Με ένα, σε συμβολικό επίπεδο, μεγάλο παράδοξο η χώρα και μαζί της οι κομματικοί μηχανισμοί προετοιμάζονται για τις επικείμενες ευρωκάλπες: αν και είναι πρόσφατες οι εθνικές εκλογές για την ανάδειξη κυβέρνησης, η εκλογική διαδικασία της 9ης Ιουνίου τείνει να προσλάβει χαρακτήρα αναμέτρησης για τη διαμόρφωση του πολιτικού κλίματος εντός των συνόρων.
Παραδοσιακά, οι εκλογές για την ανάδειξη των εκπροσώπων κομμάτων και της Ελλάδας στο Ευρωκοινοβούλιο όταν διεξάγονταν λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές, είχαν ρόλο διαμορφωτή του εδάφους στην εσωτερική πολιτική σκηνή για την ανάδειξη κυβερνήσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση των ευρωεκλογών του 2009 που «έδειχναν» την επερχόμενη λίγο μετά άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ή και του 2014 που «προανήγγειλαν» την έπειτα από λίγους μήνες ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτο κόμμα εξουσίας και κορμό συγκυβέρνησης.
Στον αντίποδα, ο κυβερνητικός κύκλος της σημερινής πλειοψηφίας άνοιξε μόλις πριν από ένα χρόνο και εκ των πραγμάτων η Ν.Δ. έχει μπροστά της άλλα τρία χρόνια στη διακυβέρνηση του τόπου, οπότε το διακύβευμα είναι σαφώς ασθενέστερο. «Την επόμενη ημέρα θα είναι πάλι κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία και θα έχουμε πάλι τον ίδιο αριθμό βουλευτών και την ίδια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία», έλεγε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε πρόσφατη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της συγκυρίας, παρατηρώντας την τακτική που ακολουθεί η αντιπολίτευση: «Αλλα κόμματα θέλουν να ανάγουν τις ευρωεκλογές σε ένα δημοψήφισμα κατά της κυβέρνησης. Εμείς αυτό το γάντι θα το σηκώσουμε. Θα πούμε ότι ναι, το πολιτικό μήνυμα το οποίο θα εκπεμφθεί από την κάλπη της 9ης Ιουνίου πρέπει να αποπνέει σταθερότητα, σιγουριά και συνέχεια».
Στόχος το κυβερνητικό έργο
Από τις συνεχείς, τους τελευταίους μήνες, δημόσιες τοποθετήσεις των ηγεσιών ιδιαιτέρως του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ και της Ελληνικής Λύσης, είναι εμφανές πως κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής τους είναι να διαμορφωθεί μέσω των αριθμών (ψήφων και ποσοστών) η αίσθηση πως η Ν.Δ. και ο πρωθυπουργός έχουν απολέσει την πολιτική νομιμοποίηση για συνέχιση του κυβερνητικού τους έργου. Αλήθεια είναι ότι ολοένα και συχνότερα μέσω των ομιλιών τους, οι αρχηγοί των κομμάτων της αντιπολίτευσης δημοσιοποιούν το πόσο πολύ τους προκαλεί δυσφορία το 41% της Ν.Δ. των πρόσφατων εθνικών εκλογών.
Ο κ. Μητσοτάκης, βεβαίως, έχοντας λάβει το μήνυμα, υπενθυμίζει το αντικειμενικό στοιχείο, δηλαδή πως στις ευρωκάλπες καταγράφεται κυβερνητική φθορά συγκριτικά με τις εθνικές κάλπες κυρίως εξαιτίας μειωμένης συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία, αλλά σπεύδει να προσθέσει: «Αν δείτε ιστορικά όλες τις ευρωεκλογές, υπάρχει πάντα μία απόκλιση –για τα κόμματα εξουσίας– μεταξύ των ποσοστών που λαμβάνουν στις εθνικές εκλογές και των ποσοστών που λαμβάνουν τελικά στις ευρωεκλογές. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι το μέτρο σύγκρισης πρέπει να είναι οι προηγούμενες ευρωεκλογές. Ομως, είναι σαφές ότι η αντιπολίτευση έχει χρησιμοποιήσει την κάλπη των ευρωεκλογών προκειμένου να πείσει τους πολίτες ότι πρέπει να στείλουμε ένα μήνυμα πολιτικής αστάθειας στη χώρα. Εγώ αυτό προφανώς δεν το θέλω. Σηκώνω το γάντι, λοιπόν, και λέω ότι το ζήτημα της πολιτικής σταθερότητας είναι πολύ σημαντικό. Οχι γιατί εκ των πραγμάτων θα πάμε σε εθνικές εκλογές μετά τις ευρωεκλογές αν ο μη γένοιτο είχαμε ένα κακό αποτέλεσμα, δεν θα συμβεί αυτό. Απλά είναι βέβαιο ότι θα έχουμε μεγαλύτερη δυσκολία να υλοποιήσουμε ένα τολμηρό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για το οποίο και ψηφιστήκαμε από τον ελληνικό λαό πριν από 10 μήνες».
Σε αντίθεση με τις αναμετρήσεις από το 2009 μέχρι το 2019 για το Ευρωπαϊκό Κοινο-βούλιο που διεξήχθησαν λίγο πριν από τις εκάστοτε εθνικές εκλογές, ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης έχει νωπή λαϊκή εντολή.
Η Ιστορία
Με εξαίρεση το 1981, όταν ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές διεξήχθησαν ταυτόχρονα, οι δύο αυτές πανελλαδικής εμβέλειας ψηφοφορίες εναλλάσσονταν στην πορεία του χρόνου, πότε πριν και πότε μετά η μία από την άλλη, καθώς εκείνες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεξάγονται σταθερά ανά πενταετία.
Η κατά περιόδους χρονική απόσταση μεταξύ τους, ειδικά στις περιπτώσεις που οι ευρωκάλπες προηγούνταν των εθνικών, φόρτιζαν τις πρώτες με χαρακτηριστικά εθνικής αναμέτρησης. Προαναφέρθηκε η περίπτωση του 2009: Το ΠΑΣΟΚ, κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εκείνη τη χρονιά, αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με ποσοστό 36,65% έναντι της Ν.Δ. που συγκέντρωσε 32,30%. Μόνο τέσσερις μήνες μετά τις ευρωκάλπες εκείνης της χρονιάς, η χώρα οδηγήθηκε σε πρόωρες εθνικές εκλογές, με το ΠΑΣΟΚ να αναδεικνύεται κυβέρνηση με μεγάλη διαφορά από τη Ν.Δ. (43,92% έναντι 33,47%). Ή η περίπτωση του Μαΐου 2014 με τις ευρωκάλπες να αναδεικνύουν πρώτο κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ με 26,56% έναντι του 22,72% της Ν.Δ., με το γεγονός να «δείχνει» την επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ επτά μήνες αργότερα, στις εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου 2015 (36,34% έναντι ενός «γαλάζιου» 27,81%). Πλέον πρόσφατο παράδειγμα; Στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η αναδειχθείσα ως πρώτη δύναμη Ν.Δ. με 33,12%, κυριαρχούσε λίγο μετά (Ιούλιος 2019) και στις κάλπες για το εθνικό Κοινοβούλιο με 39,85%, στέλνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ από τα κυβερνητικά, στα έδρανα της αντιπολίτευσης (31,53%) και στις έκτοτε γνωστές εσωκομματικές του περιπέτειες.
Οι ευρωεκλογές του επόμενου μήνα, δηλαδή να έχουν πρόσφατα διεξαχθεί εθνικές εκλογές, έχει προηγούμενο προ τριακονταετίας: Στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου 1993, κυβέρνηση με ποσοστό 46,88% είχε αναδειχθεί το ΠΑΣΟΚ και αξιωματική αντιπολίτευση η Ν.Δ. με 39,30%. Οκτώ μήνες μετά (Ιούνιος 1994) διεξήχθησαν ευρωεκλογές: οι δύο πρώτοι δεν αλλάζουν σειρά, πλην όμως εμφανίζουν απώλειες (37,64% και 32,66% αντιστοίχως ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.).
«Ψήφος διαμαρτυρίας»
Ενα παράπλευρο στοιχείο, τέλος, που αφορά τη σχέση που έχουν οι δύο κάλπες και το οποίο συχνά περνάει απαρατήρητο αν και είναι προφανέστατα σημαντικό, έχει σχέση με την «ψήφο διαμαρτυρίας» προς συνολικά το πολιτικό σύστημα αλλά και την Ε.Ε.: πρόκειται για τα διαχρονικά υψηλά ποσοστά απουσίας των ψηφοφόρων από τις κάλπες για την ανάδειξη των Ελλήνων ευρωβουλευτών. Πιθανολογείται ότι μια επιπρόσθετη αιτία για την ύπαρξη αυτού του φαινομένου συνιστά και το ειδικό πολιτικό βάρος των ευρωψηφοδελτίων: Κάποτε οι ψηφοφόροι καλούνται να επιλέξουν υποψήφιους ευρωβουλευτές ανάμεσα σε ονόματα όπως Μαριέττα Γιαννάκου, Ευ. Αβέρωφ, Γ. Μαύρος, Π. Λαμπρίας, Λ. Κύρκος, Μ. Γλέζος, Μιχ. Παπαγιαννάκης, ενώ στη συνέχεια οι υποψηφιότητες αντλούνταν με κριτήρια αναγνωρισιμότητας κυρίως (από χώρους όπως η showbiz), παρά πολιτικά.
