«Νέο πρόσωπο με ένσημα σημαίνει ποιοτική ανανέωση και δουλειά με αποτέλεσμα. Από τους 4 σταυρούς δώστε 1 στο μέλλον που δουλεύει», έγραψε σε sms ένας υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος. Στο όνομα αποστολέα, είχε μόνο το επίθετό του – ήταν ένα από τα αμέτρητα αντίστοιχα μηνύματα που υποψήφιοι των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών στέλνουν μαζικά τις τελευταίες εβδομάδες. «Γιατί συμμετέχω στις εκλογές μαζί με τον υποψήφιο δήμαρχο», έγραφε ένας άλλος υποψήφιος, αποστέλλοντας και link στην ιστοσελίδα του. «Είναι τιμή μου αν παρακολουθήσεις το βίντεο της υποψηφιότητάς μου», έστειλε ένας τρίτος, επισυνάπτοντας και το σχετικό αρχείο.
Κανένας από τους παραλήπτες των παραπάνω μηνυμάτων δεν συναίνεσε στην επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων για σκοπούς πολιτικής επικοινωνίας. Είναι θέμα μόνο ψηφιακής παρενόχλησης; Ή αποτελεί παράνομη πράξη που θα έπρεπε, για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων, να παίρνουμε πιο σοβαρά;
Ο Σπυρίδων Βλαχόπουλος, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή ΕΚΠΑ και μέλος στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων, λέει στην «Κ» πως η Αρχή εξέδωσε φέτος συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την πολιτική επικοινωνία.
Οι υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν συλλέξει νόμιμα τα προσωπικά δεδομένα του παραλήπτη του μηνύματος. «Οχι από λίστες που κυκλοφορούν παρανόμως στην αγορά», σημειώνει. Ταυτόχρονα, οι παραλήπτες θα πρέπει να ενημερώνονται γραπτώς για το πού βρήκαν οι αποστολείς τα στοιχεία τους και θα πρέπει να έχουν συναινέσει στη χρήση τους για σκοπούς πολιτικής επικοινωνίας. «Το μήνυμα θα πρέπει να δίνει δικαίωμα unsubscribe», συμπληρώνει ο κ. Βλαχόπουλος. Αν δεν τηρούνται οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ο παραλήπτης μπορεί να κάνει καταγγελία στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων. «Η Αρχή θα κρίνει την κάθε περίπτωση», εξηγεί, «αλλά αν δεν τηρούνται οι προϋποθέσεις, είναι παράνομο».
«Η διάδοση πολιτικών ιδεών υπό τη μορφή πολιτικής επικοινωνίας προστατεύεται από το Σύνταγμά μας, καθώς απορρέει από τη δημοκρατική αρχή», λέει στην «Κ» η Φερενίκη Παναγοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Ωστόσο», συμπληρώνει, «η πολιτική επικοινωνία οφείλει να σέβεται την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών, η οποία κατοχυρώνεται τόσο σε συνταγματικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Τότε γιατί τόσοι πολιτικοί ρισκάρουν να έρθουν αντιμέτωποι με τον νόμο;
«Τα sms είναι πολύ παρεμβατικός τρόπος επικοινωνίας, όμως έχουν αξία μόνο αν οι υποψήφιοι έχουν μαζέψει μόνοι τους τις επαφές», λέει σύμβουλος επικοινωνίας.
Λίστες με… συναίνεση
«Οι οργανωμένοι και σοβαροί υποψήφιοι από μεγάλους δήμους έχουν λίστες στις οποίες έχουν εξασφαλίσει τη συναίνεση από τους συμμετέχοντες, αλλά αρκετοί υποψήφιοι δρουν σε γκρίζα περιοχή», αναφέρει στην «Κ» ο σύμβουλος πολιτικής επικοινωνίας Γιώργος Φλέσσας. Πολλοί πολιτικοί διαθέτουν τα στοιχεία επικοινωνίας μελών του κόμματός τους, ή συμμετεχόντων σε πολιτικές εκδηλώσεις, όπου τους ζητούν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για περαιτέρω επικοινωνία, σημειώνει. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις υποψηφίων που δεν ζητούν συναίνεση πριν επικοινωνήσουν, λέει. «Η πλειονότητα ή δεν το γνωρίζει ή δεν τους ενδιαφέρει». «Είναι ένα υπολογισμένο ρίσκο», εξηγεί, «Σκέφτονται “πόσες καταγγελίες θα γίνουν;”, πόσοι θα τους πάνε για αυτό τον λόγο στο δικαστήριο;».
Ισως όμως να μην αξίζει καν η συγκεκριμένη νομική ακροβασία, εξηγεί στην «Κ» ο Παναγιώτης Παπαχατζής, Chief Strategy Officer της εταιρείας επικοινωνίας 4Hats. «Αν δεν υπάρχει συναίνεση τα μηνύματα αυτά είναι παράνομα, αλλά το θέμα είναι και αν είναι αποτελεσματικά», αναφέρει. «Βόμβα διασποράς» αποκαλεί τα μαζικά μηνύματα που στέλνονται απρόσκοπτα για λόγους αναγνωρισιμότητας ενός υποψηφίου. «Πέραν του ότι ρισκάρεις καταγγελία», δηλώνει, «μπορεί να εκνευρίσεις και τον κόσμο, τα sms είναι πολύ παρεμβατικός τρόπος επικοινωνίας, έχουν πραγματική αξία μόνο αν οι υποψήφιοι έχουν μαζέψει μόνοι τους τις επαφές».
Οι επαφές υποψηφίων δέχονται ένα συγκεκριμένο μήνυμα μέσω εταιρειών που παρέχουν την υπηρεσία αποστολής μαζικών sms. «Τώρα με τις εκλογές υπάρχει μεγάλη κίνηση», λέει στην «Κ» ο διαχειριστής της Smsbox, Πέτρος Φουρναράκης. «Τους δίνουμε και έναν δικό μας μηχανισμό για να πάρουν τη συγκατάθεση των πελατών τους, τους λέμε ότι πρέπει να προσέχουν αυτό το θέμα, και κάθε sms πρέπει να έχει δικαίωμα διαγραφής», εξηγεί.
Και η εταιρεία Sms2Greece παρέχει αντίστοιχες δυνατότητες, λέει στην «Κ» ο διευθυντής της, Νάσος Αλεκιζόγλου, τονίζοντας όμως πως είναι στην ευχέρεια του πελάτη το αν θα τις χρησιμοποιήσει ή όχι. Στην πραγματικότητα όμως, δεν γνωρίζουν πώς οι εκάστοτε πελάτες έχουν συλλέξει τα στοιχεία. Το μήνυμα θα παραδοθεί έτσι κι αλλιώς, σαν να παρείχαν δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. «Ο πάροχος», λέει στην «Κ» ο κ. Αλεκιζόγλου, «ανεξαρτήτως του τι περιέχει, και σε ποιον το στέλνουν, πρέπει να παραδώσει το μήνυμα».