Η ελληνική επιχειρηματολογία για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο έχει γίνει πλήρως κατανοητή στην Ουάσιγκτον, όπου δείχνουν να αντιλαμβάνονται ότι η κόκκινη γραμμή που έχει τεθεί με αυστηρότητα από την Αθήνα είναι δικαιολογημένη, λόγω της ανύπαρκτης νομικής βάσης του μνημονίου και των πρωτοφανών συνθηκών που επιχειρεί να διαμορφώσει στην περιοχή. Η πρόσφατη υπογραφή της δεύτερης συμφωνίας μάλιστα, ενέτεινε τον προβληματισμό και μετατόπισε το κέντρο ανησυχίας από το Αιγαίο στην περιοχή του null and void (ανυπόστατο), όπως το χαρακτηρίζουν οι Αμερικανοί, μνημονίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ενδεχόμενο τουρκικών προκλητικών ενεργειών εκεί, και πιο συγκεκριμένα στις περιοχές όπου η τουρκολιβυκή συμφωνία επικαλύπτει τη μερικώς οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδος – Αιγύπτου αλλά και στις θαλάσσιες ζώνες όπου η χώρα μας έχει προφανή δικαιώματα βάσει του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, είναι κάτι που οι Αμερικανοί επιχειρούν να αποτρέψουν με κάθε τρόπο, κυρίως διότι έχουν καταλάβει ότι όταν η Ελλάδα λέει ότι θα αντιδράσει, το εννοεί πραγματικά.
Προκειμένου να αποτραπεί μια τέτοια εξέλιξη, θεώρησαν σκόπιμο να μεταφέρουν σε πολύ υψηλό επίπεδο στην Τουρκία, την ελληνική αποφασιστικότητα συνοδευόμενη από την προτροπή αποφυγής άσκοπων ενεργειών. Κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνομιλίας που είχε υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος με τον στενότερο συνεργάτη του προέδρου Ερντογάν, του εξήγησε ότι οι ελληνικές θέσεις είναι τεκμηριωμένες και τα όρια που θέτει η Αθήνα θεμιτά ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, φαίνεται πως συζητήθηκε και το τι μπορεί να σημαίνει μια κρίση στη συγκεκριμένη περιοχή. Οσον αφορά τις δύο συμφωνίες, η αμερικανική πλευρά επαναλαμβάνει την επίσημη θέση, ότι δεν έχουν καμία νομική βαρύτητα, διότι υπεγράφησαν από μια υπηρεσιακή κυβέρνηση η οποία δεν έχει λάβει σχετική εντολή, επομένως δεν μπορεί να δεσμεύει τις επόμενες κυβερνήσεις, ούτε να επηρεάζει τη σταθερότητα των διεθνών σχέσεων της χώρας.
Αρκεί ο… χάρτης
Σε αυτή τη θετική για τη χώρα μας στάση βοηθάει (πέρα από το ίδιο το περιεχόμενο του ανυπόστατου μνημονίου) και η γενικότερη αντίληψη που επικρατεί στην αμερικανική πρωτεύουσα για αυτήν τη συγκεκριμένη «γεωγραφική γειτονιά» της Ανατολικής Μεσογείου, όπου όπως εξηγούν αναλυτές, «αρκεί να ρίξει κανείς μια γρήγορη μάτια στον χάρτη για να καταλάβει τον παραλογισμό της Τουρκίας». Προσθέτουν μάλιστα πως «αυτή η περιοχή δεν εμπεριέχει την πολυπλοκότητα του Αιγαίου, όπου απαιτούνται βαθύτερες και πιο εξειδικευμένες γνώσεις, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με τη διαφορά που προκύπτει ανάμεσα στα 6 ν.μ. χωρικά ύδατα και τα 10 ν.μ. εναέριου χώρου. Εκεί τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά».
Παρά το γεγονός ότι στην Ουάσιγκτον βλέπουν ότι η Αγκυρα δεν έχει διάθεση αποκλιμάκωσης ούτε στο Αιγαίο ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, έχουν θέσει ως βασική προτεραιότητα και στόχο να οδηγηθούν οι δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, στις εκλογές τους χωρίς να υπάρξει κρίση. Θεωρούν δε ότι περισσότερο από ποτέ είναι αναγκαία η διατήρηση διαύλων έστω και δύσκολης επικοινωνίας, κάτι που επισημάνθηκε και κατά τη διάρκεια της συνομιλίας που είχε ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Αμερικανικός εκνευρισμός για την πρόθεση της Τουρκίας να «παζαρέψει» το βέτο σε Σουηδία – Φινλανδία με τα F-16.
Σε σχέση με τη Λιβύη, οι εδώ και καιρό στοχευμένες προσπάθειες της Τουρκίας να εδραιώσει την επιρροή της με το βλέμμα στην ευρύτερη περιοχή, δεν έχουν φύγει λεπτό από τα αμερικανικά ραντάρ. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Αυτό που έχει αλλάξει όμως είναι το κλίμα που εισπράττουν από την ίδια την Τουρκία, η οποία δεν προσπαθεί πια να κρύψει τις πραγματικές προθέσεις της. Στην πρόσφατη διεθνή διάσκεψη στο Λονδίνο κατέστη πασιφανές ότι δεν έχει κανένα πραγματικό ενδιαφέρον για τη σταθερότητα στη χώρα, ούτε σκοπεύει να υιοθετήσει εποικοδομητικό ρόλο προς την κατεύθυνση διεξαγωγής εκλογών. Οι Αμερικανοί διακατέχονται πια από τη βεβαιότητα ότι την Τουρκία τη βολεύει η αστάθεια στη Λιβύη, ότι θα συνεχίσει να παίζει «σκληρό παιχνίδι» εκεί και προτιμά ασφαλώς να το παίζει με την υπηρεσιακή κυβέρνηση, ενώ δεν διακρίνουν και κανένα δισταγμό υπονόμευσης του μέλλοντος του ίδιου του λιβυκού κράτους αρκεί να εξυπηρετούνται τα τουρκικά συμφέροντα.
Η αναγνώριση, έστω και καθυστερημένα, αυτής της πραγματικότητας έχει προκαλέσει δυσφορία στην Ουάσιγκτον, η οποία φαίνεται πως βλέπει πια μέσα από ένα πιο καθαρό και διευρυμένο πρίσμα τις μαξιμαλιστικές τάσεις της Τουρκίας και σε ό,τι μας αφορά. Αν και στην κλίμακα των προβλημάτων που δοκιμάζουν τις σχέσεις Ουάσιγκτον – Αγκυρας η Λιβύη δεν καταλαμβάνει την πρώτη θέση, Αμερικανοί αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι η περιοχή έχει τη δυναμική να μετατραπεί σε πονοκέφαλο πρώτης τάξεως. Η δεύτερη συμφωνία μάλιστα επιβεβαιώνει τους φόβους ότι η Τουρκία δεν προτίθεται να απεμπλακεί από τη χώρα αλλά, όπως λένε, «πήγε για να μείνει».
Το κλίμα στο Κογκρέσο
Στην παρούσα φάση πάντως στις ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι περισσότερο εκνευρισμένοι για το θέμα των ρωσικών κυρώσεων και του διαφαινόμενου παζαριού για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Εκτιμάται ότι το κλίμα που θα αρχίσει να διαμορφώνεται στο Κογκρέσο μόλις οι νομοθέτες επιστρέψουν στα καθήκοντά τους, θα είναι και πάλι επιβαρυντικό για την Τουρκία, καθώς τα παράπονα που εκφράζει η Σουηδία για τους εκβιασμούς που δέχεται, έχουν πολλούς και ισχυρούς αποδέκτες εκεί. Στην κυβέρνηση δε, υπάρχει η βεβαιότητα ότι η Αγκυρα θα χρησιμοποιήσει και πάλι το θέμα των F-16 σε αυτό το παζάρι, αφού ήδη προετοιμάζει το έδαφος διατηρώντας σε υψηλά επίπεδα τον πήχυ των ανταλλαγμάτων που αναμένει από τη Σουηδία.
Το θέμα των F-16 επρόκειτο να τεθεί κατά την επίσκεψη της υφυπουργού Αμυνας των ΗΠΑ Σελέστ Γουαλάντερ στην Αγκυρα την εβδομάδα που πέρασε, στο πλαίσιο των προγραμματισμένων συνομιλιών υψηλού επιπέδου για περιφερειακά ζητήματα και τις διμερείς αμυντικές σχέσεις. Υπενθυμίζεται ότι η Αμερικανίδα υφυπουργός είχε αναφέρει το καλοκαίρι ότι «οι ΗΠΑ στηρίζουν το τουρκικό αίτημα πώλησης και αναβάθμισης του τουρκικού στόλου, διότι κάτι τέτοιο είναι προς το συμφέρον του ΝΑΤΟ και κατ’ επέκταση των ΗΠΑ».