Στον απόηχο της σύγκρουσης ανάμεσα σε Εκκλησία και Πολιτεία με επίκεντρο την ψήφιση του νόμου για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, στο εσωτερικό της Ιεραρχίας εξελίσσεται ένα ζωηρό παρασκήνιο με ορίζοντα τη διαδικασία διαδοχής του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου, όποτε τεθεί τέτοιο θέμα.
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και στο ζήτημα του νομοσχεδίου για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, αν και υπήρξε εξαρχής ομοφωνία και συναντίληψη ότι η Εκκλησία δεν μπορεί παρά να τοποθετηθεί απέναντι σε οποιαδήποτε σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, εκδηλώθηκαν διαφωνίες ως προς τον τρόπο εκδήλωσης αυτής της αντίθεσης· τόσο σε επίπεδο ύφους όσο και σε επίπεδο ενεργειών. Διαφωνίες προς κάθε κατεύθυνση. Ηδη από την έναρξη της σχετικής συζήτησης στο εσωτερικό της Ιεραρχίας υπήρξαν μητροπολίτες υπέρμαχοι σκληρής γραμμής, που ζήτησαν λαοσυνάξεις και αφορισμούς, ενώ στον αντίποδα ακούστηκαν πολλές φωνές για μετριοπάθεια, που στο τέλος θα κερδίσει με τη δύναμη των επιχειρημάτων. Ακόμη και η απόφαση να μην τελεσθεί σήμερα στη Μητρόπολη Αθηνών ο εορτασμός της Κυριακής της Ορθοδοξίας αλλά και να μην παρακαθίσει η Ιεραρχία στο καθιερωμένο γεύμα στην Προεδρία της Δημοκρατίας, συνάντησε ενστάσεις, που εκφράστηκαν στη συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου. Ενστάσεις που, όπως αναφέρουν πηγές με γνώση του συσχετισμού δυνάμεων, θα ήταν περισσότερο επίμονες και ηχηρές εάν δεν υπήρχε το ειδικό βάρος του Αρχιεπισκόπου. Δεν πρέπει άλλωστε να λησμονείται ότι ο κ. Ιερώνυμος έχρισε κατά τη θητεία του περισσότερους νέους μητροπολίτες από κάθε προκάτοχό του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ισορροπία δυνάμεων στο εσωτερικό της Ιεραρχίας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος επιλέγει τη δεδομένη στιγμή να μείνει αμέτοχος στα σενάρια περί δρομολόγησης διαδικασιών διαδοχής. Στο παρελθόν, όμως, έδωσε αφορμές που τροφοδότησαν τη συζήτηση περί αλλαγής σκυτάλης. Οταν το 2019 παραιτήθηκε ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος, ο κ. Ιερώνυμος είχε εκφράσει την επιθυμία να μιμηθεί την κίνησή του και να παραιτηθεί. Φρόντισε, βεβαίως, να προσθέσει «την κατάλληλη ώρα». Πέρυσι τον Φεβρουάριο, με αφορμή τη συμπλήρωση 15 χρόνων στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, σε τηλεοπτική συνέντευξη είχε δηλώσει έτοιμος να παραιτηθεί αν το ζητήσουν κάποιοι ιεράρχες.
«Συντελεστής» των διαφορετικών στρατηγικών που αναπτύσσονται στους κόλπους της Ιεραρχίας είναι, πάντως, η ηλικία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι πιο νέας ηλικίας μητροπολίτες εμφανίζονται στα δύσκολα και «εύφλεκτα» θέματα πιο μετριοπαθείς. Η μετριοπάθεια δεν είναι αποτέλεσμα μόνο ηπιότητας και υπομονής, είναι και προϊόν υπολογισμών και φιλοδοξιών. Οποιαδήποτε σκληρή σύγκρουση θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να αποτελέσει θρυαλλίδα αλυσιδωτών ενδοεκκλησιαστικών αντιδράσεων. Και οι νεότερης ηλικίας μητροπολίτες, που φιλοδοξούν να διαδραματίσουν πιο κεντρικό ρόλο στα της Εκκλησίας, αναγνωρίζουν ότι οποιαδήποτε συζήτηση για διαδοχή αυτή τη στιγμή δεν τους ευνοεί, μάλλον τους βγάζει αυτομάτως από το κάδρο. Και αυτό γιατί η ανάδειξη ενός μητροπολίτη στην πέμπτη ή στην έκτη δεκαετία της ζωής του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο θα μεταφραζόταν σε παραμονή του εκεί ίσως για δεκαετίες, με αυτονόητες συνέπειες για το «προσδόκιμο» ανέλιξης των υπολοίπων ιεραρχών.
Οι νεότεροι σε ηλικία εμφανίζονται πιο μετριοπαθείς στα «εύφλεκτα» θέματα, ενώ αναγνωρίζουν ότι είναι νωρίς για συζήτηση διαδοχής.
Πλέον, οι μητροπολίτες νέας γενιάς δεν είναι λίγοι. Αρκετοί από αυτούς, παρά την ηλικία τους, θεωρούνται ιδιαίτερα ισχυροί και με μεγάλη επιρροή. Ο 46χρονος Θεσσαλονίκης Φιλόθεος είναι η τελευταία προσθήκη στην ομάδα μητροπολιτών κάτω των 50 ετών. Ο συνομήλικός του Φθιώτιδος Συμεών, οι 48χρονοι Τρίκκης και Σταγών Χρυσόστομος, Ελασσόνος Χαρίτων, Αιτωλίας και Ακαρνανίας Δαμασκηνός, ο 47χρονος Νέας Ιωνίας Γαβριήλ, ο 49χρονος Φλωρίνης Ειρηναίος συμπληρώνουν αυτή την ομάδα, ενώ λίγο μεγαλύτεροι είναι ο 53χρονος Λαρίσης και Τυρνάβου Ιερώνυμος, ο 54χρονος Μαρωνείας Παντελεήμων, ο 56χρονος Ιωαννίνων Μάξιμος.
Θέσπιση ορίου ηλικίας
Το τελευταίο διάστημα εντείνονται οι εισηγήσεις προς τον Αρχιεπίσκοπο να προχωρήσει η απόφαση για θέσπιση ορίου ηλικίας για τους ιεράρχες. Μια απόφαση που αφενός θα έλυνε τον γόρδιο δεσμό και τα προβλήματα που όχι λίγες φορές έχουν ανακύψει από την παραμονή υπέργηρων μητροπολιτών στον θρόνο τους και, ταυτόχρονα, θα έβαζε σε νέα βάση το παιχνίδι της αρχιεπισκοπικής διαδοχής και τη στρατηγική των ενδιαφερομένων.
Και αν οι νεότερης ηλικίας ιεράρχες θα επιθυμούσαν να πάει όσο γίνεται «πιο πίσω» η ενεργοποίηση διαδικασίας διαδοχής του Αρχιεπισκόπου, υπάρχει μια μεγάλη ομάδα ιεραρχών, στις ηλικίες 60-70 χρόνων, που έχουν διαφορετική προσέγγιση. Γι’ αυτούς, ο χρόνος που περνάει μετράει αντίστροφα. Είναι, όμως, η ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση στην Ιεραρχία και με σημαντικούς μητροπολίτες, με ισχυρή επιρροή. Ανάμεσά τους ο 68χρονος Πειραιώς Σεραφείμ, ο 66χρονος Πατρών Χρυσόστομος, ο 72χρονος Θηβών και Λεβαδείας Γεώργιος, ο 67χρονος Χαλκίδος Χρυσόστομος, ο 71χρονος Σύρου Δωρόθεος, ο 68χρονος Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιος, ο 70χρονος Μεσογαίας Νικόλαος, ο 63χρονος Μεσσηνίας Χρυσόστομος.
Στον θρόνο από το ’68
Στα 86 χρόνια του, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έχει την αμέριστη στήριξη των μεγαλύτερων σε ηλικία ιεραρχών, τους οποίους οποιαδήποτε συζήτηση για όριο ηλικίας αφορά άμεσα. Ο 95χρονος Καρυστίας Σεραφείμ είναι ο τελευταίος εκ των εν ενεργεία μητροπολιτών που εξελέγησαν επί Ιερωνύμου Α΄ και βρίσκεται στη θέση αυτή από το 1968. Στήριξε ξεκάθαρα την αντίθεσή του στον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.
Ο 84χρονος Σπάρτης Ευστάθιος, που είχε βρεθεί απέναντι στον κ. Ιερώνυμο στη διεκδίκηση του αρχιεπισκοπικού θρόνου, τοποθετείται, επίσης, υποστηρικτικά στις επιλογές του Αρχιεπισκόπου.
Γύρω από τις βασικές ομάδες στοιχίζονται οι υπόλοιποι ιεράρχες, σε ένα διαρκές παιχνίδι ισορροπίας δυνάμεων και συσχετισμών. Πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες παρακολουθούν, επηρεάζουν, παίρνουν θέση, καθώς όλοι αναγνωρίζουν ότι η ισχύς της Εκκλησίας παραμένει σημαντική και από πολλές πλευρές επιδιώκεται ρόλος και παρέμβαση στις εξελίξεις.