Ακόμη και την αναστολή ή την ακύρωση του συνόλου ή μέρους της παράδοσης του αμυντικού υλικού των ΗΠΑ που παρέχεται σε συμμάχους του ΝΑΤΟ μπορεί να ενεργοποιήσει η χρήση του για μη «νόμιμους στρατιωτικούς σκοπούς», σύμφωνα με το τελικό προσχέδιο της επιστολής που συντάχθηκε από το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ το καλοκαίρι, κατόπιν απαίτησης του Κογκρέσου, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων κατά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους.
Στο τελικό προσχέδιο του Ιουλίου, που έχει υπόψη της η «Κ», αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «το αμυντικό υλικό των ΗΠΑ που παρέχεται στους συμμάχους του ΝΑΤΟ, πρέπει να χρησιμοποιείται για τους νόμιμους στρατιωτικούς σκοπούς για τους οποίους παρέχεται και σαφώς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τη διεξαγωγή στρατιωτικών δραστηριοτήτων εναντίον άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ». Στην επιστολή μάλιστα, όπως έχει γράψει επανειλημμένως η «Κ» από το καλοκαίρι, περιγράφεται αναλυτικά η ακριβής διαδικασία που προτίθεται να ακολουθήσει το αμερικανικό ΥΠΕΞ σε περίπτωση που ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ προβεί σε μη ενδεδειγμένη χρήση του αμυντικού υλικού που παραλαμβάνει από τις ΗΠΑ.
Η διαβεβαίωση
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην εν λόγω επιστολή του παρέχει τη διαβεβαίωση στο Κογκρέσο πως «εάν ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ πραγματοποιούσε επανειλημμένες παραβιάσεις εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων ενός άλλου συμμάχου του ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προσπαθούσαν να επιλύσουν διπλωματικά την κατάσταση». Και οι συντάκτες συνεχίζουν γράφοντας πως «εάν η κατάσταση δεν μπορούσε να επιλυθεί μέσω της κανονικής διπλωματικής οδού, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν πρόσθετα πολιτικά και οικονομικά εργαλεία για την επίλυση της κατάστασης συμπεριλαμβανομένης –εάν είναι απαραίτητο– της εφαρμογής διατάξεων σε σχετικές συμφωνίες μεταφοράς αμυντικού υλικού με την εμπλεκόμενη χώρα, για την αναστολή ή την ακύρωση του συνόλου ή μέρους της παράδοσης του σχετικού αμυντικού υλικού, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των εν λόγω συμφωνιών».
Οι Αμερικανοί διπλωμάτες δεν προειδοποιούν απλώς για τις υπερπτήσεις μέσω της φράσης «επανειλημμένων παραβιάσεων», αλλά προειδοποιούν για κάθε είδους προκλητική στρατιωτική δραστηριότητα είτε από την Τουρκία είτε από την Ελλάδα εναντίον άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν όλα τα απαραίτητα διαθέσιμα εργαλεία για να διασφαλίσουν ότι το αμυντικό υλικό θα χρησιμοποιηθεί για τους νόμιμους στρατιωτικούς σκοπούς για τους οποίους παρασχέθηκε, και στην περίπτωση της Τουρκίας και της Ελλάδας, ειδικότερα να μην προβαίνουν σε προκλητικές στρατιωτικές δραστηριότητες εναντίον άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ».
Σε περίπτωση που, όπως αναφέρουν, αντιληφθούν ότι γίνεται χρήση του συγκεκριμένου εξοπλισμού με τρόπο αντίθετο από τον προβλεπόμενο, θα επικοινωνήσουν εκ των προτέρων απευθείας με τις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου για να τις ενημερώσουν για οποιεσδήποτε ενέργειες ενδεχομένως ακολουθήσουν. «Εάν δούμε ότι αυτός ο εξοπλισμός χρησιμοποιείται με αντίθετο τρόπο, θα εξετάσουμε σθεναρά το πλήρες φάσμα των επιλογών που έχουμε στη διάθεσή μας, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής ή της ακύρωσης κατά περίπτωση, και θα επικοινωνήσουμε απευθείας μαζί σας εκ των προτέρων σχετικά με οποιεσδήποτε ενέργειες ενδέχεται να αναλάβουμε».
Το αμερικανικό ΥΠΕΞ αναφέρει στο προσχέδιο της επιστολής του καλοκαιριού ότι, ειδικότερα στην περίπτωση της Τουρκίας και της Ελλάδας, εξετάζει το ενδεχόμενο να συμπεριλάβει πρόσθετες διατάξεις σε μελλοντικές πωλήσεις αμυντικού υλικού, προκειμένου να διασφαλίσει ότι τέτοιες δραστηριότητες δεν επιτρέπονται και ότι θα αποφευχθούν εσφαλμένες εντυπώσεις από πλευρά των δύο χωρών. «Θα εξετάσουμε επίσης τη συμπερίληψη πρόσθετων διατάξεων σε μελλοντικές πωλήσεις, με στόχο την προστασία από τέτοιες δραστηριότητες ή εσφαλμένες εντυπώσεις από την Τουρκία ή την Ελλάδα, ότι τέτοιες δραστηριότητες δεν απαγορεύονται. Αυτά τα μέτρα θα εφαρμοστούν με τρόπο συνετό, λαμβάνοντας υπόψη το πλήρες πεδίο εφαρμογής των περιφερειακών πολιτικών των Ηνωμένων Πολιτειών, την παγκόσμια αμυντική εμπορική θέση και τις οικονομικές υποχρεώσεις».
«Θα εξετάσουμε επίσης τη συμπερίληψη πρόσθετων διατάξεων σε μελλοντικές πωλήσεις, με στόχο την προστασία από τέτοιες δραστη- ριότητες ή εσφαλμένες εντυπώσεις από την Τουρκία ή την Ελλάδα» αναφέρει το αμερικανικό ΥΠΕΞ.
Η αμερικανική κυβέρνηση ως πάγια πολιτική θέλει να διασφαλίσει ότι οι αμυντικοί εξοπλισμοί που παρέχει σε συμμάχους της δεν θα οδηγήσουν σε κούρσα εξοπλισμών ούτε θα διαταράξουν την περιφερειακή σταθερότητα και τις ισορροπίες μεταξύ συμμάχων. Σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «σύμφωνα με τον νόμο περί ελέγχου των εξαγωγών όπλων και την πολιτική της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τη μεταφορά συμβατικών όπλων, εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε ότι η αμυντική συνεργασία με τους συμμάχους μας είναι σωστά ισορροπημένη και δεν συμβάλλει σε κούρσα εξοπλισμών, δεν αυξάνει την πιθανότητα κλιμάκωσης ή σύγκρουσης, δεν συμβάλλει σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν βλάπτει την ανάπτυξη διμερών ή πολυμερών συμφωνιών ή άλλων διακανονισμών που θα ωφελούσαν την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα».
Εκτιμάται ότι οι συγκεκριμένες διατυπώσεις και το πλαίσιο των διασφαλίσεων που παρέχονται στο προσχέδιο, ενδεχομένως να περιλαμβάνονται και στην εγγυήτρια επιστολή που εστάλη τελικά από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο Κογκρέσο, και πιο συγκεκριμένα στις Επιτροπές Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της διαδικασίας πώλησης των F-16 και των F-35 σε Τουρκία και Ελλάδα, αντίστοιχα. Η «Κ» δεν έχει δει αυτή την τελική επιστολή.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, τέτοιου είδους επιστολές εγγυήσεων έχουν συνοδεύσει και στο παρελθόν πωλήσεις αμυντικού υλικού σε συμμάχους των ΗΠΑ σε χώρες του Κόλπου, όμως πρώτη φορά τέτοια επιστολή προσαρτάται σε συμφωνία πώλησης αμυντικού υλικού σε χώρα σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Υπενθυμίζεται πως όταν προ ολίγων εβδομάδων η «Κ» αποκάλυψε ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προχώρησε στην αποστολή εγγυήτριας επιστολής προς το Κογκρέσο, το ΥΠΕΞ και το υπουργείο Αμυνας της Τουρκίας με ανακοινώσεις τους αρνήθηκαν τόσο την ύπαρξή της όσο και την επισύναψη οποιωνδήποτε αστερίσκων στη συμφωνία για τα νέα και τα αναβαθμισμένα μαχητικά.
Επιπρόσθετο πλέγμα
Αναλυτές στην αμερικανική πρωτεύουσα αναφέρουν ότι η επιστολή σε συνδυασμό με το μνημόνιο εθνικής ασφαλείας που υπέγραψε την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρος Μπάιντεν για τις διαβεβαιώσεις που πρέπει να παρέχει κάθε χώρα που αγοράζει αμυντικό υλικό από τις ΗΠΑ, αλλά και την ενίσχυση της εποπτείας για την τελική χρήση αυτού του υλικού, δημιουργούν ένα επιπρόσθετο πλέγμα διασφάλισης των ελληνικών συμφερόντων.
Υπενθυμίζεται πως η συγκεκριμένη επιστολή γράφτηκε το καλοκαίρι –όταν φαινόταν ότι το θέμα της Σουηδίας θα έκλεινε στο Βίλνιους– κατόπιν πιέσεων του Κογκρέσου, το οποίο ζητούσε διασφαλίσεις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ότι σε περίπτωση που θα εγκριθεί η πώληση των F-16 στην Τουρκία, αυτά δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον της Ελλάδας. Επρόκειτο για σκληρή και χρονοβόρα παρασκηνιακή διαπραγμάτευση ανάμεσα στην εκτελεστική και στη νομοθετική εξουσία της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία ύστερα από πολλές τροποποιήσεις και αλλαγές κατέληξε στις συγκεκριμένες διατυπώσεις.
Η επιστολή δεν εστάλη το καλοκαίρι, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί, καθώς η λεγόμενη συμφωνία-πακέτο που θα συνόδευε το τρίπτυχο Σουηδία, F-16 και F-35 «πάγωσε» μέχρι νεωτέρας, όταν ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έλαβε μεν την πολιτική απόφαση για την ένταξη της Σουηδίας, αλλά μετέθεσε την ολοκλήρωση της διαδικασίας για το φθινόπωρο, οπότε και «θα άνοιγε η τουρκική Εθνοσυνέλευση». Στο διάστημα που μεσολάβησε, η ηγεσία του Κογκρέσου έστειλε καθαρό μήνυμα στην αμερικανική κυβέρνηση ότι όταν έρθει η στιγμή ολοκλήρωσης της διαδικασίας πώλησης των μαχητικών σε Τουρκία και Ελλάδα, η εν λόγω επιστολή θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της τελικής συμφωνίας.