Ο πιο γνωστός υπουργός Οικονομικών με την πιο σύντομη θητεία. Ο Γιάνης Βαρουφάκης έβαλε την υπογραφή του, με ένα «ν», στο πλέον περιπετειώδες εξάμηνο της ελληνικής κρίσης χρέους. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που διαχειρίστηκαν την ελληνική υπόθεση υπολόγισαν ότι οι χειρισμοί του κόστισαν στη χώρα από 100 έως 200 δισ. ευρώ. Ομως τίποτα από αυτά δεν πτοεί ξένα media και fora που του προσφέρουν απλόχερα βήμα για να ξετυλίγει τις απόψεις του.
Μπορεί στο εσωτερικό το κόμμα του να φυλλορροεί από στελέχη· μπορεί πριν από λίγες ημέρες να αποχώρησε η τρίτη βουλευτής, Φωτεινή Μπακαδήμα· όμως η πορεία που ακολουθεί το προσωπικό του brand στο εξωτερικό είναι αντίστροφη. Ο ιδρυτής και γραμματέας του ΜέΡΑ25 αρθρογραφεί τακτικά στο Project Syndicate, το οποίο έχουν χρηματοδοτήσει ιδρύματα κολοσσών, όπως οι Μπιλ Γκέιτς και Τζορτζ Σόρος. Εχει εμφανιστεί ουκ ολίγες φορές στο BBC. Σε μία από τις τελευταίες συμμετοχές του χαρακτήρισε «λάθος ενός πρωτάρη» τις επιλογές του υπουργού Οικονομικών της Λιζ Τρας. Ο ίδιος γράφει στο The Atlantic, στο New Statesman και στον Guardian, όπου αναπτύσσει τοποθετήσεις-καταπέλτες απέναντι στον «φονταμενταλισμό της αγοράς» και στον «καπιταλισμό ζόμπι».
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν πολλοί ορκισμένοι εχθροί της αγοράς και του ευρωσυστήματος, οι οποίοι μπόρεσαν να πειραματιστούν στο πεδίο, όπως μπόρεσε να το κάνει ο Βαρουφάκης, χάρη στην ευκαιρία που του παρείχε ο Αλέξης Τσίπρας στην πιο κρίσιμη καμπή για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Μάλιστα, το γεγονός ότι ο ίδιος δεν ακολούθησε τη στροφή 180 μοιρών που πραγματοποίησε τότε ο ΣΥΡΙΖΑ, επιτρέπει τώρα στον γραμματέα του Diem25 να προβάλει ότι δεν δοκιμάστηκαν επαρκώς οι ιδέες του, διασώζοντας τη διεθνή του καριέρα ως αναλυτή των δεινών στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών έχει απήχηση κυρίως στις αγγλοσαξονικές χώρες, μια παρακαταθήκη της προηγούμενης δεκαετίας. Το εύρος και η διάσταση του χρηματοπιστωτικού σοκ το 2008 δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για ποικίλες εξηγήσεις των λόγων που οδήγησαν στην κρίση. Η συγκυρία ήταν ιδανική για εκείνον. Αξιοποιώντας τις επικοινωνιακές του δεξιότητες, τα καλά αγγλικά και τον ζήλο του για εξωστρέφεια, «πυροβόλησε» με αναλύσεις πιο ελκυστικές από τα κλισέ της παραδοσιακής Αριστεράς. Οι απόψεις του απέκτησαν το κοινό τους σε Βρετανία και ΗΠΑ, λαμβάνοντας ώθηση και από τα ρεύματα Κόρμπιν και Σάντερς, αντίστοιχα.
Αντιθέτως, δεν έχει διεισδύσει με την ίδια επιτυχία στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. «Εχει το βαρίδι του ευρωσκεπτικισμού, μετά και τα γεγονότα του 2015. Αντίστροφα, ο Αλέξης Τσίπρας είναι εξαφανισμένος στις ΗΠΑ και στη Βρετανία, αλλά έχει πια προσβάσεις στην Ε.Ε. Παρεμπιπτόντως, οι ιδέες και το στυλ Βαρουφάκη έχουν εμφανιστεί και στα Βαλκάνια, όπου αναδύεται ένα παρόμοιο είδος αριστερού λαϊκισμού, σε χώρες όπως η Κροατία και η Σλοβενία», έλεγε συνομιλητής της «Κ», μελετητής των πολιτικών ρευμάτων στην Ευρώπη.
Γράφει στο Project Syndicate, στο The Atlantic, στο New Statesman και στον Guardian, όπου αναπτύσσει θέσεις-καταπέλτες απέναντι στον «φονταμενταλισμό της αγοράς».
Η ίδρυση Diem25 στην Ιταλία, με επικεφαλής τον Φεντερίκο Ντόλτσε, είναι το πιο πρόσφατο επεισόδιο στη διεθνή πολιτική δραστηριότητα του Γιάνη Βαρουφάκη. Πρόκειται για το τρίτο κόμμα-παράρτημα στην Ευρώπη, μετά το ελληνικό και το γερμανικό. Σε άλλες χώρες της Ε.Ε. το Diem25 θα συμμετέχει σε εκλογικές συμμαχίες που είναι «σύμφωνες με το μανιφέστο» του κόμματος. Το πολιτικό λανσάρισμα στην Ιταλία –επισήμως θα ακολουθήσει στις 12 Νοεμβρίου– γίνεται με την ατζέντα του «ριζοσπαστικού ευρωπαϊσμού», μια συνταγή γνωστή πια στην Ελλάδα. Η πλατφόρμα του κόμματος βασίζεται στην ακόλουθη θέση αρχής: «Είμαστε, ταυτόχρονα, ευρωπαϊστές και ριζικά αντίθετοι με την πολιτική ατζέντα Βρυξελλών – Φρανκφούρτης. Απορρίπτουμε την υφιστάμενη Ε.Ε. (…) αλλά –αντί να ζητάμε τη διάλυσή της– καλούμε τους προοδευτικούς να αναλάβουν τους θεσμούς της (…)».
Αφετηρία του Diem25 στην Ιταλία αποτελεί ένα χαμηλό, αμφίρροπο δημοσκοπικό ποσοστό στην Ελλάδα. «Η πρόθεση ψήφου στο ΜέΡΑ25 παρουσιάζει αυξομειώσεις γύρω από το 3% σε ένα μικρό (+/- 1%) αλλά σημαντικό για το πολιτικό μέλλον του εύρος τιμών, καθώς είναι ικανό να του εξασφαλίσει ή να του στερήσει την εκπροσώπηση στη Βουλή», τονίζει στην «Κ» ο γενικός διευθυντής της Pulse RC Γιώργος Αράπογλου. Πάντως, πιθανώς ως αποτέλεσμα της δημιουργικής του ασάφειας, το πολιτικό φαινόμενο Βαρουφάκης έχει διάδραση με ψηφοφόρους και στα τρία μεγαλύτερα κόμματα: «Ενα χαρακτηριστικό του είναι ότι μοιάζει να “τροφοδοτείται” με ψηφοφόρους και από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, δηλαδή ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ακόμη και τη Ν.Δ.! Βεβαίως, ανάλογα τη χρονική στιγμή, μπορεί και να “τροφοδοτεί” τα αντίστοιχα κόμματα».
To «μεγάλο λάθος»
Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι πάντα διαθέσιμος να συνδράμει την αντισυστημική πλευρά της ατζέντας για τις ανάγκες ενός ενημερωτικού προγράμματος, όπως ήταν διαθέσιμος όταν κλήθηκε να προσφέρει στον ΣΥΡΙΖΑ το οικονομικό «υπόβαθρο», το αφήγημα που χρειαζόταν για να ξετυλίξει την πολιτική τακτική που τον έφερε στη διακυβέρνηση. Πολλά μπορεί να του προσάψει κανείς, όμως ένα πράγμα οφείλει να του αναγνωρίσει από την άποψη της πολιτικής συνέπειας: δεν ακολούθησε στην «κωλοτούμπα». Από την άλλη, φέρει ευθύνη για το γεγονός ότι παρέσυρε το εκλογικό σώμα στην ανεδαφική άποψη κατά την οποία η Ελλάδα μπορούσε να επιβάλλει τους δικούς της όρους στην Ευρωζώνη, και μάλιστα σχεδόν ανώδυνα, σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Εμμέσως, το αναγνώρισε και ο ίδιος: «Ενα μεγάλο λάθος που έκανα ήταν ότι δεν ήμουν πιο ανοιχτός απέναντι στον ελληνικό λαό για το τι σήμαινε ρήξη. Οτι μπορεί και να σήμαινε έξοδο από το ευρώ».
Λεπτομέρειες, για τους κατά τόπους θαυμαστές του Γιάνη. Με την πολυτέλεια της απόστασης από την Ελλάδα του 2015, ανατροφοδοτούν τις διεθνείς εμφανίσεις του πιο χίπστερ υπουργού Οικονομικών που γνώρισε ποτέ η Ευρωζώνη.