Η μικρή ομάδα των προσώπων που διαπραγματεύεται από την ελληνική πλευρά το πλαίσιο της μεταμνημονιακής εποχής δεν περίμενε την απότομη άνοδο των αποδόσεων των ομολόγων ούτε την κατάρρευση των χρηματιστηριακών δεικτών της Τρίτης και της Τετάρτης, για να εγκαταλείψει τη στρατηγική της καθαρής εξόδου (clean exit) από το Μνημόνιο.
Είχαν αρχίσει ήδη να εξετάζουν μια εναλλακτική πρόταση που θα καθησυχάζει τις αγορές, θα εξασφαλίζει τους πιστωτές και θα επιτρέπει ταυτόχρονα στην κυβέρνηση να υποστηρίξει την αλλαγή σελίδας για τη χώρα. Κι αυτό γιατί αρκετές εβδομάδες νωρίτερα οι αποδόσεις των ομολόγων είχαν αρχίσει να ανεβαίνουν αργά αλλά σταθερά, ενώ ο ένας μετά τον άλλον όλοι οι ξένοι συνομιλητές τους, τους υπογράμμιζαν ότι μια έξοδος α λα Πορτογαλία είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για την Ελλάδα.
Το ενδεχόμενο να υποχρεωθεί η Αθήνα να δεχθεί μια προληπτική γραμμή πίστωσης ήταν ορατό, πριν ακόμη το πει δημοσίως η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, στις 9 Οκτωβρίου. Εξάλλου, μια προληπτική γραμμή πίστωσης από την Ευρωζώνη είναι το ελάχιστο που μπορεί να δεχθεί το ΔΝΤ για να δώσει την τελευταία δόση του 2014 (3,5 δισ. ευρώ) και να αποχωρήσει.
Το πρόβλημα έγκειται στο ότι κανένα από τα τέσσερα προγράμματα προληπτικής στήριξης που υπάρχουν (δύο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης και δύο του ΔΝΤ) δεν ικανοποιεί την ελληνική κυβέρνηση, καθώς συνοδεύονται από Μνημόνια, προϋποθέσεις και επιτήρηση που θυμίζουν… τρόικα.
Ετσι, η κυβέρνηση στρέφεται πλέον στην Ευρωζώνη, διεκδικώντας ένα πρόγραμμα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Αθήνας. Το οικονομικό επιτελείο υποστηρίζει ότι η λύση βρίσκεται στην αξιοποίηση των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, μετά τα στρες τεστ και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, στο ΤΧΣ θα περισσέψουν περί τα 10 δισ. ευρώ. Αξιωματούχοι της Ευρωζώνης, μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος του ESM Κλάους Ρέκλινγκ έχουν καταστήσει σαφές ότι τα κεφάλαια που θα περισσέψουν θα πρέπει να επιστραφούν, ώστε να μειωθεί το χρέος. Η Αθήνα συμφωνεί να επιστραφούν, αλλά ζητάει να διατηρηθούν σ’ έναν ειδικό λογαριασμό από τον ESM και να είναι διαθέσιμα για την Ελλάδα, στην περίπτωση που η χώρα τα χρειαστεί. Επί της ουσίας ζητούμε να υπάρχει μια προληπτική γραμμή πίστωσης εν αναμονή χωρίς να τη ζητήσουμε επισήμως ώστε να αποφύγουμε όσα τη συνοδεύουν.
Για μια ακόμη φορά, δεδομένων των συνθηκών, η κυβέρνηση φαίνεται να βάζει ψηλά τον πήχυ. Γιατί οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης να δεχθούν το αίτημα για ένα tailor made πρόγραμμα προληπτικής στήριξης για την Ελλάδα, από τη στιγμή που υπάρχουν δύο θεσμοθετημένα; «Για να είναι επιτυχής αυτή η ιστορία, θα πρέπει να βρεθεί ένα σχήμα που θα είναι win – win για όλους», απαντά κυβερνητικός αξιωματούχος.
Επίσης, σημειώνει πως εάν χρησιμοποιηθούν τα κονδύλια του ΤΧΣ θα ήταν παράλογο να ζητούν οι πιστωτές νέες δεσμεύσεις, αφού γι’ αυτά έχουμε ήδη «πληρώσει» με προαπαιτούμενα του Μνημονίου. Τέλος, σημειώνει πως σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα θα αναλάβει δεσμεύσεις σε δημοσιονομικούς στόχους και μεταρρυθμίσεις, μέσω ενός προγράμματος, το οποίο όμως θα είναι ελληνικό, ενώ δεν λέει όχι σε μια επιτήρηση που θα είναι μεν χαλαρότερη από την υφιστάμενη, αλλά πιο αυστηρή από αυτή που ισχύει για την Πορτογαλία και την Ιρλανδία μετά την έξοδό τους από το Μνημόνιο.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες από τις Βρυξέλλες, οι πιστωτές δεν έχουν την ίδια προσέγγιση. Η θύελλα που ξέσπασε στις αγορές τις προηγούμενες ημέρες και οδήγησε στην εκρηκτική άνοδο των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων ενίσχυσε την άποψη εκείνων που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να παραμείνει σ’ ένα καθεστώς ενισχυμένης επιτήρησης μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Ετσι, θεωρούν ότι από τις δύο γραμμές προληπτικής πίστωσης που έχει ο ESM, αυτή που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της χώρας είναι η πιο «αυστηρή» (Enhanced Conditions Credit Line -ECCL).
Παράλληλα, εντείνουν τις πιέσεις για να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της τρόικας και η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Υπό την πίεση των αγορών πλέον και ενόψει του κινδύνου να εγκλωβιστεί σε κάτι που θα θυμίζει πολύ τη σημερινή κατάσταση, κύκλοι του υπουργείου Οικονομικών τονίζουν ότι θα πρέπει να τηρηθεί το πρόγραμμα, χωρίς μονομερείς ενέργειες από καμία πλευρά.