοκιμές και διαπιστώσει ότι το παραδοτέο «δεν δουλεύει». Μέχρι να γίνει αυτό, όμως, σύμφωνα με μία εκτίμηση του 2010, το 60% των προγραμμάτων Α/Ω είχαν αντικατασταθεί από άλλα. Οι τράπεζες όμως ενεχυρίαζαν συμφωνίες και δάνειζαν εν ονόματι της υλοποίησής τους ακόμα και το 2012.
Σε… μάρκα
Οι συμβάσεις που δεν εκτελούνται είναι τόσο παλιές που μπορεί να έχουν τιμολογηθεί σε… γερμανικά μάρκα ή ολλανδικά φιορίνια (χωρίς να έχουν καταπέσει οι εγγυητικές). Αλλά και αυτές που εκτελούνται, σε ορισμένα σημεία είναι απίστευτες. Μπορεί να προβλέπουν έξοδα αποστολής ενός ειδικού μηχανικού, για ένα χρόνο, ύψους 1 εκατ. ευρώ ή αποστολή εικονογραφημένων καταλόγων ανταλλακτικών έναντι 95.000 ευρώ. Μερικά προγράμματα φτάνουν στο σημείο να προβλέπουν ακόμα και άσχετα ανταλλάγματα, όπως εγκατάσταση αξονικού τομογράφου.
Ενα άλλο πρόβλημα είναι ότι «ο μέσος Ελληνας πιστεύει ότι η αμυντική βιομηχανία είναι τα ΕΑΣ ή ο Σκαραμαγκάς. Δεν γνωρίζει ότι η Sunlight ή η ΜΕΤΚΑ έχουν υλοποιήσει πολύ δυσκολότερα προγράμματα στην ώρα τους και στην τιμή τους», λέει στέλεχος μεγάλης βιομηχανίας στην «Κ», προς αποκατάσταση των πραγμάτων. Η ΜΕΤΚΑ μπήκε στη συμπαραγωγή των αρμάτων αλλά και των υποβρυχίων με επιτυχία, αφού τα προηγούμενα χρόνια έγινε ο αποκλειστικός προμηθευτής των launchers στα συστήματα Patriot. Η συνεργασία με την KMW έφερε την εταιρεία στη θέση του υποκατασκευαστή για τα 62 άρματα που πώλησε στην αγορά της Μέσης Ανατολής.
Αντίστοιχη «καριέρα» έκανε η Sunlight του ομίλου Γερμανού, που αξιοποίησε το άνοιγμα της πόρτας από τους Γερμανούς για να πουλήσει μπαταρίες στην αραβική χερσόνησο και να κατασκευάσει τις μπαταρίες των υποβρυχίων, που πουλήθηκαν στις κυβερνήσεις της Πορτογαλίας και της Νοτίου Αφρικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά η προμηθεύτρια εταιρεία πρότεινε στην ελληνική επιχείρηση από την Ξάνθη να κατασκευάσει απλώς τους… πόλους των μπαταριών, θεωρώντας ότι μέχρι εκεί μπορούσε. Σήμερα, όμως, όπου πωλούνται γερμανικά υποβρύχια τύπου 214, πωλούνται και μπαταρίες Made in Greece.